Τι είναι η περίληψη;
Είναι η συνοπτική και περιεκτική απόδοση, σε συνεχή λόγο, ενός κειμένου. Είναι ένα νέο κείμενο, που, χωρίς να προδίδει το αρχικό, περιλαμβάνει τα σημαντικότερα σημεία του, κατάλληλα συνδεδεμένα. Με αυτήν επιδιώκεται:
-Η κατανόηση του κειμένου.
-Η πληροφόρηση των άλλων με λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο του κειμένου.
-Η διάκριση του αναγκαίου από το περιττό τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη γλώσσα του κειμένου.
-Η δόμηση ενός νέου κειμένου με συνοχή και συνεκτικότητα.
Στόχοι
– Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι η περίληψη είναι ένα δικό τους κείμενο που δεν προδίδει, όμως, το πνεύμα του συγγραφέα.
– Να αντιληφθούν ότι η περίληψη είναι μια αφαιρετική διαδικασία και, συνεπώς, πρέπει να εντοπίζουν το καίριο, με τις σημαντικές λεπτομέρειες, τους πλαγιότιτλους των παραγράφων, τις λέξεις κλειδιά.
– Να αντιληφθούν τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχουν στη σύνταξη της περίληψης.
– Να ασκηθούν σε ένα λόγο σαφή και νοηματικά πυκνό, οξύνοντας ταυτόχρονα και την κριτική τους ικανότητα.
Η έκταση της περίληψης
Συνήθως είναι το 1/3 του αρχικού κειμένου. Στις εξετάσεις, ο αριθμός των λέξεων καθορίζεται. Δεν πρέπει να υπερβαίνουμε το όριο πάνω από 15-20 λέξεις.
Ι. Η εκτενής περίληψη βασίζεται:
• Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.
• Στους πλαγιότιτλους των παραγράφων.
• Στις σημαντικές λεπτομέρειες της κάθε παραγράφου.
II. Η συνοπτική περίληψη βασίζεται:
-Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.
• Στους πλαγιότιτλους των παραγράφων.
ΙΠ. Η πολύ σύντομη περίληψη βασίζεται:
• Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.
• Στους πλαγιότιτλους των ευρύτερων ενοτήτων.
Γενικές οδηγίες
1) Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση δίνοντας τα επιχειρήματα και τις σκέψεις του συγγραφέα σε σωστή αναλογία.
2)Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του κειμένου και αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες τις λέξεις/ φράσεις του κειμένου ,παρά μόνο αν είναι εντελώς απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε εισαγωγικά. Ωστόσο, όσο εκτενέστερη είναι η περίληψη, όσο σοβαρότερο το ύφος – επισημότερο το ακροατήριο και όσο ειδικότεροτο κείμενο από το οποίο προέρχεται η περίληψη (ιδίως αν χρησιμοποιείται ορολογία) είναι αναπόφευκτο να μεταφέρουμε και στην περίληψη ορισμένες χαρακτηριστικές λέξεις-φράσεις. Εκείνο που πρέπει να προσέχουμε είναι να ενσωματώνεται το νόημα των ξένων φράσεων μέσα στο δικό μας κείμενο-περίληψη. Εξαρτάται, επομένως, από την έκταση και το σκοπό ο λόγος της περίληψης: αν πρόκειται να μεταφέρουμε στην τάξη την περίληψη ενός εκτενούς άρθρου ή ενός κεφαλαίου από κάποιο μάθημα, για να το παρουσιάσουμε στους συμμαθητές μας, τότε μπορεί ο λόγος μας να είναι πιο κοντά στο κείμενο στο οποίο αναφερόμαστε και το ύφος μας να είναι οικείο. ν, όμως, θέλουμε να εντάξουμε μια περίληψη σε μια εισήγησή μας, να τη δημοσιεύσουμε ως βιβλιοπαρουσίαση σε σχολικό περιοδικό, τότε πρέπει ο λόγος μας να έχει την προσωπική μας σφραγίδα, χωρίς όμως, όπως είπαμε, να προδίδει το κείμενο στο οποίο αναφέρεται.
3) Δε σχολιάζουμε τις απόψεις του συγγραφέα ,ούτε επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε τις θέσεις του. Παρακολουθούμε και καταγράφουμε τη συλλογιστική του πορεία με -όσο το δυνατό- αντικειμενικό τρόπο. Επιδιώκουμε τη χρήση ουδέτερου πληροφοριακού ύφους.
4)Παραλείπουμε : τις επεξηγήσεις ,όπου είναι δυνατό, τα παραδείγματα , τις καλλολογικές εκφράσεις ,τα σχήματα λόγου .
5) Μετατρέπουμε τις μεταφορές σε κυριολεξίες ή απλά τις παραλείπουμε.
6)Επιλέγουμε από την αρχή τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) που θα χρησιμοποιήσουμε και τη διατηρούμε ως το τέλος της περίληψης.
7) Χρησιμοποιούμε κατά κανόνα το τρίτο πρόσωπο .
8) Καταγράφουμε τα βασικά σημεία του κειμένου και δεν τα σχολιάζουμε γιατί δεν κάνουμε διασκευή .
9) Σε περίπτωση που η έκταση της περίληψης είναι αρκετά μεγάλη ,μπορούμε να εφαρμόσουμε και τεχνικές πύκνωσης
Τι προσέχουμε στην περίληψη
Αποφεύγουμε
- την υπερβολική αφαίρεση
- τη γενίκευση
- τη µίµηση του ύφους του συγγραφέα
- να σχολιάζουμε τις ιδέες, τα επιχειρήματα του συγγραφέα, επιδοκιμαστικά ή αποδοκιμαστικά
- τη χρήση λέξεων/φράσεων του κειμένου, Όταν τις χρησιμοποιούμε, τις βάζουμε σε εισαγωγικά.
Επιδιώκουµε
- τη σωστή αναλογία των γενικών θέσεων
- τη σωστή αναλογία των παραδειγμάτων
- να προσδώσουµε το δικό µας ύφος
- να είµαστε αντικειμενικοί
- ενότητα λόγου, αλληλουχία νοημάτων, συνοχή κειμένου
- τη χρήση της παθητικής σύνταξης για συντομία και αντικειμενικότητα
Ξεκινώ την περίληψη [αποφεύγοντας την αναφορά στο όνομα του συγγραφέα] με μια κατατοπιστική του βασικού θέματος διατύπωση, όπως π.χ.:
«ο συγγραφέας του κειμένου ασχολείται, επισημαίνει, τονίζει, σχολιάζει, εντρυφεί, θίγει το θέμα, απευθύνεται στους…, αναφέρεται στο, αναφέρει πώς, παρουσιάζει (π.χ. τους παράγοντες), περιγράφει, προσθέτει, αναλύει, εξηγεί, διευκρινίζει, επισημαίνει, διακρίνει, εκτιμά ότι, εντοπίζει (π.χ. τις ιδιομορφίες), διατυπώνει την άποψη, συγκρίνει το… με το… και επισημαίνει τις διαφορές, υποστηρίζει, πιστεύει, τονίζει, δηλώνει, προτείνει, αντικρούει τις απόψεις υποστηρίζοντας…., αντιπαραθέτει, υπαινίσσεται, αμφισβητεί, απορρίπτει, συμπεραίνει, συνοψίζει, καταλήγει, κ.ά.».
