Γλώσσα των νέων

Ι. Ορισμός: Γλώσσα των νέων

Ο όρος γλώσσα των νέων δηλώνει το σύνολο των γλωσσικών φαινομένων που
χαρακτηρίζουν την επικοινωνία των νέων μεταξύ τους. Παρά τον χαρακτηρισμό
"γλώσσα", η γλώσσα των νέων δεν είναι ένα αυτοτελές γλωσσικό σύστημα, αλλά μια
"κοινωνιόλεκτος" [sociolect], δηλαδή ένας τρόπος ομιλίας με λεξιλογικά,
πραγματολογικά και δομικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιείται υπό ορισμένες
συνθήκες επικοινωνίας και είναι μέρος της γλωσσικής συνείδησης μιας κοινότητας. Η
κοινωνική βάση της γλώσσας των νέων είναι η "παρέα", το δίκτυο των συνομηλίκων.
Κατά συνέπεια δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα των νέων, αλλά ένα σύνολο από
επιμέρους τρόπους ομιλίας με κοινές τάσεις διαμόρφωσης και κοινά γλωσσικά στοιχεία.
Καθώς η ελληνική έρευνα είναι ακόμη περιορισμένη, τα στοιχεία που ακολουθούν
συνδυάζουν ευρήματα από διάφορες γλώσσες.
Γιάννης Ανδρουτσόπουλος, Γλώσσα των νέων, Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη
γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 108 (http://www.greek-
language.gr/greekLang/studies/guide/thema_b9/)

Χαρακτηριστικά της γλώσσας των νέων : 

-είναι ιδιαίτερα πλούσια σε νέες εκφράσεις, ιδιόμορφες χρήσεις των λέξεων οι οποίες συνδυάζονται μεταξύ τους με παράξενο τρόπο (π.χ. χλωμό το κόβω)

-έχει ρευστότητα, δηλαδή αλλάζει διαρκώς, νέες εκφράσεις αντικαθιστούν με γρήγορο ρυθμό τις παλιές που χάνουν ταχύτατα την επικαιρότητά τους

-πολλές εκφράσεις είναι κατανοητές μόνο μεταξύ των νέων, κάτι που θυμίζει τις ιδιαίτερες «γλώσσες» ορισμένων επαγγελμάτων (π.χ. ναυτικοί, γιατροί) ή την αργκό ιδιαίτερων κοινωνικών ομάδων (π.χ. υπόκοσμος)

-περιέχει συχνά σοκαριστικό ή και υβριστικό λεξιλόγιο

-περιέχει πολλές ξένες λέξεις

-είναι επηρεασμένη από τις γλωσσικές χρήσεις του διαδικτύου, όπως π.χ. από το facebook, τα emoticons, τα greeklish κ.ά. παρόμοια φαινόμενα

-συχνά συνοδεύεται από εξωγλωσσικά φαινόμενα, όπως ιδιαίτερες χειρονομίες, ιδιαίτερο στυλ βαδίσματος, χτενίσματος ή ενδυμασίαςΑίτια δημιουργίας και διάδοσης της γλώσσας των νέων
1) Η ανάγκη επικοινωνίας και ένταξης σε παρέες συνομηλίκων οδηγεί τους νέους στην
υιοθέτηση γλωσσικών τύπων που ενστερνίζεται και η ομάδα, καθώς
ενσωματώνονται γρηγορότερα και γίνονται πιο εύκολα αποδεκτοί απ ̓ αυτήν.
2) Με τον ιδιαίτερο αυτό τρόπο έκφρασης οι νέοι διαφοροποιούνται από τους
μεγαλύτερους. Πιο συγκεκριμένα, συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια γενιά με δικά της
ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει από αυτή των ενηλίκων. Με τη γλώσσα τους ,
επίσης εκφράζουν τη διαμαρτυρία τους προς το πολιτικό και ιδεολογικό
κατεστημένο.
3) Η εξάπλωση των σύγχρονων τεχνολογιών στην καθημερινή ζωή των νέων και η
επικοινωνία μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τους οδηγεί στην υιοθέτηση
ενός γλωσσικού ιδιώματος – όπως αυτού των greeklish.
4) Στους νέους επικρατεί η αντίληψη ότι χρησιμοποιώντας ξεχωριστό γλωσσικό κώδικα
είναι εξελιγμένοι, αφού συμμετέχουν στις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις.
5) Η γλώσσα των νέων είναι μια γλώσσα άμεση (κάνει τους νέους να αισθάνονται
οικεία μεταξύ τους) και δύσκολα αποκωδικοποιήσιμη από τους ενήλικες, γιατί
πρώτον είναι συνθηματική και δεύτερον πολλές λέξεις λέγονται και γράφονται μισές
ή με αρτικόλεξα.
6) Οι νέοι έχουν συχνά την τάση να επαναστατούν, να απορρίπτουν και να
αμφισβητούν καθιερωμένους τρόπους συμπεριφοράς, καθώς και παραδοσιακούς
θεσμούς (σχολείο, οικογένεια, κράτος). Επιδεικνύουν έτσι, την επαναστατικότητά
τους και τις προοδευτικές τους αντιλήψεις αναζητώντας νέα εκφραστικά μέσα.
7) Η απουσία μελέτης και επαφής με το βιβλίο και τη γνώση, σε συνδυασμό με τον
μιμητισμό (συμπεριφορά, ενδυμασία, τρόπος ψυχαγωγίας, μουσική, γλώσσα) μέσω
της επίδρασης της ξένης κουλτούρας που προβάλλεται έντονα κυρίως από τα
ΜΜΕ(τηλεόραση, ίντερνετ).
8) Η ανάγκη πρωτοτυπίας, δημιουργικότητας και εκφραστικότητας που εκδηλώνεται
με τη δημιουργία μιας νέας γλώσσας.
ΙΙΙ. Θετικά της γλώσσας των νέων
1) Εμπλουτίζει και συχνά ανανεώνει τη μητρική γλώσσα με κάποιες λέξεις και
εκφράσεις που σταδιακά μπορεί να χρησιμοποιούνται και από ενήλικες. Πολλές από
αυτές επίσης που ανταποκρίνονται στους κανόνες της γραμματικής και του
συντακτικού εντάσσονται στο ελληνικό λεξιλόγιο και το εμπλουτίζουν.
2) Δείχνει το χιούμορ, την επινοητικότητα, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των
νέων στοιχεία που αν τα αξιοποιήσουν και σε άλλους τομείς της ζωής μπορούν να
συμβάλλουν στην πρόοδο και την ευημερία της κοινωνίας.
3) Δεν αποτελεί κίνδυνο για την επίσημη γλώσσα, διότι χρησιμοποιείται σε
συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και η χρήση της περιορίζεται όταν ο νέος
ενηλικιώνεται.
4) Εκφράζει τη νεανική κουλτούρα και ιδιοσυγκρασία. Συγκεκριμένα εκπέμπει
μηνύματα οικειότητας, αλληλεγγύης και αμφισβήτησης. Με αυτό τον τρόπο
επικοινωνίας οι νέοι προσπαθούν να διαφοροποιηθούν από τη γλωσσική νόρμα και
από τον κόσμο ενηλίκων.
ΙV. Αρνητικά της γλώσσας των νέων
1) Δημιουργείται πρόβλημα στην επικοινωνία με ανθρώπους άλλων ηλικιών, κυρίωςτους ενήλικες, που δεν είναι εξοικειωμένοι με τη γλώσσα των νέων με συνέπεια να μην αντιλαμβάνονται το περιεχόμενο των όρων που χρησιμοποιούν οι νέοι. Πολλές φορές η αδυναμία επικοινωνίας και συνεννόησης δημιουργεί παρεξηγήσεις, δυσχεραίνει τις σχέσεις τους με τους ενήλικες και διευρύνει το χάσμα των γενεών.
2) Οι νέοι αδυνατούν να εκφράσουν με ακρίβεια, σαφήνεια και πληρότητα τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, εξαιτίας των περιορισμένων εκφραστικών δυνατοτήτων της γλώσσας που χρησιμοποιούν, του στερεοτυπικού και συνθηματικού της χαρακτήρα.
3) Η γλώσσα των νέων συνιστά σε πολλές περιπτώσεις απόκλιση από την επίσημη γλώσσα και αποξενώνει τους νέους από αυτήν. Οδηγεί σταδιακά σε σημαντική συρρίκνωση του λεξιλογίου των νέων, επειδή υιοθετούν έναν στερεότυπο και υποβαθμισμένο λόγο.

ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ:

Ο όρος δηλώνει το σύνολο των γλωσσικών φαινομένων που χαρακτηρίζουν την επικοινωνία των νέων μεταξύ τους. Δεν πρόκειται για ένα αυτοτελές γλωσσικό σύστημα, αλλά για μια « κοινωνιόλεκτο» ‘η «ιδιόλεκτο», μια αργκό, έναν ιδιαίτερο τρόπο ομιλίας στη μεταξύ τους επικοινωνία. Χαρακτηριστική εκδήλωση αυτής της ιδιότυπης γλώσσας είναι η χρησιμοποίηση πολλών ξένων λέξεων και φράσεων στη θέση των ελληνικών, κυρίως αγγλικών, greeklish,  νεολογισμοί, παραβίαση των παραδοσιακών κανόνων γραμματικής και συντακτικού, συνθηματολογία και υβρεολόγιο. Αυτή η μορφή γλωσσικής επικοινωνίας δεν είναι δυνατό να γίνει κατανοητή από την ευρύτερη γλωσσική κοινότητα παρά μόνο από τους νέους. Περιγράφεται μάλιστα με τον όρο «αισχρολογία».

Εκτός από τα γενικότερα αίτια που οδηγούν στην αλλοίωση της ελληνικής γλώσσας, είναι αναγκαίο ν’ αναζητηθούν και οι ειδικότερες αιτίες και οι παράγοντες εκείνοι, που συνδέονται στενά με τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες, και συντελούν στη διαμόρφωση της ιδιόμορφης αυτής νεανικής γλώσσας.

Γιατί οι νέοι διαφοροποιούνται γλωσσικά;

·        Η βασικότερη αιτία της διαμόρφωσης του ιδιόμορφου αυτού κώδικα επικοινωνίας προσδιορίζεται από την έντονη και συνεχή προσπάθεια των νέων να διαφοροποιηθούν και να ξεχωρίσουν από τους μεγάλους. 

·        Το διαχρονικό αυτό φαινόμενο εκδηλώνεται μέσα από την έντονη αμφισβήτηση που ασκούν οι νέοι στα πεπραγμένα των μεγάλων, απογοητευμένοι από τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, για την οποία τους θεωρούν υπεύθυνους. Μέσα στο γενικότερο κλίμα της πολύπλευρης κοινωνικής κρίσης οι νέοι κατηγορούν τους μεγάλους για υποκρισία που την έχουν αναγάγει σε κανόνα της κοινωνικής ζωής, για την υιοθέτηση της συμβατικότητας, της ασυνέπειας όσον αφορά τα λόγια και τις πράξεις τους. Έτσι, οι νέοι βλέποντας τα οράματά τους για ένα καλύτερο – ειρηνικό και δίκαιο – κόσμο να καταρρίπτονται, αξίες και ιδανικά να περνούν μια έντονη κρίση, έρχονται σε σύγκρουση με την κοινωνική αυτή κατάσταση και κατ’ επέκταση με πολιτιστικά αγαθά και αξίες, όπως είναι η γλώσσα.

·        Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως η διαφοροποίηση των νέων από τον κόσμο των μεγάλων εκδηλώνεται μέσα από ποικίλους τρόπους, όπως η ψυχαγωγία, η ενδυμασία αλλά και η γλώσσα. Γι’ αυτό χρησιμοποιούν ένα διαφορετικό γλωσσικό κώδικα, ώστε να μη γίνονται κατανοητοί από τους μεγαλύτερους και έτσι να δείξουν ότι διαφοροποιούνται απ’ αυτούς. Επομένως, η ομιλία μιας «διαφορετικής» γλώσσας δημιουργεί και την ξεχωριστή προσωπικότητα και στάση ζωής των νέων, ενώ, ταυτόχρονα, τους κατατάσσει σε μια αυτόνομη και ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, η οποία διακρίνεται από την αποδοχή των ίδιων αξιών και ιδεολογιών.

·        Η ανάγκη να γίνουν αποδεκτοί από τους συνομηλίκους τους και την παρέα τους.

·        Δεν έχουν αναπτύξει πλήρως τις συμβάσεις της γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή.

·        Ο πειραματισμός, η πρωτοτυπία και το παιχνίδι είναι τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία άρα εκφράζονται και γλωσσικά.

·        Ενίοτε η ιδιόμορφη γλώσσα να καλύπτει την άγνοια της μητρικής γλώσσας και του πλούσιου λεξιλογίου της.

·        Οι επιδράσεις που δέχονται από τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο και γενικά την τεχνολογία.

·        Η εκμάθηση της αγγλικής από μικρή ηλικία.

·        Η τυποποίηση που έχει κυριαρχήσει στην εποχή μας, η ομοιομορφία ζωής, η μηχανοποίηση, η μαζοποίηση και η ισοπέδωση των ιδιαίτερων ατομικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων. Αυτά τα αρνητικά κοινωνικά φαινόμενα αποτυπώνονται στην ομιλία των νέων που βιώνουν εντονότερα τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες
Κριτική της γλώσσας των νέων

·        Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή συντηρητικής ιδεολογίας υποστηρίζουν ότι η γλώσσα των νέων δεν είναι «καθώς πρέπει» αλλά φτωχή, υβριστική, χυδαία και θεωρούν ότι η εκτεταμένη χρήση της θα οδηγήσει στο θάνατο της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.

·        Αρκετοί γλωσσολόγοι και ψυχολόγοι θεωρούν ότι οι νέοι μιλούν μια γλώσσα δημιουργική, που μπορεί να υιοθετείται και από μεγαλύτερες ηλικίες ως ένδειξη νεανικότητας . Ο κώδικάς τους είναι δείκτης ταυτότητας και συνοχής της παρέας. Η κοινή γλώσσα εμπλουτίζεται από τους νέους, παραμένει ζωντανή και εξελίσσεται.

·        Η γλώσσα των νέων δεν αποτελεί κίνδυνο, εφόσον: α) οι νέοι συνειδητοποιούν ότι είναι διαφορετική  η κοινή νέα ελληνική και διαφορετική η γλώσσα που χρησιμοποιούν στην παρέα και β) έχουν την ευελιξία και τη δυνατότητα να προσαρμόζουν το λόγο τους στις επικοινωνιακές περιστάσεις και να παράγουν διάφορα είδη κειμένων με πληρότητα, αλληλουχία και αποτελεσματικότητα.