ΡΗΤΟΡΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ-ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ -ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Θυσία για την πατρίδα

Α. Κείμενο

Σε περιόδους πολέμου οι Αθηναίοι πραγματοποιούσαν με δημόσια δαπάνη μεγαλοπρεπή τελετή προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών. Επιστέγασμα της τελετής αυτής αποτελούσε η εκφώνηση τουἘπιταφίου λόγου από επιφανή άνδρα της πόλης. Το απόσπασμα που θα μελετήσετε προέρχεται από τον Ἐπιτάφιο– που, πιθανόν, συντέθηκε από τον Λυσία– προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου.
 

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι, οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν, οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδ' ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον, ἀλλ' ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον. Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι,ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί· οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν. Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ, καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπ' αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου, ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι. Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ, καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι, οἵτινες, ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον, ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον.

Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

   

Ὥστε προσήκει ἡγεῖσθαι εὐδαιμονεστάτους τούτους, Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε πάρα πολύ ευτυχισμένους αυτούς, οἵτινες κινδυνεύσαντες οι οποίοι, αφού αγωνίστηκαν ὑπέρ μεγίστων και καλλίστων για τα πιο μεγάλα και τα πιο ευγενή (ιδανικά), οὕτω τόν βίον ἐτελεύτησαν, έτσι τελείωσαν τη ζωή τους, οὐκ ἐπιτρέψαντες περί αὑτῶν τῇ τύχῃ χωρίς δηλαδή να εμπιστευτούν τους εαυτούς τους στην τύχη οὐδ’ ἀναμείναντες τόν αὐτόματον θάνατον, χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατο, ἀλλ’ έκλεξάμενοι τόν κάλλιστον. αλλά διαλέγοντας τον πιο ωραίο. Καί γάρ τοι ἀγήρατοι μέν ἔσονται) αἱ μνῆμαι αὐτῶν, Και γι' αυτό βέβαια αγέραστη θα είναι η ανάμνηση τους ζηλωταί δέ (εἰσί) ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί· και αξιοζήλευτες από όλους τους ανθρώπους οι τιμές τους· οἵ πενθοῦνται μέν διά τήν φύσιν ὡς θνητοί, αυτοί βέβαια πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί, ὑμνοῦνται δέ ὡς ἀθάνατοι διά τήν ἀρετήν. υμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητας τους. Καί γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ, Και θάβονται με δημόσια φροντίδα καί ἀγῶνες τίθενται ἐπ’ αὐτοῖς και καθιερώνονται προς τιμήν τους αγώνες ρώμης καί σοφίας καί πλούτου, αθλητικοί, μουσικοί και πλούτου (ιππικοί), ὡς ἀξίους ὄντας τούς τετελευτηκότας ἐν τῷ πολέμῳ με την ιδέα ότι είναι άξιοι αυτοί που έχουν πεθάνει στον πόλεμο τιμᾶσθαι ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καί τούς ἀθανάτους. να τιμούνται με τις ίδιες τιμές με τους αθάνατους. Ἐγώ μέν οὖν αὐτούς καί μακαρίζω τοῦ θανάτου καί ζηλώ, Εγώ τουλάχιστον αυτούς και τους καλοτυχίζω για το θάνατο και τους ζηλεύω, και οἶμαι μόνοις τούτοις ἀνθρώπων και θεωρώ ότι μόνοι αυτοί από τους ανθρώπους κρεῖττον εἶναι γενέσθαι, άξιζαν περισσότερο να ζήσουν, οἵτινες, ἐπειδή ἔτυχον θνητῶν σωμάτων, οι οποίοι, ενώ είχαν σώματα θνητών, κατέλιπον ἀθάνατον μνήμην άφησαν πίσω τους αθάνατη ανάμνηση διά τήν ἀρετήν αὑτῶν. εξαιτίας της γενναιότητας τους.

 Χαλεπὸν μὲν ἴσως ἐστὶ τοὺς ἐν τοῖς τοιούτοις ὄντας πάθεσι παραμυθεῖσθαι. τὰ γὰρ πένθη οὔτε λόγῳ οὔτε νόμῳ κοιμίζεται, ἀλλ’ ἡ φύσις ἑκάστου καὶ φιλία πρὸς τὸν τελευτήσαντα <τὸν> ὁρισμὸν ἔχει τοῦ λυπεῖσθαι. ὅμως δὲ χρὴ θαρρεῖν καὶ τῆς λύπης παραιρεῖν εἰς τὸ ἐνδεχόμενον, καὶ μεμνῆσθαι μὴ μόνον τοῦ θανάτου τῶν τετελευτηκότων, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀρετῆς ἧς καταλελοίπασιν.  εἰ γὰρ θρήνων ἄξια πεπόνθασιν, ἀλλ’ ἐπαίνων μεγάλων
πεποιήκασιν. εἰ δὲ γήρως θνητοῦ μὴ μετέσχον, ἀλλ’ εὐδοξίαν ἀγήρατον εἰλήφασιν, εὐδαίμονές τε γεγόνασι κατὰ πάντα. ὅσοι μὲν γὰρ αὐτῶν ἄπαιδες τετελευτήκασιν, οἱ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἔπαινοι παῖδες αὐτῶν ἀθάνατοι ἔσονται. ὅσοι δὲ παῖδας
καταλελοίπασιν, ἡ τῆς πατρίδος εὔνοια ἐπίτροπος αὐτοῖς τῶν παίδων καταστήσεται. πρὸς δὲ τούτοις, εἰ μέν ἐστι τὸ ἀποθανεῖν ὅμοιον τῷ μὴ γενέσθαι, ἀπηλλαγμένοι εἰσὶ νόσων καὶ λύπης καὶ τῶν ἄλλων τῶν προσπιπτόντων εἰς τὸν ἀνθρώπινον βίον· εἰ δ’ ἔστιν αἴσθησις ἐν Ἅιδου καὶ ἐπιμέλεια παρὰ τοῦ δαιμονίου, ὥσπερ ὑπολαμβάνομεν, εἰκὸς τοὺς
ταῖς τιμαῖς τῶν θεῶν καταλυομέναις βοηθήσαντας πλείστης κηδεμονίας ὑπὸ τοῦ δαιμονίου τυγχάνειν.…

 ΥΠΕΡΕΙΔΗΣ, ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ -ΥΠΕΡ 6.41–43Μτφρ. Α. Τυφλόπουλος – Επιμ. Δ. Ιακώβ. 2006. ΣτοΑνθολόγιο Αρχαίων Ελληνικών Κειμένων. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
"Eίναι σίγουρα δύσκολο να παρηγορήσει κανείς όσους έχουν πάθει αυτές τις συμφορές. Γιατί το πένθος δεν καταλαγιάζει ούτε με λόγια ούτε με νόμους, αλλά ο χαρακτήρας του καθενός και η αγάπη του προς τον νεκρό θα θέσει το όριο της λύπης του... 
Πρέπει, όμως, να φανούμε θαρραλέοι και να διώχνουμε τη λύπη όσο το δυνατόν, και να μην θυμόμαστε μόνο τον θάνατο των νεκρών αλλά και την αρετή που μας άφησαν κληρονομιά. 
Αν, ο θάνατός τους αξίζει, βέβαια, τον θρήνο, τα κατορθώματά τους απαιτούν μεγάλους επαίνους. Παρότι δεν γέρασαν, όπως αναλογεί σε κάθε θνητό, απέκτησαν ωστόσο αγέραστη δόξα και απόλυτη μακαριότητα.Και όσοι πέθαναν άκληροι, θα έχουν για παιδιά τους τους επαίνους των Ελλήνων. Όσοι πάλι άφησαν πίσω τους απογόνους, η εύνοια της πατρίδας θα αναλάβει την επιμέλεια των παιδιών για αυτούς. 
Επιπλέον, αν ο θάνατος είναι όμοιος με την ανυπαρξία, οι νεκροί έχουν απαλλαγεί από αρρώστιες και λύπες και όλα τα υπόλοιπα που πλήττουν τη ζωή των ανθρώπων·
Αν, πάλι, υπάρχει αίσθηση στον Άδη ακόμη και κάποιος θεός μας φροντίζει, όπως υποθέτουμε, τότε είναι λογικό όσοι υπερασπίστηκαν τη λατρεία των θεών, όταν αυτή απειλούνταν, να αποκτούν εκ μέρους του θεού κάθε φροντίδα…"

2.Α ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ.

Λυσίας

•   Η σπουδαιότητα που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες στην αυτοθυσία για χάρη της πατρίδας,

•   Παράλληλες περιπτώσεις θυσίας για την πατρίδα από τη σύγχρονη πραγματικότητα, όχι μόνο από τον ελληνικό, αλλά και από τον διεθνή χώρο,

•    Ποια είναι η σύγχρονη αντίληψη περί θυσίας για την πατρίδα και κατά πόσο διαμορφώνονται στις μέρες μας ανάλογες καταστάσεις.

            Οι επιτάφιοι είναι επικήδειοι λόγοι που εκφωνούνταν από επιφανή άνδρα και είχαν σκοπό να τιμήσουν τους νεκρούς του πολέμου. Σύμφωνα με τον Δημοσθένη (20.141), οι επιτάφιοι λόγοι ήταν ίδιον της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει «πάτριον νόμον» την οργάνωση της επικήδειας τελετής στον Κεραμεικό και υπάρχει η άποψη ότι η θεσμοθέτηση αυτής της τελετής έγινε από τον Σόλωνα.

Με αυτόν το επιτάφιο λόγο ο ομιλητής θέλει να τιμήσει τους νεκρούς του Κορινθιακού πολέμου. Στους στόχους του, όμως, συγκαταλέγεται και η μείωση του πόνου των συγγενών τους. Υπηρετώντας, λοιπόν, αυτόν το στόχο προσπαθεί να αναδείξει το συγκεκριμένο τρόπο θανάτου ως τον καλύτερο.

Ισχυρίζεται ότι οι τιμώμενοι νεκροί αξίζει να θεωρηθούν ευτυχισμένοι, γιατί έτυχαν του καλύτερου θανάτου. Πέθαναν πολεμώντας για τη διαφύλαξη υψηλών ιδανικών αφήνοντας στη μνήμη όλων την εικόνα γενναίων και ρωμαλέων πολεμιστών. Δεν περίμεναν το φυσικό θάνατο κι έτσι δεν υπέστησαν τη φθορά, που επιφέρει η φύση. Αποδείχθηκαν κύριοι του εαυτού τους, αφού επέλεξαν ακόμη και τον τρόπο θανάτου τους. Αυτός ο ίδιος ο θάνατος είναι που τους καθιστά στην ουσία αθάνατους, γιατί πάντα θα δοξάζονται και θα μνημονεύονται. Έτσι θα παραμένουν ζωντανοί, όσο ζουν στη μνήμη μας. Για το λόγο αυτόν αξίζει να τιμηθούν ως αθάνατοι με την πρέπουσα τελετή. Ο θάνατός τους θεωρείται από τον ομιλητή αξιοζήλευτος.

Περισσότερα θα βρείτε ΕΔΩ

«Αποφασίσαμε να προωθήσουμε παγκοσμίως το πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, διότι η κοινωνία χρειάζεται ένα εργαλείο για να αναπτύξει την δημιουργικότητά της, να εισάγει καινούργιες ιδέες και να προσφέρει στον άνθρωπο περισσότερες γνώσεις. Με άλλα λόγια πρόκειται για μια τάση επιστροφής του παγκόσμιου πολιτισμού στο πνεύμα και τη γλώσσα των Ελλήνων»

Πρώην Πρόεδρος της Apple, John Sculley

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ Α

1.Αφού μεταφέρετε το κείμενο σε Πρόγραμμα Επεξεργασίας Κειμένου να βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων και να τα σημειώσετε με γαλάζιο χρώμα, τα αντικείμενα των απαρεμφάτων με πράσινο και τα αντικείμενα των μετοχών με κίτρινο χρώμα.

2.Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική σελίδα Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και βρείτε τις σημασίες του ρήματος τυγχάνω. Στη συνέχεια αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη ομόρριζες λέξεις της νέας Ελληνικής από τα θέματα( τυχ*- και τευχ*) και δημιουργήστε τέσσερεις προτάσεις.  

3.Σε πρόγραμμα  παρουσίασης παρουσιάστε αναλυτικά τα στάδια των τιμών που προσφέρει η πόλη στους νεκρούς του πολέμου.
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών να παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας στην ολομέλεια της τάξης και να γίνει ανάρτηση των εργασιών στην ιστοσελίδα της τάξης.

ΟΜΑΔΑ  Β  

1.Αφού μεταφέρετε το κείμενο σε Πρόγραμμα Επεξεργασίας Κειμένου να βρείτε τις επιρρηματικές μετοχές και να τις σημειώσετε με γαλάζιο χρώμα, τις επιθετικές με πράσινο και τις κατηγορηματικές με κίτρινο χρώμα.
2.Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική σελίδα Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και βρείτε τις σημασίες του ρήματος μακαρίζω. Στη συνέχεια αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη ομόρριζες λέξεις της νέας Ελληνικής και δημιουργήστε τέσσερεις προτάσεις.
3.Αφού συλλέξετε  πληροφορίες σχετικές με τους Επιταφίους Λόγους στην αρχαιότητα(καταγωγή, καθιέρωση, σκοπός, τυπική δομή) δημιουργήστε μια παρουσίαση.
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών να παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας στην ολομέλεια της τάξης και να γίνει ανάρτηση των εργασιών στην ιστοσελίδα της τάξης.

                            

                        

ΟΜΑΔΑ   Γ 

 1.Αφού μεταφέρετε το κείμενο σε Πρόγραμμα Επεξεργασίας Κειμένου να εντοπίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς που απαντούν με μορφή εμπρόθετου προσδιορισμού και να τους σημειώσετε με γαλάζιο χρώμα και τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς που απαντούν με μορφή πλάγιας πτώσης με πράσινο χρώμα.
2.Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική σελίδα Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και βρείτε τις σημασίες του ρήματος γίγνομαι .Στη συνέχεια αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη  ομόρριζες λέξεις της νέας Ελληνικής από τα θέματα( γεν*- και γιν*-) και δημιουργήστε τέσσερεις προτάσεις.
3. Σε πρόγραμμα παρουσίασης παρουσιάστε ομοιότητες και διαφορές στους τρόπους με τους οποίους τιμά σήμερα η Πολιτεία τους πεσόντες πολέμου.
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών να παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας στην ολομέλεια της τάξης και να γίνει ανάρτηση των εργασιών στην ιστοσελίδα της τάξης.

ΟΜΑΔΑ   Δ 

 1.Αφού μεταφέρετε το κείμενο σε Πρόγραμμα Επεξεργασίας Κειμένου να εντοπίσετε τα υποκείμενα των προσωπικών ρημάτων και να τα σημειώσετε με γαλάζιο χρώμα και τα υποκείμενα των απροσώπων ρημάτων και απροσώπων εκφράσεων με πράσινο χρώμα.

2.Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική σελίδα Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και βρείτε τις σημασίες του ρήματος ἡγοῦμαι . Στη συνέχεια αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη ομόρριζες λέξεις της νέας Ελληνικής και δημιουργήστε τέσσερεις προτάσεις.
3.Σε πρόγραμμα παρουσίασης να παρουσιάσετε τρία αντιθετικά ζεύγη του κειμένου και να αναλύσετε τη λειτουργία του αντιθετικού σχήματος στον ρητορικό λόγο.
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών να παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας στην ολομέλεια της τάξης και να γίνει ανάρτηση των εργασιών στην ιστοσελίδα της τάξης.

ΟΜΑΔΑ   Ε 

 1.Αφού μεταφέρετε το κείμενο σε Πρόγραμμα Επεξεργασίας Κειμένου να εντοπίσετε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων και να τα σημειώσετε με γαλάζιο χρώμα, τα υποκείμενα των απόλυτων μετοχών με πράσινο χρώμα και των συνημμένων μετοχών με κίτρινο.

2.Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική σελίδα Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και βρείτε τις σημασίες του ρήματος έκ-λέγομαι Στη συνέχεια αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη  ομόρριζες λέξεις της νέας Ελληνικής από τα θέματα (λεγ*, λογ*, Fρη*) και δημιουργήστε τέσσερεις προτάσεις.

3.Επισκεφθείτε την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και μελετήστε το παράλληλο κείμενο ''Δημοσθένης, Ἐπιτάφιος 32-34''.

Τόσο το παραπάνω κείμενο όσο και το κείμενο της ενότητας ανήκουν σε επιτάφιους λόγους. Εντοπίστε και παρουσιάστε σε πρόγραμμα παρουσίασης τις θεματολογικές και υφολογικές ομοιότητες των δύο κειμένων.
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών να παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας στην ολομέλεια της τάξης και να γίνει ανάρτηση των εργασιών στην ιστοσελίδα της τάξης.

Πόπη Μπούτικου. φιλόλογος

                                                               

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειδικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές  προτάσεις που εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ότι, πως, που.
Εξαρτώνται:
1ον από ρήματα: α. λεκτικά, δηλαδή τα ρήματα που δηλώνουν λόγο, π.χ. λέω, ομολογώ, ισχυρίζομαι, υπόσχομαι, κατηγορώ, συκοφαντώ, ειδοποιώ, τηλεφωνώ, ανακοινώνω, γράφω, διαβάζω, σημειώνω, υπονοώ κ.ά. • Μου ανακοίνωσε ότι παραιτήθηκε. • Με ειδοποίησε ότι δε θα έρθει στο πάρτι.   β. δεικτικά, δηλαδή τα ρήματα που έχουν τη σημασία του δείχνω, όπως: αποδεικνύω, δηλώνω, φανερώνω, παρασταίνω, πείθω, προσποιούμαι, παριστάνω κ.ά. • Προσποιήθηκε ότι είναι άρρωστος. • Της έδειξε ότι έκανε λάθος που πήγε στο χορό.   γ. αισθητικά, δηλαδή τα ρήματα που έχουν σχέση με τις αισθήσεις, π.χ. βλέπω, ακούω, νιώθω, καταλαβαίνω, παρατηρώ κ.ά. • Νιώθω ότι δε σου άρεσε το φαγητό. • Κατάλαβε πως έπρεπε να φύγει.   δ. δοξαστικά, δηλαδή όσα έχουν τη σημασία του νομίζω, όπως: πιστεύω, υποθέτω, υποψιάζομαι, φαντάζομαι κ.ά. • Υποψιάζομαι πως αυτός είναι ο κλέφτης. • Να υποθέσω ότι συμφωνείς; ε. γνωστικά, δηλαδή όσα σημαίνουν γνώση, π.χ. γνωρίζω, ξέρω, μαθαίνω, πληροφορούμαι, εννοώ, κατανοώ κ.ά. • Μαθαίνω ότι δεν είσαι προσεκτικός στο σχολείο.   2ον από απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις που έχουν συγγενική σημασία με τα ρήματα που προαναφέραμε, π.χ. λέγεται, φαίνεται, διαδίδεται, υποτίθεται, έχω τη γνώμη, έχω την υποψία, έχω την πληροφορία, είμαι της γνώμης, είμαι βέβαιος, είμαι σίγουρος, είναι κρίμα, είναι ψέμα, είναι βέβαιο κ.ά. • Λέγεται πως το αεροπλάνο θα έχει καθυστέρηση. • Έχω τη γνώμη πως η στάση του δεν ήταν η σωστή. • Είμαι βέβαιος πως εσύ φταις για όλα. • Είναι ψέμα ότι ο μοναδικός φταίχτης ήταν ο Γιώργος.   3ον από ουσιαστικά που έχουν συγγενική σημασία με τα ρήματα που προαναφέραμε, π.χ. γνώση, γνώμη, διάδοση, πληροφορία, αίσθηση, δήλωση, αντίληψη, υποψία, ελπίδα κ.ά. • Αποδείχτηκε ψεύτικη η διάδοση, πως το αεροπλάνο θα έχει καθυστέρηση. • Η πληροφορία, ότι θα πάρουμε τελικά το δάνειο, με ενθουσίασε. 4ον από αντωνυμίες δεικτικές και αόριστες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο, κάποιο, κάτι κ.ά. • Όλοι το ξέρουν αυτό, ότι θα παντρευτεί την Ελένη. • Μάλλον ξέχασες κάτι, πως κανείς δε θα μας αφήσει να φύγουμε. χρησιμοποιούνται: α. ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, π.χ. • Λέγεται πως το αεροπλάνο θα έχει καθυστέρηση. • Έχω τη γνώμη πως η στάση του δεν ήταν η σωστή.   β. ως αντικείμενο, π.χ. • Υποψιάζομαι πως αυτός είναι ο κλέφτης. • Προσποιήθηκε ότι είναι άρρωστος.   γ. ως επεξήγηση, π.χ. • Αποδείχτηκε ψεύτικη η διάδοση, ότι το αεροπλάνο θα έχει καθυστέρηση. • Όλοι το ξέρουν αυτό, ότι θα παντρευτεί την Ελένη.   δ. ως κατηγορούμενο (σπανιότερα) π.χ. • Ο Νίκος φαίνεται ότι είναι βαριά άρρωστος. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ 1) Οι ειδικές προτάσεις μπορεί να εισάγονται και με το να, όταν το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται εκφράζει αμφιβολία, π.χ. • Πιστεύω να έρθεις στο πάρτι (ότι θα έρθεις στο πάρτι). • Είναι πιθανό να τα έφαγε όλα ο Γιώργος (ότι ο Γιώργος τα έφαγε όλα). 2) Μερικές φορές μπορεί να εισάγονται και με το σύνδεσμο και, όταν το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται έχει τη σημασία του αισθάνομαι ή νομίζω, π.χ. • Νομίζεις και έφυγε επίτηδες με τέτοιο τρόπο (ότι έφυγε…) ΑΣΚΗΣΕΙΣ Στις παρακάτω ασκήσεις ν” αναγνωριστούν οι ειδικές προτάσεις σύμφωνα με το παράδειγμα: π.χ. Πίστευε πάντα  πως θα ήταν ο νικητής. Ρήμα εξάρτησης(Πίστευε) Σύνδεσμος εισαγωγής(πως) Συντακτική θέση(αντικείμενο ) 1. Μου φάνηκε πως έβλεπα τ” αθάνατο νερό. 2. Τρέμει στην ιδέα πως δε θα πετύχει στις εξετάσεις. 3. Μ ία μέρα της ήρθε η είδηση, πως ο άνδρας της πέθανε στις θάλασσες της Κίνας. 4. Ήξερε από πριν ότι ο αγώνας θα “ταν πολύ δύσκολος. 5. Φαίνεται πως όλες οι προσπάθειες απέτυχαν. 6. Του θύμισε τη συμφωνία τους, ότι πρέπει να ενημερώνει ο ένας τον άλλον. 7. Ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο δεν αμφισβητείται πια. 8. Έβαλε με το νου του πως κάποιοι περαστικοί θα κάθισαν για λίγο εκεί και θα τα ξέχασαν. 9. Υπολογίζεται πως το έργο θα κάνει τρεις μήνες να τελειώσει. 10. Ένα μονάχα με σκάζει, που εσύ δεν μπορείς να δεις τη θάλασσα. 11. Το λάθος του ήταν ότι δε με πίστεψε. 12. Δεν πιστεύω να λησμόνησα ένα από τα στιχάκια της. 13. Είναι αλήθεια ότι θα σπουδάσεις στο εξωτερικό; 14. Δε βλέπεις τον πατέρα σου που ύπνος δεν τον πιάνει; 15. Λες και δεν ήμουν κι εγώ νιος, δεν ήμουν παλικάρι. 16. Δε θυμάται να ξανάγινε τέτοιος χαλασμός. 17. Παθολογική φαίνεται να ήταν η αγάπη του Θεόφιλου για τη ζωγραφική. ΄Κι άλλες ερωτήσεις για εξάσκηση! Πατήστε  ΕΔΩ κι ΕΔΩ

''Ο ΘΟΥΡΙΟΣ'' ΤΟΥ ΡΗΓΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗ

Ρήγας Βελεστινλής : Γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο ( αρχαίες Φερές ) της Μαγνησίας και  ήταν συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

• Το έργο «Θούριος» είναι ένας πατριωτικός ύμνος που προτρέπει σε απελευθερωτικό αγώνα.
• Περιλαμβάνει 126 στίχους από τους οποίους δίνονται στο απόσπασμα οι 40 πρώτοι.
• Η λέξη «θούριος, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, σήμαινε ορμητικός, πολεμικός. Με αυτό τον τίτλο θέλει να αποδώσει το επαναστατικό περιεχόμενο του ποιήματος

Είδος :  πατριωτικό,εθνεγερτικό, επαναστατικό άσμα.

Θέμα :  Η προτροπή του ποιητή προς τους σκλαβωμένους Έλληνες για  επανάσταση κατά των Τούρκων ( Οθωμανών ).

Γλώσσα :  Δημοτική ( φαναριώτικη ) με ιδιωματισμούς ( πχ ψένουν ), τουρκικές λέξεις και λόγιες ( πχ να ζούμεν )

Ύφος :  απλό ζωντανό, γιατί παρουσιάζει το φλογερό κήρυγμα του Ρήγα

Στίχος :  ιαμβικός, οξύτονος 13 σύλλαβος ( κάθε στίχος αποτελείται από έναν 7σύλλαβο και από έναν 6σύλλαβο ), με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία

Συναισθήματα :

• Πατριωτικός ενθουσιασμός
• Αγάπη για ελευθερία

Δομή 

• 1^η ενότητα :  στ. 1-8 , προοίμιο- δυσκολίες των κλεφτών από τη σκλαβιά ( τα δεινά της σκλαβιάς )
• 2^η ενότητα : στ 9-20 Αποτελέσματα δουλείας
• 3^η ενότητα : στ. 21-30 Προτροπή σε απελευθερωτικό αγώνα
• 4^η ενότητα : στ. 31-40 όρκος για κοινό αγώνα και συνέπειες παράβασης του όρκου

Ανάλυση 1^ης ενότητας

• Στ. 1 « ως πότε παλικάρια» : ξέσπασμα απελπισίας, αγανάκτησης, οργήςτου ποιητή για τις άθλιες συνθήκες των σκλαβωμένων Ελλήνων.
• Παρουσίαση δυσκολιών των κλεφτών ( στ 1-8 ) :

1) ζουν σε στενότητα ( στα στενά ) = ανασφάλεια ( μεταφορικά )

2) σα λιοντάρια ( παρομοίωση ) = μοναχικά, σε μέρη δύσβατα, σε ορεινές περιοχές

3) σε σπηλιές και όχι σε σπίτια, όπως οι άλλοι άνθρωποι

4) στερούνται την κοινωνική ζωή, βλέποντας «κλαδιά» ( δάση ) αντί για ανθρώπους

5) ζουν μακριά από τους δικούς τους

6) σε μια σκλαβωμένη Πατρίδα

• Χρησιμοποιεί α’ πληθυντικό πρόσωπο, απευθυνόμενος στους κλέφτες αλλά τοποθετώντας και τον εαυτό του μέσα σε αυτούς ( πιθανόν και από προσωπική εμπειρία )
• Οι ερωτήσεις είναι ρητορικές και με αυτές καλεί όλους τους Έλληνες ( Ρωμιούς ) να επαναστατήσουν για την ελευθερία τους
• Γνωμικό : διατυπώνει την άποψη για μια ώρα ελεύθερης ζωής παρά για μακροχρόνια δουλεία που ισοδυναμεί με φυλακή ( έμμεση προτροπή για αγώνα και επανάσταση ). Έμμεσα καταγράφει τις εμπειρίες των Ελλήνων ( φυλακίσεις, καταπίεση ) στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Σχήματα λόγου :

• Παρομοίωση : στ. 2  «σα λιοντάρια»
• Ασύνδετο :  στ. 1-2, 3-4
• Μεταφορά : «πικρή σκλαβιά», «χάνουμε αδέρφια», «παρά σκλαβιά και φυλακή»
• Αντίθεση : «ελεύθερη ζωή- σκλαβιά»

Ανάλυση 2η^ς ενότητας

• Χρησιμοποιεί β’  ενικό πρόσωπο γιατί απευθύνεται σε όλους τους σκλαβωμένους ( αμεσότητα )
• Στ. 9 ρητορική ερώτηση ( η ζωή χωρίς ελευθερία δεν έχει αξία )
• Στ. 10 καλεί κάθε σκλαβωμένο Ρωμιό να σκεφτεί τα αποτελέσματα, τις συνέπειες της δουλείας :

Α) απώλεια ζωής ή ισόβια βάσανα ( ψένουν στη φωτιά )

Β) απόλυτη υποταγή στον τύραννο ( Σουλτάνο ) και εκμετάλλευση από αυτόν ( στ.12-14 )

Γ) Ο τύραννος κοιτά το συμφέρον του και την εξουσία του και θανατώνει/τιμωρεί όλους ανεξάρτητα από αξιώματα, τίτλους, εθνικότητες, φυλές, κοινωνικές τάξεις ( παραδείγματα επωνύμων Φαναριωτών που θανατώθηκαν )

Δ) Καμία πρόοδος δε σημειώνεται ( στασιμότητα, στ 20 )

• Υπάρχει ιεραρχική κλιμάκωση των δεινών της δουλείας που ξεκινά από την καταπίεση ( στ 11-16 ) και φτάνει μέχρι τη θανάτωση ( στ. 17-20 ) – δραματική ατμόσφαιρα : άρα απευθύνεται όχι μόνο στους Έλληνες- Ρωμιούς και στους άλλους λαούς των Βαλκανίων αλλά και στους καταπιεσμένους Τούρκους

Σχήματα λόγου :

• Παρομοίωση :  στ 10 ( «ψένουν …φωτιά» )
• Μεταφορά : ( το αίμα σου να πιει, καθρέπτης είν’ να ιδής )
• Ανάλυση 3^ης ενότητας
  Αποτελεί παραινετική στροφή
  • Χρήση β’ ενικού, α’ πληθυντικού πληθυντικού ( ελάτε, ας κάμωμεν, να βάλωμεν, προτρεπτική προστακτική και υποτακτική )
  • Στ.22 η απόφαση για Αγώνα ( επανάσταση ) πρέπει να επισφραγιστεί με όρκοστο Σταυρό
  • Στ. 23  όραμα για ίδρυση ενός κράτος με ικανούς, άξιους ηγέτες που διαπνέονται από πατριωτισμό
  • Στ. 25    Οι νόμοι ορίζουν το «κράτος δικαίου» , απαραίτητη η υπακοή στους νόμους, ενώ η αναρχία θεωρείται δουλεία, αφού δεν υπάρχουν νόμοι για να περιφρουρούν τα δικαιώματα των ανθρώπων ( στ. 27 )
  Σχήματα λόγου :
  Προσωποποίηση : « οι Νόμοι», «η Πατρίδα»
  Παρομοίωση : ( η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά )
  Μεταφορά : ( σκληρή φωτιά )
  Αντίθεση : αρχηγός- αναρχία
  Ανάλυση 4^ης ενότητας
  • Προηγείται η αφήγηση :  ορκίζεται στον Ουρανό και όχι στο σταυρό, ίσως για να δείξει έναν υπερεθνικό χαρακτήρα της επανάστασης
  • Σε α’ πρόσωπο, αρχίζει με την επίκληση του Θεού
  • Δεσμεύσεις όρκου :
  α) δε θα γίνει όργανο του κατακτητή, στ. 32
  β) δε θα δουλέψει για τα συμφέροντά τους και δε θα παρασυρθεί από τις υποσχέσεις τους  στ 33-34
  γ) μόνος σκοπός : ο αφανισμός των εχθρών ( τυράννων )  στ.35-36
  δ) πίστη στη πατρίδα στ. 37
  ε) απόλυτη υπακοή στους άρχοντες ( στρατηγό ) στ.38
  στ ) τιμωρία στους επίορκους – σκληρή τιμωρία από την παράβαση του όρκου
  ( εικόνα- παρομοίωση : σαν καπνός και υπερβολή : «ν’ αστράψει …καπνός» )
  
• Σε ποιους στίχους του ποιήματος του Ρήγα φαίνεται η οικουμενική διάσταση τουιδανικού της ελευθερίας; Σχολιάστε ποιοι λαοί αναφέρονται στο απόσπασμα και
  
  συσχετίστε το κάλεσμά τους με το πολιτικό όραμα του Ρήγα.
• Δείτε την ανάλυση του Θούριου (ενότητες και σχήματα λόγου στο απόσπασμα του σχολικού εγχειριδίου) σε πολυμεσική εφαρμογή  από  τη Γ. Κωσταντίνου πατώντας εδώ
  

ΛΟΥΚΑΣ ΑΞΕΛΟΣ
Ρήγας Βελεστινλής

Σταθμοί και Όρια στην Διαμόρφωση της Εθνικής και Κοινωνικής Συνείδησης στην Ελλάδα

Είπαν:
[Στρατηγός Μακρυγιάννης, 1836]:

Μετά πολλούς αιώνας ο Ρήγας ο Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τουςΈλληνες και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπον της απελευθερώσεώς των. Οι
Έλληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα
υπέρ της ελευθερίας.» 

Για το Θούριο - [Γ.Τερτσέτης]
«…το ιερότερο άσμα της φυλής μας» 

Για τη δύναμη του Θουρίου - [Γ.Τερτσέτης]
«Τα κοινά τραγούδια του αδικοθάνατου Ρήγα εγκρέμισαν ως σάλπιγγες εις την Ιεριχώ τα
τείχη της Τριπολιτσάς, ετίναξεν εις τον αέρα με τους αλλοφύλους τα φρούρια της
Μονεμβασιάς, του Ναυπλίου, των Αθηνών και τα τρικάταρτα του εχθρού. Τα λογιοτατίστικα
άσματα, πιστεύσατέ μου, δεν εγκρέμισαν ποτέ, δεν σαλεύουν ούτε την αράχνην του κοκόρου  της καμινάδας.» 

 [Ιωάννης Κωλέττης (Πρωθυπουργός της Ελλάδας το 1844-47)]
«της μεγάλης ταύτης ιδέας την οποίαν εις αυτό του Ρήγα το τραγούδι είδομεν» 

•