Συγγνώμη ή συγνώμη;

Τη βλέπουμε συχνά να γράφεται με ένα γάμα, είναι όμως σωστό;

Η λέξη προέρχεται από το «συν + γνώμη» (συν + γιγνώσκω: έχω την ίδια γνώμη με κάποιον, αλλάζω γνώμη, μετανοώ). Το «ν» αφομοιώνεται από το «γ» που ακολουθεί και μετατρέπεται και αυτό σε «γ».

Επηρεαζόμενοι από την προφορά της, όπου το «γγ» ακούγεται ως ένα «γ», παραλείπουμε και στον γραπτό λόγο το ένα από τα δύο «γ». Έτσι όμως αλλοιώνουμε την προέλευση της λέξης αφού προέρχεται από το «συν + γνώμη» και όχι από το «συ + γνώμη». Επομένως, η σωστή γραφή είναι συγγνώμη.

---

συγγνώμη (η) (προφέρεται κ. συγνώμη) 1. (α) η έκφραση τής μετάνοιας κάποιου για λόγο ή πράξη του εις βάρος άλλου: σας ζητώ συγγνώμη για ό,τι είπα εναντίον σας || τι να την κάνω τη συγγνώμη σου; (β) η αποδοχή τής μετάνοιας (κάποιου) από το πρόσωπο που έχει θιγεί από λόγο ή πράξη του: δίνω τη συγγνώμη μου (συγχωρώ) συν. συγχώρεση 2. ΝΟΜ. η απόσβεση των νομικών συνεπειών παραπτώματος με σχετική άτυπη δήλωση αυτού που έχει προσβληθεί· ως επιφώνημα: συγγνώμη!) 3. για να εκφράσει κανείς τη μεταμέλειά -του: συγγνώμη, δεν ήθελα να σε πληγώσω! || συγγνώμη για χθες· δεν έπρεπε να μιλήσω έτσι! || (επιτατ.) χίλια συγγνώμη! 4. στην αρχή τού λόγου, ως ευγενική / διακριτική εισαγωγή σε αίτημα, ερώτημα, παράκληση κ.λπ.: συγγνώμη μπορώ να περάσω; / επαναλαμβάνετε; / να πω κάτι; || συγγνώμη αλλά θα πρέπει να σας διακόψω συν. (λαϊκ.) με το συπάθιο 5. (ειδικότ. + αλλά) (α) για την έκφραση ενστάσεως, διαφωνίας: συγγνώμη, αλλά δεν έχεις δίκιο! ||συγγνώμη, αλλά αυτό που είδα δεν ήταν ένα απλό καβγαδάκι· μόνο μαχαίρια δεν τράβηξαν! (β) για να αρνηθεί ή να απορρίψει κανείς κάτι ευγενικά: συγγνώμη, αλλά δεν μπορώ να δεχτώ αυτό το δώρο! || συγγνώμη, αλλά προηγείται ο κύριος! 6. για να διορθώσει κανείς δικό του λάθος: Ο Μιχάλης είναι εδώ; συγγνώμη, ο Μίλτος ήθελα να πω! || έχε μαζί σου και τη φωτογραφία, συγγνώμη, την ταυτότητα σου 7. για τον ειρωνικό ή υποτιμητικό σχολιασμό τής αντίδρασης κάποιου σε αυτά που του είπαμε: Καλά, συγγνώμη! Δεν ήξερα ότι σ’ ενοχλεί τόσο η αλήθεια! ||συγγνώμη, δεν ήξερες ότι θα αντιδράσει αρνητικά; Βλέπε σχόλιο λ. -γγ-, -γκ-.
[ΕΤΥΜ. αρχ., αρχική σημ. «συμπάθεια, επιείκεια», < συγγιγνώσκω «έχω την ίδια γνώμη, συμφωνώ - συγχωρώ, συμπονώ» (βλ. και γνώμη)].

συγγνώμη: προφορά. Κανονικά η προφορά τής λέξης είναι /siŋ-γnómi/ με το πρώτο γ να προφέρεται ως έρρινο μπροστά οπό το γ τον β' συνθετικού τής λέξης (συν + γνώμη), όπως συμβαίνει σε παρόμοιες λέξεις (πβ. συγ-γραφέας, εγ-γενής, έγ-γάμος, βλ. -γγ-). Ωστόσο, λόγω τής κοινής χρήσεως τής λέξης και της γρήγορης εκφοράς της στον λόγο, το α' έρρινο έχει την τάση να σιγάται στην προφορά (συ-γνώμη), ιδίως στην «αμελή» λεγόμενη άρθρωση. Σε αυτό συντείνει και το δυσπρόφερτο συμφωνικό σύμπλεγμα που ακολουθεί μετά το α' έρρινο, έτσι που να γεννάται και ένα είδος ανομοίωσης των αλλεπαλλήλων ερρίνων συμφώνων (/ŋγn/ > /γn/). Πάντως, όπως κι αν προφέρεται η λ., πρέπει να γράφεται πάντοτε ως συγγνώμη (με δύο -γ). Όσα ελέχθησαν για το συγγνώμη ισχύουν και για το συγχωρώ / συχωρώ όπου το /ŋx/ απλοποιείται σε /x/.
Λεξικό της νέας Ελληνικής γλώσσας, Γεωργίου Μπαμπινιώτη 

Πότε τα θηλυκά ουσιαστικά γράφονται με -ια και πότε με -εια;

Θηλυκά ουσιαστικά σε -εια και -ια

Με ει (-εια) γράφονται:

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) που παράγονται από ρήματα σε –εύω
π.χ. ληστεία (ληστεύω)

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) που παράγονται από επίθετα σε -ύς
π.χ. ευθεία (ευθύς)

τα προπαροξύτονα(με τόνο στην προπαραλήγουσα) που παράγοντα από επίθετα σε –ής
π.χ. αμέλεια (αμελής), ευγένεια (ευγενής)
τα προπαροξύτονα (με τόνο στην προπαραλήγουσα) που παράγονται από ρήματα β΄ συζυγίας (-ώ)
π.χ. βοήθεια (βοηθώ)
Εξαιρείται το άγνοια.

τα προπαροξύτονα (με τόνο στην προπαραλήγουσα) βαφτιστικά
π.χ. Γαλάτεια, Θάλεια, Ιφιγένεια

τα προπαροξύτονα (με τόνο στην προπαραλήγουσα) τοπωνύμια
π.χ. Χαιρώνεια, Φιλαδέλφεια
Εξαιρείται το Ερέτρια.

τα προπαροξύτονα (με τόνο στην προπαραλήγουσα) κύρια ονόματα που παράγονται από αρσενικά κύρια ονόματα
π.χ. Αλεξάνδρεια (Αλέξανδρος), Οδύσσεια (Οδυσσέας) 

ορισμένα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) ουσιαστικά όπως: 
θεία, ανδρεία, ξυλεία, γυναικεία κ.ά.


Με ι (-ια) γράφονται:

όλα τα οξύτονα (δηλαδή αυτά που τονίζονται στο τέλος)
π.χ. βραδιά, γειτονιά, ελιά
Εξαιρούνται τα οξύτονα που παράγονται από ρήματα σε –εύω.
π.χ. γιατρειά (γιατρεύω), δουλειά (δουλεύω)

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) που προέρχονται από ρήματα β΄ συζυγίας (-ώ)
π.χ. φορολογία (φορολογώ), βαθμολογία (βαθμολογώ) 

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) που τελειώνουν σε καταχρηστικό δίφθογγο –ια (δηλαδή που ακούγεται σαν μία συλλαβή)
π.χ. αρρώστια, ζήλια
Εξαιρείται το ουσιαστικό φτώχεια, αν και σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη θα έπρεπε να γράφεται φτώχια με -ια.

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) που παράγονται από επίθετα σε -ος
π.χ. αξία (άξιος), κακία (κακός)

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) βαφτιστικά ονόματα
π.χ. Ελευθερία, Ουρανία, Μαρία
Εξαιρείται το όνομα Βασιλεία.

τα παροξύτονα (με τόνο στην παραλήγουσα) τοπωνύμια
π.χ. Αγγλία, Λαμία
Εξαιρούνται τα ονόματα Ηλεία, Σητεία, Τροία.

τα ονόματα των μαθημάτων και των επιστημών
π.χ. ιστορία, βιολογία
Εξαιρείται το ουσιαστικό χημεία.

τα προπαροξύτονα (με τόνο στην προπαραλήγουσα) που παράγονται από αρσενικά ουσιαστικά σε –της και έχουν κατάληξη –τρια
π.χ. αθλήτρια (αθλητής)

Διαβάστε περισσότερα: Πότε τα θηλυκά ουσιαστικά γράφονται με -ια και πότε με -εια; - iPaideia.gr

Ευριπίδη, Ελένη, Επεισόδιο Α΄

Ευριπίδη, Ελένη (412 π.Χ.), Επεισόδιο Α΄, 1 η Σκηνή (437-494): Μονόλογος Μενέλαου 
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
 Η είσοδος του Μενέλαου επί σκηνής: «δεύτερος πρόλογος», πορεία προς την αναγνώριση.  Αυτοσύσταση και γενεαλογία του ήρωα – ευχή να μην είχε γεννηθεί  το παρελθόν του (ευτυχία, επική διάσταση του ήρωα)  το παρόν του (δυστυχία, αντιηρωική εικόνα του ήρωα) 
Ι. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ 
 Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης): - Αναφορά στα σκηνικά, το παλάτι - Η σκηνική παρουσία (η εμφάνιση) Μενέλαου: ντυμένος με κουρέλια, «ρακοφορία»:  εκφράζεται η μεταστροφή της τύχης του Μενέλαου (βασιλιάς / κουρελής - ρακοφόρος)  ο Μενέλαος προκαλεί τον οίκτο των Αιγύπτιων και των θεατών  κάποιοι το θεωρούν κωμικό στοιχείο (υποστηρίζοντας ότι το έργο είναι τραγικωμωδία) Δραματικός ρόλος της σκηνής (προώθηση της εξέλιξης του μύθου)  Ανατρέπει τη φήμη που παρουσίασε ο Τεύκρος για το θάνατο του Μενέλαου  Αποκαλύπτει την ύπαρξη «δεύτερης» Ελένης στη σπηλιά, που είναι το «είδωλο». Έτσι, ο θεατής περιμένει με ενδιαφέρον να δει πώς θα συνταιριαστεί αυτή η πληροφορία με την ‘πραγματικότητα’, δηλαδή την παρουσία της πραγματικής Ελένης στην Αίγυπτο.  Ο μονόλογος του Μενέλαου είναι απαραίτητος, μας ενημερώσει για το παρόν και το παρελθόν του ήρωα. Τραγική ειρωνεία  Ο Μενέλαος αποκαλύπτει ότι έφερε μαζί του την Ελένη, ενώ οι θεατές ξέρουν ότι μαζί του βρίσκεται μια σκιά, ένα είδωλο  Ο Μενέλαος δε γνωρίζει ότι κινδυνεύει αν ζητήσει βοήθεια από το παλάτι (διαταγή Θεοκλύμενου) Κωμικό, τραγικό, ή ρεαλιστικό στοιχείο;  Κάποιοι θεωρούν κωμικό στοιχείο την παρουσία ενός επικού ήρωα με κουρέλια επί σκηνής, άλλοι το θεωρούν στοιχείο ρεαλισμού του Ευριπίδη και άλλοι ότι προσδίδει τραγικότητα στον ήρωα. 
ΙΙ. ΙΔΕΕΣ  Αντιπολεμικό -αντιηρωικό ιδανικό (έπος  τραγωδία): μεταστροφή της τύχης, ο Μενέλαος νικητής και νικημένος του πολέμου.  Οι καινοτομίες του Ευριπίδη: Ο τυπικός, ρεαλιστικά δοσμένος Ευριπίδειος ήρωας: η παρουσία ενός επικού ήρωα με κουρέλια στη σκηνή (ανατροπή της προσδοκίας του θεατή)  Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι:  Η βασική αντίθεση του έργου εφαρμόζεται στην εμφάνιση και στην τωρινή κατάσταση του Μενέλαου σε σχέση με τη θέση του (βασιλιάς, νικητής) και την καταγωγή του.  Η «δεύτερη» Ελένη (είδωλο) στη σπηλιά και η πραγματική Ελένη στην Αίγυπτο. 
 ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ (στοιχεία ήθους)  Ήθος Μενέλαου:  Ο Μενέλαος ως επικός ήρωας: ένας από τους αρχηγούς των Ελλήνων στην τρωική εκστρατεία /ο βασιλιάς της Σπάρτης / πολεμιστής-νικητής-επιζών του Τρωικού πολέμου. ΑΝΤΙΘΕΣΗ:  Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά έρχονται σε αντίθεση με την παρουσία του Μενέλαου επί σκηνής στην «Ελένη»: «ρακοφόρος», δυστυχισμένος, εξαθλιωμένος, απογυμνωμένος από τον επικό ηρωισμό/ μεγαλείο.  Ο επικός ήρωας γίνεται τραγικός ήρωας: ένδοξος βασιλιάς  ρακένδυτος ναυαγός και ζητιάνος/ νικητής της Τροίας  «ανέστιος (= χωρίς εστία, σπίτι), πλάνης (= περιπλανώμενος)», ξένος σε ξένο τόπο, πολέµησε για την Ελένη  κέρδισε στην πραγµατικότητα ένα είδωλο, νικητής και νικηµένος του πολέµου (σύγκριση με Τεύκρο, αντιηρωική διάσταση) . Μεταστροφή της τύχης, άγνοια και αυταπάτη.  Επιπλέον, καυχιέται ότι ήταν αρχηγός των Ελλήνων στον Τρωικό πόλεμο – ιδιοποίηση της Τρωικής εκστρατείας (κομπασμός Μενέλαου ή το μοτίβο του «καυχησιάρη στρατιώτη»)  Δεν ρωτάει πού είναι, διότι φοράει κουρέλια (υπερηφάνεια και ντροπή)  Αναθεματίζει τη γενιά του (εύχεται να μην είχε γεννηθεί)  ένδειξη δυστυχίας  «Φιλέταιρος» (κοινό στοιχείο με τον Οδυσσέα, όπως και ο νόστος, η περιπλάνηση κλπ.)

Ευριπίδη, Ελένη (412 π.Χ.) - Επεισόδιο Α΄, 2 η Σκηνή (495-541): Μενέλαος – Γερόντισσα 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Ο Μενέλαος και η αφιλόξενη Γερόντισσα  Τι ζητάει ο Μενέλαος και πώς του συμπεριφέρεται η Γερόντισσα;  Τι πληροφορείται ο Μενέλαος από τη Γερόντισσα;  Γιατί η Γερόντισσα διώχνει τον Μενέλαο; 
Ι. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ  Έντονη εξωτερική δράση - Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης)  Τα στοιχεία έντονης εξωτερικής δράσης που δηλώνονται μέσα στο κείμενο (κινήσεις, χειρονομίες, ο Μενέλαος και η Γερόντισσα έρχονται σχεδόν στα χέρια) συνιστούν σκηνοθετικές οδηγίες: π.χ. «Μη σπρώχνεις ντε, το χέρι μου μη σφίγγεις».  Στιχομυθία Μενέλαου – Γερόντισσας (διάλογος ανά στίχο)  έντονη σύγκρουση – ψυχολογική ένταση  Δραματικός ρόλος της σκηνής (στοιχείο προώθησης του μύθου)  Η Γερόντισσα δίνει πληροφορίες στο Μενέλαο που προωθούν τον μύθο: (η Ελένη βρίσκεται στην Αίγυπτο).  Η επιλογή της Γερόντισσας (μιας γυναίκας, γριάς, υπηρέτριας, και όχι ενός άνδρα)  Οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες (συμπονά το Μενέλαο), αλλά και πιο δειλές  Παρά τις εντολές αποφεύγει να τον αναφέρει στους κυρίους της (ασυνέπεια δικαιολογημένη από ψυχολογική αλλά και δραματουργική άποψη «κατά το εικός και αναγκαίον»).  Ο Μενέλαος συγκρούεται με μια γριά γυναίκα, πράγμα που δείχνει την αθλιότητά του και επιτείνει την τραγικότητά του  Δημιουργεί πιο κωμικά αποτελέσματα επί σκηνής  Τραγική ειρωνεία  Ο Μενέλαος αγνοεί πως η πραγματική Ελένη βρίσκεται στην Αίγυπτο: «Είν’ η Ελένη εδώ, του Δία η κόρη;» (στ. 528) «Την έκλεψαν απ’ τη σπηλιά μου;» (στ. 532)  Αντιθέσεις  Η στάση της Γερόντισσας απέναντι στο Μενέλαο στην αρχή και στο τέλος  Η καταγωγή, θέση του Μενέλαου (μεγαλείο, νίκη στη μάχη) ≠ η τωρινή του κατάσταση (αθλιότητα)  Τραγικά ή κωμικά στοιχεία  Η απόκρουση του Μενέλαου (ήρωας, βασιλιάς, νικητής) από τη Γερόντισσα (γριά, γυναίκα) αποτελεί κωμικό στοιχείο για ορισμένους μελετητές 
ΙΙ. ΙΔΕΕΣ  Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι  Η αντίθεση που διαπνέει ολόκληρο το έργο υπάρχει και στη στάση της Γερόντισσας: Φαινομενικά είναι σκληρή απέναντι στο Μενέλαο ≠ αυτή η σκληρότητα κρύβει πραγματικό ενδιαφέρον και φροντίδα.  Επιπλέον υπάρχει στην εμφάνιση του Μενέλαου (φαίνεται ταπεινός ναυαγός/ είναι ήρωας, βασιλιάς)  Παρών στη σκηνή ως σώμα ≠ όχι ως όνομα (περιπλέκεται έτσι η διαδικασία της αναγνώρισης) 
ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ  Το ήθος της Γερόντισσας Η στάση της Γερόντισσας διαφοροποιείται απέναντι στο Μενέλαο στην αρχή και στο τέλος της σκηνής:  Η αρχική σκληρή συμπεριφορά (τον διώχνει), αντίθετη φαινομενικά με το θεσμό της «ξενίας», αποδεικνύεται στη συνέχεια ότι δεν είναι παρά έκφραση συμπάθειας-ενδιαφέροντος-φροντίδας της Γερόντισσας για τους Έλληνες.  Έτσι η αρχική της στάση είναι απόλυτα δικαιολογημένη.  Επιπλέον, θα κρατήσει μυστική την παρουσία του Μ. στην Αίγυπτο.  Το ήθος του Μενέλαου  Ο ήρωας και νικητής του πολέμου που καυχιόταν στην προηγούμενη σκηνή, ‘διώχνιεται’, ‘νικιέται’ από μια γριά γερόντισσα.  Αυτό συνιστά ειρωνεία και κωμικό στοιχείο, ταυτόχρονα όμως τονίζει την τραγική του θέση (αμφισημία)  Ο Ευριπίδης συνηθίζει να κατεβάζει από το βάθρο τους ήρωες (όπου τους είχε τοποθετήσει το έπος) και να τους παρουσιάζει με εντελώς ρεαλιστικό τρόπο, σαν καθημερινούς ανθρώπους. 

 Ευριπίδη, Ελένη (412 π.Χ.), Επεισόδιο Α΄, 3 η Σκηνή (542-575): Μονόλογος Μενέλαου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - Προβληματισμοί και αποφάσεις του Μενέλαου  Πώς εξηγεί ο Μενέλαος την παράδοξη παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο;  Ποιες είναι οι αποφάσεις του; 
 ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ  Το ήθος του Μενέλαου – αμφισημία Αν αξιολογήσουμε τα επιχειρήματα του Μενέλαου συμπεραίνουμε ότι τον διακρίνει: - Από τη μια μεριά αφέλεια, απλοϊκότητα, επιπολαιότητα, (ίσως δειλία). Απορρίπτει αυτά που ακούει χωρίς έλεγχο-έρευνα, προσπαθεί να τα εξηγήσει με αφελείς σκέψεις.  Τα παραπάνω μπορούν να θεωρηθούν ως στοιχεία γελοιοποίησης του Μενέλαου, στοιχεία που προσδίδουν κωμικότητα στο κείμενο. - Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία αυτά προσδίδουν ρεαλισμό στο χαρακτήρα του Μενέλαου (χαρακτηριστικό του Ευριπίδη), που αδυνατεί να αντιληφθεί την αλήθεια που ακούει, σαστίζει και προσπαθεί να δώσει μια λογική εξήγηση στις «ανεξήγητες» και για τον ίδιο ‘παράλογες’ αποκαλύψεις της Γερόντισσας. Θα μπορούσε λοιπόν να χαρακτηριστεί ως λογικός και οξύνους (= έξυπνος) άνθρωπος που προσπαθεί να εξηγήσει με βάση τη λογική μια παράλογη πραγματικότητα (αυταπάτη). - Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ψυχική αλλά και τη σωματική ταλαιπωρία που έχει υποστεί ως τώρα ο Μενέλαος: περιπλανιέται για πολλά χρόνια στο πέλαγος, χωρίς να μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου. Ένας τόσο ταλαιπωρημένος άνθρωπος είναι αναμενόμενο να σαστίζει μπροστά σε μια τόσο απρόσμενη αποκάλυψη. - Η οικονομία του έργου επιβάλλει ο Μενέλαος να απορρίψει την προειδοποίηση της Γερόντισσας. 
- ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ  Τραγική ειρωνεία - Ο ήρωας εξακολουθεί να αγνοεί την αλήθεια σχετικά με την Ελένη. - Υποθέτει- λανθασμένα- πως όταν αποκαλύψει την ταυτότητά του θα τον συμπονέσουν και θα τον συνδράμουν - Τα στοιχεία της τραγικής ειρωνείας στη σκηνή αυτή επιδέχονται διπλή ανάγνωση: σύμφωνα με κάποιους προσδίδουν κωμικό χαρακτήρα στο κείμενο, σύμφωνα με άλλους εντείνουν την τραγικότητα του ήρωα που βρίσκεται σε άγνοια και προκαλούν το έλεος των θεατών αλλά και αγωνία για την εξέλιξη της αναγνώρισης, καθώς και φόβο για τις αντιδράσεις όταν αποκαλυφθεί η ταυτότητά του.  Μονόλογος - Ο μονόλογος του Μενέλαου είναι ένα είδος «εσωτερικού μονολόγου». Είναι σαν να ακούμε τις σκέψεις του ήρωα φωναχτά. 
 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Α΄ Το 1ο επεισόδιο κινείται στην πορεία προς την αναγνώριση των δύο βασικών προσώπων και δομείται στο τρίπτυχο:  μονόλογος («ρήση») του Μενέλαου (λειτουργεί ως δεύτερος πρόλογος, απαραίτητος για την ενημέρωση των θεατών σχετικά με την ταυτότητα του ήρωα),  διάλογος/στιχομυθία Μενέλαου – γερόντισσας (απαραίτητος για να πληροφορηθεί ο Μενέλαος την κατάσταση στην Αίγυπτο),  «εσωτερικός» μονόλογος του Μενέλαου («ρήση»). Ο δεύτερος πρόλογος του Μενέλαου έχει κοινά στοιχεία με τον πρόλογο της Ελένης (γενεαλογία, αυτοσύσταση) αλλά και διαφορές (πρόλογος Ελένης: δι’ απαγγελίας ≠ πρόλογος Μενέλαου: γνήσιος μονόλογος) ΙΔΕΕΣ  Γνωμικά, αποφθέγματα: στ. 474-476, 491-492, ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ 575http://users.sch.gr/sirmkap/eleni,%20epeisodio%201.pdf

ΨΗΦΙΑΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (GREEKLISH) Ενότητα 2η

ΨΗΦΙΑΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (GREEKLISH)

_ΟΡΙΣΜΟΣ –

                Greeklish ονομάζεται το τεχνητό γλωσσικό ιδίωμα που επινοήθηκε, για να καλύψει τις ανάγκες επικοινωνίας ανάμεσα στους έλληνες χρήστες τού διαδικτύου (INTERNET). Ο όρος προέρχεται από τη σύντμηση των όρων «greek» (ελληνικά) και«lish» [κατάληξη της λέξης «english» (αγγλικά)].

                Η ψηφιακή αυτή γλώσσα ή ιδίωμα επινοήθηκε στα πρώτα στάδια της εμφάνισης των προσωπικών υπολογιστών (Personal Computer) στη δεκαετία του 1980 και είναι μια μορφή γραπτού γλωσσικού κώδικα. Επειδή οι επικοινωνίες στο διαδίκτυο, στην αρχική του μορφή, πραγματοποιούνταν αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα (εξαιτίας της χώρας προέλευσης των πρώτων λογισμικών, που ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής), προέκυψε πρόβλημα αναφορικά με τους αλλόγλωσσους χρήστες που δε γνώριζαν την αγγλική γλώσσα, αλλά επιθυμούσαν να αξιοποιήσουν το τεχνολογικό αυτό επίτευγμα. Έτσι σε πολλές χώρες του κόσμου δημιουργήθηκαν αντίστοιχες ψηφιακές γλώσσες, οι οποίες βασίζονταν σε μία κοινή ιδέα: Στη φωνητική μεταγραφή των λέξεων κάθε γλώσσας στο γραπτό λόγο με τη χρήση των λατινικών χαρακτήρων της αγγλικής γλώσσας. δηλαδή, κάθε λέξη μιας γλώσσας μεταγράφεται – για τους σκοπούς τής ψηφιακής επικοινωνίας – με αγγλικούς (λατινικούς)χαρακτήρες και όχι με τους χαρακτήρες/ σύμβολα της μητρικής γλώσσας τού χρήστη (π.χ. στα greeklish η ελληνική λέξη «καλημέρα» μεταγράφεται ως «kalhmera» ή «kalimera»). Από το γεγονός αυτό προέκυψε ένα πλήθος τεχνητών ψηφιακών γλωσσών ή αλλιώς ψηφιακών ιδιωμάτων (franclish, deutschlish κτλ.), ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και τα greeklish. Με την πάροδο του χρόνου βέβαια και με τη δημιουργία γραμματοσειρών για κάθε σχεδόν ομιλούμενη γλώσσα, οι χρήστες του διαδικτύου μπορούσαν να επικοινωνήσουν στη μητρική τους γλώσσα, αλλά οι ψηφιακές γλώσσες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από πολλούς.

                Πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι η ψηφιακή γλώσσα δε χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο στο διαδίκτυο [ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) ή διάλογοι σε άμεσο χρόνο (online messenger, chat rooms, ψηφιακά fora, κυβερνοσυζητήσεις κ.λπ.] αλλά και σε άλλες μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας (μηνύματα sms σε κινητά τηλέφωνα κ.ά.).

GREEKLISH: ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ

                Η χρήση της ψηφιακής γλώσσας από τους χρήστες του διαδικτύου και της τεχνολογίας γενικότερα έχει προκαλέσει ευρύτατες συζητήσεις σε πολλές χώρες – ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα – αναφορικά με τη σκοπιμότητά της και τους κινδύνους που ενδεχομένως εγκυμονεί. Τα κυριότερα επιχειρήματα υπέρ και κατά της ψηφιακής γλώσσας είναι τα ακόλουθα:

Α. Επιχειρήματα υπέρ της ψηφιακής γλώσσας

•             1.  Η ψηφιακή γλώσσα δεν αποτελεί μόνο ελληνικό «φαινόμενο», αλλά συναντάται σε ολόκληρο τον κόσμο (με παραλλαγές ανάλογα με τη χώρα και την αντίστοιχη εθνική γλώσσα), συνιστώντας συστατικό γνώρισμα της προόδου στο χώρο τής ηλεκτρονικής και

της διαδικτυακής επικοινωνίας. Επομένως, η κριτική εναντίον όσων την χρησιμοποιούν είναι ουτοπική, αφού έχει καθιερωθεί στη συνείδηση εκατομμυρίων ατόμων σε ολόκληρο τον κόσμο και φυσικά και των Ελλήνων, χάρη στην ευκολία, τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητά της.

•             2. Ο βασικότερος λόγος είναι ότι εξυπηρετεί τις ανάγκες επικοινωνίας τους, όταν δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ελληνικές γραμματοσειρές (π.χ. όταν επισκέπτονται χώρες της αλλοδαπής ή όταν ο προσωπικός υπολογιστής τους ή το κινητό τηλέφωνό τους δε διαθέτει λογισμικό με ελληνικούς χαρακτήρες). Η χρήση των greeklish τότε είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωτική.

•             3. Τα λογισμικά προγράμματα που χρησιμοποιούνται διεθνώς είναι «γραμμένα» στην αγγλική γλώσσα, η οποία θεωρείται η πιο διαδεδομένη και ευρέως ομιλούμενη γλώσσα στον κόσμο (όπως στο παρελθόν υπήρξε και η ελληνική) και, ως εκ τούτου, έχει επηρεάσει τις υπόλοιπες τόσο «οπτικά» («οπτική συνήθεια») όσο και λεξιλογικά (σε επίπεδο συμβόλων/ χαρακτήρων και σε επίπεδο γλωσσικών δανείων). Είναι φυσιολογικό επομένως να έχει γίνει –

εκ των πραγμάτων – αποδεκτή από τους χρήστες τού διαδικτύου και να έχει σταδιακά μετατραπεί σε αναπόσπαστο κεφάλαιο της διαδικτυακής και ηλεκτρονικής κουλτούρας. Η αρνητική κριτική κατά των greeklish, επομένως, ισοδυναμεί κατά βάθος με πράξη τεχνοφοβίας και δεν είναι τυχαίο ότι προέρχεται συνήθως από άτομα μεγάλης ηλικίας, που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το «θαυμαστό καινούργιο κόσμο» τής Κυβερνητικής και πιστεύουν ότι θα γκρεμίσει και ένα κομμάτι τού κόσμου τους, μέσα στον οποίο αισθάνονται ασφαλείς.

•             4.  Η ψηφιακή γλώσσα θα μπορούσε να θεωρηθεί – με την ευρεία έννοια – μια κοινωνική γλωσσική ποικιλία. Κι όπως κάθε γλωσσική ποικιλία, διαθέτει μία ιδιαίτερη μορφολογία και ομιλείται σε συγκεκριμένο περιβάλλον (το ψηφιακό/ διαδικτυακό), σε «ειδικές συνθήκες χρήσης», σύμφωνα με τους γλωσσολόγους. Όπως τονίζουν μάλιστα οι ίδιοι, η χρήση μίας γλωσσικής ποικιλίας δεν επηρεάζει την εκμάθηση και ορθή χρήση της μητρικής/ εθνικής γλώσσας, εφόσον οι χρήστες του διαδικτύου χρησιμοποιούν τα greeklish μόνο εντός ηλεκτρονικού/ ψηφιακού πλαισίου και μόνο για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες επικοινωνιακές ανάγκες τους, ενώ στις υπόλοιπες δραστηριότητές τους χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα. Έτσι, καταρρίπτεται και το επιχείρημα που θέλει τους χρήστες των greeklish να μην είναι εξίσου ικανοί χειριστές της (επίσημης) ελληνικής γλώσσας.

•             5.  Η χρήση λατινικών χαρακτήρων κατά τη διαδικασία μεταγραφής των λέξεων στην ψηφιακή γλώσσα δεν απειλεί την ελληνική γλώσσα. Μέσα στο πέρασμα των αιώνων αποτελεί σύνηθες φαινόμενο η αλλαγή των γραπτών συμβόλων, δηλαδή του αλφαβήτου, σε πολλές γλώσσες (π.χ. στο αρχαίο ελληνικό αλφάβητο υπήρχε το δίγαμμα, που δεν υφίσταται σήμερα, ενώ ο λεγόμενος δασύς φθόγγος έχει υιοθετηθεί και επιβιώσει όχι στην ελληνική, αλλά στις αγγλοσαξονικές γλώσσες). Ανάλογες αλλαγές σημειώνονται στη γραμματική και στο συντακτικό, αφού η γλώσσα είναι ένας ζων και αενάως μεταβαλλόμενος οργανισμός. Συνεπώς, ακόμη και αν, για λόγους εργασίας, υποτεθεί ότι η ελληνική γλώσσα κινδυνεύει να αλλοιωθεί μορφολογικά (στο επίπεδο των γραπτών συμβόλων) από τα greeklish, τότε αυτό θα είναι μία αλλαγή επιβεβλημένη από τις τρέχουσες εξελίξεις και θα έχει πρώτα εγγραφεί ως αντίληψη στη συνείδηση των Ελλήνων. Ακόμη δε και σε αυτήν την ακραία περίπτωση, θα είναι μία καθαρά μορφολογική αλλαγή, ενώ ο σκληρός πυρήνας της ελληνικής γλώσσας (τα

σημαινόμενα, οι ιδέες, τα νοήματα) και όλα τα πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία που εμπεριέχει δεν μπορεί επ’ ουδενί να επηρεαστεί και να αλλοιωθεί. Και, όπως τονίζουν οι γλωσσολόγοι, κάθε μορφή παρεμβατισμού και προστατευτισμού μιας γλώσσας – όπως στην περίπτωση αποκλεισμού της ψηφιακής γλώσσας στο όνομα της ακεραιότητας της ελληνικής γλώσσας – είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.

Β. Επιχειρήματα κατά της ψηφιακής γλώσσας

•             1. Η ψηφιακή γλώσσα αποτελεί ένα διαβρωτικό για την ελληνική γλώσσα μηχανισμό, γιατί πλήττει άμεσα ένα κεφαλαιώδες συστατικό στοιχείο της, το αλφάβητο. Η αντικατάσταση των ελληνικών χαρακτήρων με λατινικούς συνιστά μία μορφή «γλωσσικής αποικιοποίησης», δηλαδή μια μορφή άλωσης της ελληνικής (και όχι μόνο) γλώσσας από την αγγλική. Πρόκειται για μια διαδικασία σταδιακής εξοικείωσης των Ελλήνων χρηστών με τους χαρακτήρες της αγγλικής, κάτι που τους απομακρύνει από τα αντίστοιχα σύμβολα της ελληνικής. Το γεγονός αυτό δεν είναι τόσο αθώο όσο φαινομενικά δείχνει, γιατί η εκμάθηση μιας γλώσσας γίνεται – σύμφωνα με τους γλωσσολόγους και τους παιδοψυχολόγους – κατά κύριο λόγο οπτικά και μιμητικά. Και η οπτική εξοικείωση των μικρών χρηστών του διαδικτύου και της κινητής τηλεφωνίας με τους λατινικούς χαρακτήρες δημιουργεί το λεγόμενο «κυρίαρχο γλωσσικό πρότυπο»: αυτό σημαίνει ότι η αγγλική γλώσσα εγγράφεται στο υποσυνείδητο των ατόμων ως «ανώτερη» και η ελληνική ως «κατώτερη», με αποτέλεσμα σταδιακά η τελευταία να υποχωρεί να μεταλλάσσεται.

•             2.  Η ελληνική γλώσσα (όπως και κάθε άλλη εθνική γλώσσα αντίστοιχα) είναι ένα θεμελιώδες κεφάλαιο του εθνικού μας πολιτισμού. Σε αυτήν αντικατοπτρίζονται παραδόσεις, ιδέες, αντιλήψεις, ήθη και ιστορικές παρακαταθήκες αιώνων. Κάθε μεταγραφή της με στοιχεία (σύμβολα, χαρακτήρες) ξένα προς αυτήν συνιστά μια ευθεία απειλή για την υπόστασή της είτε γίνεται συνειδητά είτε ασυνείδητα. Η ψηφιακή γλώσσα αποτελεί ένα είδος

πολιτισμικού ιμπεριαλισμού των χρηστών τής αγγλικής γλώσσας (κυρίως των Η.Π.Α.) πίσω από την προμετωπίδα των τεχνολογικών συμβάσεων και περιορισμών. Απώτερος στόχος της είναι η αποδυνάμωση του στοιχείου εκείνου που οι γλωσσολόγοι ονομάζουν «εθνογλωσσική συνείδηση» ή «εθνογλωσσική ταύτιση» και αποτελεί μία πτυχή τού κυρίαρχου οικονομικού, πολιτικού και πολιτισμικού μοντέλου τής εποχής μας, που είναι γνωστό ως «παγκοσμιοποίηση». Μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίηση επιχειρείται η ισοπέδωση (ευφημιστικά ονομάζεται «εξομάλυνση») των πολιτισμικών διαφορών των λαών και η πολιτισμική τους εξομοίωση, πάντοτε όμως κάτω από τη δεσποτική παρουσία του αγγλοσαξονικού μοντέλου (ζωής) και της αγγλοσαξονικής γλώσσας.

•             3. Η επικοινωνία στο διαδίκτυο και στην κινητή τηλεφωνία μπορεί να γίνεται με ελληνικούς χαρακτήρες, αφού οι εταιρείες από την αρχή σχεδόν της εμφάνισης αυτών των τεχνολογικών επιτευγμάτων μερίμνησαν γι’ αυτό. Η εμμονή, επομένως, πολλών χρηστών να

χρησιμοποιούν greeklish (εκτός των περιπτώσεων που η ηλεκτρονική συσκευή τους δε διαθέτει ελληνικούς χαρακτήρες, γεγονός πολύ σπάνιο πλέον) φανερώνει ότι χρησιμοποιούν τους τεχνικούς περιορισμούς ως πρόφαση (πέραν των όντως υπαρκτών). Η αλήθεια είναι ότι η ψηφιακή γλώσσα έχει γίνει πλέον συνήθεια για τους περισσότερους χρήστες και δείχνει τη βαθιά όσο και επικίνδυνη διείσδυση της αγγλικής γλώσσας στη συνείδηση αλλά και στο υποσυνείδητό τους. Το γεγονός αυτό μάλιστα εντάσσεται από τους ειδικούς και στην ευρύτερη τάση τής ξενομανίας που χαρακτηρίζει ένα μεγάλο τμήμα της νεοελληνικής κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί χρήστες χρησιμοποιούν τα greeklish όχι μόνο λόγω εξοικείωσης μαζί τους στο διαδίκτυο αλλά και επειδή θεωρούν φυσιολογικό να χρησιμοποιούν την αγγλική γλώσσα (έστω και σε επίπεδο χαρακτήρων/ συμβόλων) στο πλαίσιο της γενικευμένης τάσης τους να αφομοιώνουν και να υιοθετούν ξενικά πρότυπα και

στοιχεία.

•             4.  Η χρήση των greeklish επηρεάζει και την ορθή εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η μορφολογία της ψηφιακής γλώσσας είναι αρκετά χαλαρή και μεταβαλλόμενη. Το γεγονός αυτό όμως έχει επιπτώσεις στην ορθή γραφή των λέξεων της ελληνικής γλώσσας. Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί από έρευνες ότι πολλοί μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των greeklish πραγματοποιούν σωρεία λαθών στην ορθογραφία. Το γεγονός ότι η ψηφιακή γλώσσα επιτρέπει τη μεταγραφή των λέξεων με διαφορετικούς τρόπους (π.χ. η λέξη «κυνηγός» μπορεί να μεταγραφεί ως «kynhgos» αλλά και ως «kinigos») απομακρύνει τους μικρούς σε

ηλικία χρήστες από την επίσημη (ορθή) νόρμα των λέξεων, αφού μπορούν να μεταφέρουν την ψηφιακή μεταγραφή και στο γραπτό λόγο τους (να γράφουν δηλαδή τη λέξη «κυνηγός» και ως «κινιγός»). Έτσι, η ψηφιακή γλώσσα γίνεται το όχημα για πλημμελή εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας αλλά και καταφύγιο πολλών ανορθόγραφων συμπατριωτών μας, που καλύπτουν την αδυναμία τους κάτω από το άλλοθι των greeklish.

•             5.  Τα greeklish δεν μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερη γλωσσική ποικιλία. Είναι περισσότερο ένα ιδίωμα του οποίου η διαφορά με τα υπόλοιπα είναι πως πρόκειται για τεχνητή επινόηση και όχι προϊόν «φυσικής γλωσσικής επιλογής», διαμορφωμένης από

ξεχωριστά και εντελώς ιδιαίτερα ιστορικά, γεωγραφικά, κοινωνικά και πολιτιστικά γνωρίσματα και συνθήκες. Και από τη στιγμή που η ψηφιακή γλώσσα δεν είναι κάτι πηγαίο, δεν αποτελεί μια αυθόρμητη έκφραση λόγου τού λαού ή κάποιας κοινωνικής ομάδας, αλλά εργαλείο συγκεκριμένων (αδιαφανών) κέντρων, χάνει την πεμπτουσία μιας γλώσσας ή μίας διαλέκτου, έστω και με τις ιδιαιτερότητές της, και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εμπλουτίζει την ελληνική γλώσσας όπως οι υπόλοιπες διάλεκτοι και ιδιώματα

(ΠΗΓΗ:  http://11kai.blogspot.gr)

AΝΑΚΑΛΥΠΤΟΥΜΕ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

AΝΑΚΑΛΥΠΤΟΥΜΕ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

Αρχαίο Θέατρο στον κύκλο του χρόνου»

Αρχαίο Θέατρο στον κύκλο του χρόνου» 

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Για να ξεπεράσουμε τις όποιες δυσκολίες, πρέπει κατά τη συγγραφή της έκθεσης να λάβουμε υπόψη μας τα εξής:

1. Πρέπει πρώτα απ΄ όλα να διαβάσουμε προσεκτικά το θέμα και να κατανοήσουμε τι ζητάει. Έτσι δε θα ξεφύγουμε απ΄ αυτό και δε θα οδηγηθούμε στην ανάλυση άσχετων ζητημάτων.
2. Πρέπει επίσης να εντοπίσουμε σε ποιο επικοινωνιακό πλαίσιο μας ζητάει το θέμα να εντάξουμε το κείμενό μας. Αν μας ζητάει να γράψουμε άρθρο ή επιστολή ή ημερολόγιο ή κάποιο άλλο είδος κειμένου, πρέπει να προσαρμόσουμε αντίστοιχα την έκθεσή μας.
3. Πριν αρχίσουμε τη συγγραφή της έκθεσης, καλό είναι να συγκεντρώσουμε το απαραίτητο γνωστικό υλικό(πληροφορίες, παραδείγματα, επιχειρήματα) που θα χρησιμοποιήσουμε κατά την ανάλυση του θέματος και να καταστρώσουμε ένα σχεδιάγραμμα, σ΄ αυτό θα ταξινομήσουμε το υλικό μας, θα βάλουμε τις ιδέες μας σε λογική σειρά και θα διακρίνουμε τις κύριες ιδέες βάσει των οποίων θα αναπτυχθούν οι παράγραφοι του κειμένου μας.
4. Όσον αφορά το περιεχόμενο της έκθεσής μας, θετικά στοιχεία θεωρούνται:
   • Η ορθή σύλληψη του θέματος και η εύστοχη ανάλυσή του.
   • Η επαρκής ανάπτυξη του ερωτήματος ή των ερωτημάτων του θέματος.
   • Η αποφυγή της φλυαρίας, της ασάφειας, της περιττολογίας, των άσκοπων επαναλήψεων.
   • Τα επιχειρήματά μας να είναι ορθά και να αιτιολογούμε πλήρως τις απόψεις μας χωρίς να αφήνουμε νοηματικά κενά. Έτσι το κείμενό μας θα είναι πιο πειστικό.
   • Η τήρηση της συνοχής μεταξύ των παραγράφων αλλά και μεταξύ της Θ. Π κάθε παραγράφου και των λεπτομερειών που την αποτελούν.
   • Η επίτευξη της αλληλουχίας των νοημάτων(ο λόγος να ρέει φυσικά και αβίαστα).
   • Η τήρηση των αναλογιών μεταξύ των μερών της έκθεσης (ο πρόλογος και ο επίλογος δεν πρέπει να έχουν μεγαλύτερη έκταση από το κυρίως θέμα, όπου πέφτει και το κυρίως βάρος της ανάλυσής μας).
5. Όσον αφορά την έκφραση, θετικά στοιχεία θεωρούνται:
   • Η σωστή ορθογραφία, σύνταξη και στίξη.
   • Η πρωτοτυπία και η αποφυγή κοινότοπων και τετριμμένων εκφράσεων.
   • Η αποφυγή πολύ μεγάλων προτάσεων που δυσχεραίνουν την κατανόηση των σκέψεών μας.
   • Η λιτή έκφραση και διατύπωση και η αποφυγή της προσπάθειας να εντυπωσιάσουμε με ηχηρές εκφράσεις και περίπλοκα ρητορικά σχήματα.

ΘΕΩΡΙΑ (ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ)

Τρόποι έναρξης θεματικής πρότασης: 

• Λίγοι θα διαφωνούσαν με την άποψη ότι…
• Είναι γνωστό ότι…
• Δεν υπάρχει αμφιβολία…
• Είναι κοινός τόπος…
• Είναι γεγονός ότι…
• Είναι ευρύτατα εδραιωμένη η άποψη…
• Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν…
• Κατά κοινή ομολογία…
• Αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός ότι…

Τρόποι σύνδεσης θεματικής πρότασης με λεπτομέρειες:

• Ειδικότερα…
• Πράγματι…
• Πιο συγκεκριμένα…
• Αναλυτικότερα…
• Αναντίρρητα…
• Αρχικά / φυσικά / βέβαια…
• Στην περίπτωση αυτή…
• Είναι αλήθεια ότι…
• Με αφετηρία τη θέση αυτή…
• Κατά συνέπεια είναι ανάγκη…
• Σε μία τέτοια περίπτωση…
• Αυτό είναι ευνόητο, αφού…

Τρόποι έναρξης της κατακλείδας:

• Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα…
• Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε…
• Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό…
• Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει…
• Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα…
• Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές…

Εναρκτικές – μεταβατικές μεταξύ παραγράφων λέξεις:

• Είναι περιττό να τονιστεί…
• Είναι απαραίτητο να επισημανθεί…
• Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης…
• Είναι φανερό ότι…
• Προχωρώντας διαπιστώνουμε ότι…
• Πολλοί θα συμφωνούσαν με την άποψη…
• Αιτίες – Παράγοντες:
  • Τα βαθύτερα αίτια πρέπει να αναζητηθούν…
  • Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα…
  • Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση…
  • Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια…
  • Εξίσου σημαντικός παράγοντας για τη δημιουργία του φαινόμενου είναι…
  • Αναμφίβολα οι ρίζες του προβλήματος πρέπει να αναζητηθούν…
  Συνέπειες:
  • Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα…
  • Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις…
  • Στις (θετικές ή αρνητικές) επιδράσεις συγκαταλέγονται…
  • Πέραν των άλλων πλήττεται σοβαρά και…
  • Ενδεικτικό της σοβαρότητας του προβλήματος είναι και…
  Τρόποι αντιμετώπισης:
  • Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπιστεί ριζικά, αν…
  • Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης…
  • Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή…
  • Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει…
  • Σοβαρό βήμα για την επίλυσή του θα αποτελούσε και…
  • Πρωταρχικής σημασίας για τη λύση του προβλήματος είναι…ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ http://blogs.sch.gr/dimkitsos/%CE%BD-%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1-%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%89%CF%83%CF%84%CE%AE-%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86/
  
  

'' ΕΛΕΝΗ'' ΕΥΡΙΠΙΔΗ - ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ (412 π.Χ.) - ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

1 η Σκηνή (1-82): Αφηγηματικός μονόλογος Ελένης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - Ο τόπος και οι άνθρωποι (τι προσδοκίες δημιουργούν τα ονόματα: Θεοκλύμενος, Θεονόη;) - Η ταυτότητα της ηρωίδας (αυτοπαρουσίαση) - Τα βάσανα της Ελένης στο παρελθόν - Τα βάσανα της Ελένης στο παρόν
 ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗ:Η «καινή» Ελένη στην Αίγυπτο Ο ρόλος των θεών στη μοίρα της Ελένης (η Ήρα οργίζεται με την εκλογή του Πάρη, οπότε στην Τροία στέλνει το είδωλο της Ελένης και όχι την ίδια) Ο Πρωτέας βασιλιάς της Αιγύπτου, με παιδιά το Θεοκλύμενο και τη Θεονόη
 Ι. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες ενσωματωμένοι στο κείμενο (στοιχεία όψης) τόπος: η Αίγυπτος - τάφος Πρωτέα - η Ελένη φτάνει ικέτισσα στον τάφο - πληροφορίες για το κάστρο (παλάτι Θεοκλύμενου) 
ΙΙ. ΙΔΕΕΣ Σκεπτικισμός του Ευριπίδη: προτιμά τις ορθολογικές ερμηνείες των φαινομένων, επηρεάζεται από τις ιδέες των Σοφιστών (στοιχεία διάνοιας) - για τις πλημμύρες του Νείλου (=φυσική, λογική εξήγηση) - η λέξεις «φήμη», «τάχα», «αν είναι αλήθεια» εκφράζουν την αμφισβήτηση της ηρωίδας για τη θεϊκή καταγωγή της Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι - το θέμα της ομορφιάς: θεωρείται πηγή ευτυχίας που όμως φέρνει δυστυχία στην ηρωίδα - το όνομα / το σώμα - Πρόφαση για την πρόκληση του Τρωικού πολέμου: η αρπαγή της «Ελένης» ≠ Αιτία του πολέμου: η απόφαση του Δία να μειώσει τον πληθυσμό των ανθρώπων και να τιμήσει τον Αχιλλέα 
ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ (στοιχεία ήθους)  Το ήθος της ηρωίδας (η γνώμη των Ελλήνων για την Ελένη που ακολουθεί την εικόνα της Ελένης της παράδοσης διαφέρει από το ήθος της Ελένης σύμφωνα με τον Ευριπίδη) η Ελένη του Ευριπίδη - συζυγική πίστη - ομοιότητα Ελένης - Πηνελόπης (πιστές σύζυγοι/οι άνδρες για χρόνια μακριά λόγω του Τρωικού πολέμου/ μνηστήρες πιέζουν/ καθυστερούν το γάμο με τέχνασμα: αργαλειός-ικεσία) - ηθικός κώδικας τιμής η Ελένη της παράδοσης (και η γνώμη των Ελλήνων για την Ελένη) - άπιστη σύζυγος - αιτία του πολέμου και του θανάτου πολλών ανδρών 
Η τραγικότητα της ηρωίδας: μετάπτωση από την ευτυχία στη δυστυχία, η ηρωίδα θύμα των θεών, δεν ελέγχει τη μοίρα της, πιέζεται από υπέρτερες δυνάμεις *περιπέτειες της Ελένης στο παρελθόν: - οργή της Ήρας για την εκλογή του Πάρη → ο Πάρης μεταφέρει το είδωλο της Ελένης στην Τροία - πόλεμος Ελλήνων-Τρώων εξαιτίας της Ελένης - μεταφορά της Ελένης στην Αίγυπτο από τον Ερμή μέσα σε μια νεφέλη * προβλήματα της Ελένης στο παρόν - το κακό όνομα της Ελένης και το μίσος για αυτήν ανάμεσα στους Έλληνες (τη θεωρούν αιτία του πολέμου/ αιτία του θανάτου πολλών ανδρών/ άπιστη σύζυγο) - ο Θεοκλύμενος την πιέζει για να την παντρευτεί → ικεσία Ελένης Αποτέλεσμα: «Τι να την κάνω τη ζωή πια;» προκαλεί στους θεατές έλεο και φόβο ≠ προφητική ρήση Ερμή: αποκατάσταση της Ελένης (προοικονομία) → ελπίδα
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2 η Σκηνή (83-195): Διάλογος Ελένης – Τεύκρου 
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - Η είσοδος του Τεύκρου – η ταυτότητά του - Οι πληροφορίες του Τεύκρου (για: Τροία, Έλληνες, Ελένη, την οικογένειά της) - Ο σκοπός του ταξιδιού του Τεύκρου και η αποχώρησή του (ο τρόπος που τον αντιμετωπίζει η Ελένη) Οι σημαντικές πληροφορίες του Τεύκρου: - ανακοίνωση του τέλους του Τρωικού πολέμου και της καταστροφής της Τροίας - θάνατος Αχιλλέα και Αίαντα - φήμη για θάνατο Μενέλαου - επιβεβαίωση του μίσους των Ελλήνων για την Ελένη - πληροφορία για το θάνατο της μητέρας της Ελένης και των αδερφών της (εξαιτίας της) 
Ι. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης) - κάστρο, στοές, θριγκοί, παλάτι πλούσιου άρχοντα (στ. 83-86) - η σκευή του Τεύκρου: «με τούτη τη σαΐτα» (στ. 94) - κατάσταση Τεύκρου: «γιατί δυστυχισμένε μ’ αποστράφηκες έτσι...» (στ. 98-99)
 Στιχομυθία - γρήγορος διάλογος ανά στίχο, που εκφράζει τη συναισθηματική ένταση - αγωνία των ηρώων και τη μεταφέρει στον θεατή, γοργός ρυθμός, δράση, πληροφορίες Τραγική ειρωνεία Άγνοια ≠ γνώση: οι θεατές γνωρίζουν ότι ο Τεύκρος μιλά με την Ελένη, ενώ ο ίδιος ο ήρωας το αγνοεί, βρίσκεται σε πλάνη → τραγικός ήρωας Δραματικός ρόλος της σκηνής με τον Τεύκρο 
α) Η επιλογή του Τεύκρου - Είναι από τους λίγους φημισμένους ήρωες - επιζώντες του Τρωικού πολέμου (επικός ήρωας, όχι τυχαίο πρόσωπο) - Οι πληροφορίες πρέπει να δοθούν από υπεύθυνο και αξιόπιστο πρόσωπο (συμμετείχε ο ίδιος στα γεγονότα του Τρωικού πολέμου) - Η κοινή Μοίρα που έχει με την Ελένη - Νικητής αλλά παράλληλα εξόριστος και ανέστιος - Έμμεση αναφορά στο βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα - Κοινή Μοίρα Ελένης – Τεύκρου - είναι θύματα πολέμου - είναι θύματα μιας «κρίσης» («κρίση του Πάρη» για την ομορφότερη θεά & «κρίση περί των όπλων» για τα όπλα του Αχιλλέα) - σημαδεύονται και οι δύο από την απώλεια αγαπημένων προσώπων - απώλεια της πατρίδας (βρίσκονται αποδιωγμένοι ή εξόριστοι σε ξένο τόπο) - περιέπεσαν απότομα από την ευτυχία στη δυστυχία - δεν ορίζουν οι ίδιοι τη μοίρα τους - είναι τραγικά πρόσωπα - β) δραματική οικονομία - υπογραμμίζεται - εντείνεται η τραγικότητα της Ελένης (προκαλείται έλεος καi φόβος στους θεατές)- ανατρέπεται το στοιχείο που ως τώρα έδινε δύναμη στην Ελένη να αντισταθεί στο Θεοκλύμενο (= η ελπίδα της Ελένης να συναντήσει ζωντανό το Μενέλαο) → εντείνεται η αγωνία των θεατών - όταν αργότερα θα εμφανιστεί ο Μενέλαος, θα υπογραμμιστεί περισσότερο η μεταστροφή της τύχης της Ελένης - προβάλλεται η μαντική ικανότητα της Θεονόης (= προοικονομείται έτσι ο σημαντικός της ρόλος για την εξέλιξη του δράματος) 
ΙΙ. ΙΔΕΕΣ: Ο αντιπολεμικός χαρακτήρας του έργου (ο Ευριπίδης ζει τον Πελοποννησιακο πόλεμο το έργο παρουσιάζεται στους Αθηναίους το 412 π. Χ. , ένα χρόνο μετά την καταστροφή του στόλου τους στη σικελική εκστρατεία) - Ο νικητής του πολέμου Τεύκρος είναι στην ουσία ‘χαμένος’. Ο πόλεμος φέρνει δυστυχία σε όλους, νικητές και ηττημένους. Αντι-ηρωική, αντι-επική διάσταση του πολέμου - Εδώ υπάρχει και η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι: αυτός που είναι νικητής και φαινομενικά θα έπρεπε να είναι ευτυχισμένος είναι δυστυχής. Οι καινοτομίες του Ευριπίδη - αλλαγή του μύθου της Ελένης - επίσκεψη του Τεύκρου στην Αίγυπτο (δεν αναφέρεται σε άλλες πηγές) - θάνατος της Λήδας και των αδερφών της Ελένης εξαιτίας της Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι: (είδωλο – Ελένη) Η Ελένη «αίτιος – αναίτιος»: είναι αθώα για ό,τι της καταλογίζουν, ταυτόχρονα όμως όλα συμβαίνουν εξαιτίας της → αίσθημα ενοχής
 ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ (στοιχεία ήθους) 
Η συναισθηματική κατάσταση της Ελένης:Έκπληξη, επιθυμία να μάθει για την Τροία, αγωνία, πόνος για τη δυσφήμηση του ονόματός της, θρήνος για το φημολογούμενο θάνατο του Μενέλαου, καθώς και των άλλων μελών της οικογένειάς της, ενοχές, εντείνεται η τραγικότητά της.
Η συναισθηματική κατάσταση του Τεύκρου:Έκπληξη, ταραχή (για την ομοιότητα της γυναίκας που βλέπει με την Ελένη), θυμός, οργή, μίσος (για την Ελένη), θλίψη (για την εξορία από την πατρίδα του), πόνος και ενοχή (για το θάνατο του Αίαντα)

 V. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ:Σύνδεση της σκηνής με τη σύγχρονη με τον ποιητή ιστορική πραγματικότητα  (η τραγωδία διδάχθηκε το 412 π. Χ., ένα χρόνο μετά την τραγική ήττα των Αθηναίων στη Σικελική εκστρατεία): - ο Ευριπίδης με την επιλογή του Τεύκρου έμμεσα αναφέρεται στα φιλικά αισθήματα των Αθηναίων για το σύγχρονό τους βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα, πιστό σύμμαχο των Αθηνών όταν όλοι τους  τον είχαν εγκαταλείψει.

Θέματα: 
1). Η «Ελένη» είναι δραματικό έργο προορισμένο να παρασταθεί. Επίσης, πρέπει να σκεφτούμε το δραματικό χώρο και το σκηνικό. Οι θεατές βλέπουν μια γυναίκα στη μέση της σκηνής. Καταλαβαίνουν ότι πρέπει να πρόκειται για πολύ σπουδαίο πρόσωπο. Ακολουθεί η αυτοπαρουσίαση της Ελένης οπότε λύνεται η απορία τους για την ταυτότητα του προσώπου. Το ίδιο ισχύει και στη 2η σκηνή. Ο Τεύκρος μπαίνει από τη δεξιά πάροδο υποδηλώνοντας στους θεατές ότι έρχεται από το λιμάνι. Κι εκείνος αυτοπαρουσιάζεται αλλά δίνει επιπλέον πληροφορίες για το ανάκτορο και το βωμό. Ο Σοφοκλής είναι εκείνος που εισήγαγε τη σκηνογραφία στο θέατρο και δίνει τις σκηνογραφικές πληροφορίες για να πληροφορήσει καλύτερα το κοινό. 
2). Ο πρόλογος-δομικό στοιχείο της τραγωδίας. (βλ. τα κατά ποσόν μέρη της τραγωδίας ή το Λεξικό όρων στο τέλος του βιβλίου).
 3). Μορφή και λειτουργία του συγκεκριμένου προλόγου: Στηρίζεται στην αντίθεση αφηγηματικό vs δραματοποιημένο ή μονόλογος vs διάλογος. Διαβάζουμε το παράλληλο κείμενο 1 (σελ.11) για να δούμε τη διαφορά του προλογικού αφηγηματικού μονολόγου από τον αντίστοιχο διαλογικό. Ο Πρόλογος της Ελένης έχει 2 σκηνές. Η 1η είναι μονόλογος ενώ η 2η είναι δραματοποιημένη. Με την 1η δίνονται πληροφορίες για την ηρωίδα και το μύθο ενώ με τη 2η εξοικονομείται η συνέχιση της δράσης και ευνοείται η τραγική ανάπτυξη του θέματος. 
4). Η Ελένη-βασικό πρόσωπο του δράματος: Διαβάζουμε το παράλληλο κείμενο 2 (σελ.13), όπου γίνεται αναφορά στην παραδοσιακή εκδοχή του μύθου της Ελένης. Το κατηγορώ της Ανδρομάχης εναντίον της Ελένης και η αγγειογραφία μας βοηθούν να φέρουμε στο  νου μας την παραδοσιακή Ελένη και να την αντιδιαστείλουμε με την Ελένη του Ευριπίδη. Ο Ευριπίδης αξιοποιεί μια διαφορετική εκδοχή του μύθου παρουσιάζοντας ουσιαστικά μια «καινή» Ελένη. Η Ελένη δεν είναι η δραματοποίηση ενός συγκεκριμένου μύθου αλλά μια νέα σύνθεση. 
5). Η τραγική θέση της ηρωίδας: Στοιχεία που συνθέτουν την έννοια της τραγικότητας είναι: τα συναισθήματα ενοχής, η σύγκρουση με τους θεούς, η αναπόφευκτη μοίρα (ανάγκη), η απότομη μεταστροφή της τύχης, το ότι ο ήρωας πάσχει χωρίς να φταίει ή λόγω υπερβολικής αυτοπεποίθησης (ύβρις). Την Ελένη την αποκαλούμε «τραγική» βλέποντας τη θέση της (τις συμφορές της, τις συνεχείς εναλλαγές της τύχης της, τις δοκιμασίες στις οποίες υπόκειται και τις περιπέτειες στις οποίες εμπλέκεται).
 6). Η βασική αντίθεση είναι vs φαίνεσθαι: Το σώμα σε αντίθεση με το όνομα, η πραγματικότητα σε αντίθεση με το φαινομενικό, εμφανίζονται συνεχώς σε όλο το έργο. Ο Τρωικός πόλεμος, σύμφωνα με το έργο, έγινε όχι πια εξαιτίας της Ελένης αλλά εξαιτίας ενός ειδώλου της Ελένης, φανταστικού και παραπλανητικού. Η τυπική αντίθεση μεταξύ ονόματος και σώματος παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα τελευταία έργα του Ευριπίδη. Πιθανόν ο ίδιος να είχε επηρεαστεί από τις γνωστικές θεωρίες του Γοργία κι έτσι να άρχισε να προβληματίζεται πάνω στη δυσκολία, για να μην πούμε την αδυναμία, απόκτησης της πραγματικής γνώσης. Το θέμα εισάγεται αμέσως από την αρχή, καθώς η Ελένη εκφράζει αμφιβολίες για την εκδοχή της δικής της γέννησης από ένα αυγό δημιουργημένο από το Δία. 
7). Το θέμα του πολέμου: Πολλές φορές στον Πρόλογο, αλλά και σε ολόκληρο το έργο, θίγεται το θέμα του πολέμου. Υπάρχουν αναφορές στα μυθολογικά «αίτια», στις απώλειες και στη ματαιότητα του πολέμου. Οι αναφορές αυτές παραπέμπουν βέβαια στο ιστορικό πλαίσιο του έργου (Σικελική εκστρατεία και καταστροφή). Η διάσταση με την οποία παρουσιάζεται ο πόλεμος (αντιηρωική, αντιεπική) γίνεται αισθητή μέσα από την κατάσταση του Τεύκρου (νικητής αλλά και παράλληλα εξόριστος και ανέστιος). 
8). Η επιλογή του Τεύκρου: Βασική απορία από την ανάγνωση του Προλόγου είναι: Γιατί ο Τεύκρος; α. Ο Τεύκρος όχι μόνο έζησε τη φρίκη του πολέμου στην Τροία, αλλά επέστρεψε στην Ελλάδα, άρα μπορεί να πληροφορήσει την Ελένη για τους δύο τόπους. β. Η περιπέτειά του παρουσιάζει κοινά σημεία με την Ελένη ή το Μενέλαο. Όπως η Ελένη έτσι και ο Τεύκρος είναι μισητός. Όπως η Ελένη, έτσι κι ο ίδιος υφίσταται μια άδικη εξορία. Όπως αυτή, επιθυμεί κι αυτός να συμβουλευτεί τητη Θεονόη.
 9). Στάση του Ευριπίδη απέναντι στο μυθικό παρελθόν: α. Ο Ευριπίδης υιοθετεί συγκεκριμένες μυθικές παραδόσεις αλλά δίνει τη δική του εκδοχή: π.χ. Ο Πρωτέας υπάρχει στην ελληνική μυθολογία αλλά είναι θαλάσσιος δαίμονας με μαντικές ικανότητες που μπορούσε να μεταμορφώνεται σε ό,τι ήθελε. Στην Ελένη όμως παρουσιάζεται σαν ο βασιλιάς της Αιγύπτου. Ο Θεοκλύμενος ήταν μάντης που γεννήθηκε στο Άργος αλλά μετά πήγε στην Πύλο και τελικά στην Ιθάκη. Στην Ελένη όμως παρουσιάζεται σαν γιος του νεκρού Πρωτέα. β. Ο Ευριπίδης, επηρεασμένος από τους σοφιστές, αμφισβητεί την άκριτη αποδοχή του μυθικού παρελθόντος. Στοιχεία που δείχνουν την αμφισβήτηση είναι ο μύθος της «καινής» Ελένης καθώς και πώς παρουσιάζονται οι θεοί μέσω της Ελένης.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Τι ήταν ο πρόλογος στη αρχαία τραγωδία και ποιος ο λειτουργικός του ρόλος;
 Πρόλογος κατά τον Αριστοτέλη είναι το κατά ποσόν μέρος της τραγωδίας που προηγείται τη παρόδου του Χορού. Με τον πρόλογο γίνεται εισαγωγή στο θέμα τη τραγωδίας. Με τον πρόλογο οι ήρωες, μόνοι τους πάνω στο λογείο, χωρίς τον Χορό, συστήνονται στους θεατές και τον κατατοπίζουν για τη υπόθεση γενικά. Δηλαδή δηλώνουν το όνομά τους, τα στοιχεία της προσωπικότητάς τους, την καταγωγή, την τωρινή τους θέση, τα παθήματα, τις προθέσεις τους. Είναι κάτι σαν το σημερινό «πρόγραμμα» του θεάτρου.  Ο πρόλογος είναι μέρος αναγκαίο γιατί δεν υπάρχει αφηγητής, όπως στο έπος που να οδηγεί το κοινό στην υπόθεση.  Η δράση του έργου είναι μέρος μιας μεγάλης μυθικής ιστορίας που πρέπει να συνδεθεί με τα προηγούμενα και τα επόμενα.  Η δράση θα εξελιχτεί γρήγορα, άρα οι θεατές πρέπει να γνωρίσουν τη υπόθεση.  Στο σημερινό θέατρο με σκηνογραφικά τεχνάσματα ο σκηνοθέτης εντάσσει το έργο μέσα στο παρελθόν και το μέλλον, πράγμα αδύνατο με το φτωχό σκηνικό της αρχαίας παράστασης. Αυτό το κενό το καλύπτει ο πρόλογος.  Ο Ευριπίδης κατηγορήθηκε για ανιαρούς, στατικούς και συμβατικούς προλόγους, γιατί κυριαρχούσε η εκτενής εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο και λιγότερο ο διάλογος. Μπορεί οι πρόλογοί του να μην είναι συναρπαστικοί, αλλά είναι αναγκαίοι γιατί στα έργα του υπάρχει μεγάλη πλοκή, πολλά πρόσωπα και επομένως η κατατόπιση των θεατών είναι απαραίτητη.
 Ποιος είναι ο τόπος δράσης στη τραγωδία του Ευριπίδη Ελένη;
Η ηρωίδα πάνω στο λογείο, στους στίχους 1-18 του προλόγου, αναφέρεται στον τόπο που μένει (Αίγυπτο, παλάτι Πρωτέα), αλλά δίνει και πάρα πολλές πληροφορίες για την οικογένεια του βασιλιά Πρωτέα (βλ. κείμενο). Ο ποιητής πρέπει οπωσδήποτε να κατατοπίσει τους θεατές ότι η Ελένη βρίσκεται στην Αίγυπτο, γιατί πιστεύουν, σύμφωνα με τον γενικό μύθο, ότι είναι στην Τροία, ενώ στον μύθο του Ευριπίδη εκεί βρίσκεται το είδωλο – ομοίωμα.
 Ποια ήταν η ταυτότητα και η καταγωγή της Ελένης; Ποιες παραδόσεις υπάρχουν για την καταγωγή της;
Η ηρωίδα στους στίχους 19-25 δίνει αυτές τις πληροφορίες. Η μία παράδοση λέει ότι είχε πατέρα τον Τυνδάρεω και αδέρφια την Κλυταιμνήστρα τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Η άλλη τον Δία και αδέρφια μόνο τον Πολυδεύκη. Με την φράση «αν είναι αλήθεια» ο Ευριπίδης εκφράζει τον προβληματισμό και την επιφύλαξη για το αν αληθεύει η δεύτερη παράδοση. Άρα ακόμα και η καταγωγή που για τους περισσότερους ανθρώπους είναι μία στέρεη και ακλόνητη αλήθεια, για την Ελένη είναι κάτι αβέβαιο και ρευστό.
 Ποιο είναι το τωρινό της πρόβλημα; 
Το εκθέτει στου στ. 60-82. Μετά τον θάνατο του Πρωτέα ο γιος του ο Θεοκλύμενος θέλει να την παντρευτεί. Η Ελένη αντιστέκεται γιατί μ΄ αυτόν τον τρόπο θα ατιμάσει τον γάμο της και δε θα γυρίσει ποτέ στην Ελλάδα. Κατέφυγε ικέτισσα στον τάφο του Πρωτέα για να αποφύγει το γάμο (στ. 80 η ικεσία). Οι Έλληνες πίστευαν ότι το πνεύμα του νεκρού μπορούσε να τους δώσει βοήθεια. Σύμφωνα με τους άγραφους νόμους ο ικέτης είναι ιερό πρόσωπο που προστάτευε ο Δίας.Επίσης οι Αιγύπτιοι έθαβαν κοντά τους τους νεκρούς. Έτσι δικαιολογείται η ύπαρξη του τάφου εκεί. Ο Θεοκλύμενος ήθελε κοντά του τον τάφο του πατέρα του. Γιατί η Ελένη αναρωτιέται «Τι να την κάνω τη ζωή πια;» 
Η Ελένη έχει συνείδηση ότι όλοι οι Έλληνες την καταριούνται, γιατί τη θεωρούν «προδότρα» του Μενελάου (έφυγε με τον Πάρη) και «αιτία» του Τρωικού πολέμου, ενώ στην πραγματικότητα δεν έφταιγε η ίδια για τον διαγωνισμό των θεών, ούτε βέβαια πήγε η ίδια στην Τροία μαζί με τον Πάρη, αλλά το είδωλό της, το ομοίωμά της. Εκείνη αγνή και αθώα, πιστή στον γάμο αρνείται να παντρευτεί τον Θεοκλύμενο γι’ αυτό προσπέφτει ικέτισσα στον τάφο του Πρωτέα. Αν συμβεί αυτό, θα προστεθεί ακόμα μια συμφορά στη δυστυχία της. Ο Ερμής της είχε υποσχεθεί ότι θα γυρίσει στον άντρα της αφού του έμεινε πιστή. Τώρα όμως όλα κινδυνεύουν να ανατραπούν.
 Ποιες πληροφορίες δίνει η Ελένη στον αφηγηματικό της μονόλογο; Ο Ευριπίδης με την τεχνική του αφηγηματικού μονολόγου δίνει στους θεατές τις εξής πληροφορίες: Τόπο δράσης (Αίγυπτος, κοντά στον τάφο του Πρωτέα) Για τον Πρωτέα και την οικογένειά του Ταυτότητα και καταγωγή της Ελένης Περιπέτειες ηρωίδας (Κρίση θεών –είδωλο στην Τροία – Τρωικός πόλεμος) Τωρινό πρόβλημα (γάμος με τον Θεοκλύμενο) 
Ποιες σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες δίνει στους θεατές ο Ευριπίδης; 
Ο Ευριπίδης, όπως και κάθε τραγικός ποιητής, είναι και σκηνοθέτης και σκηνογράφος του έργου του. Η σκηνή ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας με όλη:  Βάζει την ηρωίδα του να δείχνει τον ποταμό Νείλο: «Να ο Νείλος» (σκηνοθετική ένδειξη). Μπορεί να υπήρχε πίσω κάποια ζωγραφική απεικόνιση απλά η αναφορά ερεθίζει την φαντασία του θεατή. Η δράση εκτυλίσσεται στο νησί Φάρο, λίγο έξω από την Αίγυπτο. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να βλέπει η Ελένη τον Νείλο. Ίσως όμως ο Νείλος, επειδή ταυτίζεται με την ίδια της την ύπαρξη στην Αίγυπτο, δεν δηλώνει τον ίδιο τον ποταμό, αλλά ολόκληρη τη μακρινή Αίγυπτο.  Πίσω από το λογείο είναι η πρόσοψη των ανακτόρων του Πρωτέα (στ. 56) και κάπου εκεί κοντά βρίσκεται το μνήμα του. Πάνω στο μνήμα η Ελένη πεσμένη από την αρχή τον παρακαλεί να την προστατεύσει, ή είναι όρθια και πέφτει σ’ αυτό το σημείο αργότερα (σκηνογραφικό, στ.79).  Στο στίχο 3 παρουσιάζει τους κάμπους της Αιγύπτου, οι οποίοι ίσως απεικονίζονται ζωγραφικά στο σκηνικό. Μπροστά σ’ ένα ανάκτορο ίσως με εξωτικά στοιχεία, αφού είναι στην Αίγυπτο, μια γυναίκα πεσμένη ικετεύει. Άρα μας προετοιμάζει για τα συγκλονιστικά γεγονότα που θα έρθουν. 
Ποια ήταν η επικρατούσα αντίληψη στην εποχή του Ευριπίδη για τις πλημμύρες του Νείλου και ποια θεωρία – ερμηνεία αντιτάσσει ο Ευριπίδης για την εξήγηση αυτού του φαινομένου; 
Βλέπουμε εδώ την κριτική στάση του Ευριπίδη απέναντι στις καθιερωμένες θρησκευτικές αντιλήψεις του καιρού του, λόγος για τον οποίο χαρακτηρίστηκε άθεος. Ο Ευριπίδης εκφράζει το σκεπτικισμό του διά στόματος Ελένης για την θρησκευτική αντίληψη που επικρατεί για τις πλημμύρες του Νείλου ότι δηλαδή ο Νείλος πλημμύριζε επειδή ο Δίας έστελνε βροχές. Ο Ευριπίδης υιοθετεί την άποψη του δασκάλου του φιλοσόφου Αναξαγόρα ότι πλημμυρίζει ο Νείλος επειδή λιώνουν τα χιόνια στα βουνά της Αιθιοπίας. Σήμερα πιστεύουμε ότι: Πέφτουν συνεχείς βροχές άνοιξη και καλοκαίρι στα βουνά της Αιθιοπίας γι’ αυτό πλημμυρίζει και ο Νείλος.
Ποια γνωρίσματα της ομηρικής και της μεταομηρικής παράδοσης διατηρεί ο Πρωτέας;Στην ομηρική παράδοση ήταν θαλάσσια θεότητα που βοηθά τον Μενέλαο να γυρίσει στη Σπάρτη. Είχε μάλιστα μαντικές ικανότητες. Στη μεταομηρική παράδοση έχει ανθρώπινη υπόσταση και βασιλική ιδιότητα. Στον Ευριπίδη λοιπόν ο Πρωτέας είναι ο άνθρωπος – βασιλιάς και όχι θαλάσσια θεότητα και βασιλεύει στην Αίγυπτο. Ο Δίας τον εμπιστεύεται επειδή είναι έντιμος και ηθικός. Η Ελένη μας πληροφορεί ότι όντως της φέρθηκε ευγενικά. Μάλιστα αυτήν την προστασία εξακολουθεί να της την παρέχει και από τον τάφο.
Πώς φαίνεται η τραγικότητα της Ελένης στους στίχους 32-33, 37-38 και 62-68; Ποια στοιχεία προκαλούν τον έλεο και τον φόβο στους θεατές; 
Στους στ. 32-33 η Ελένη δηλώνει ότι η ομορφιά που για άλλες γυναίκες είναι χάρισμα, γι’ αυτήν στάθηκε αιτία της δυστυχίας της. Στους στ. 37-38 συνδέει τις συμφορές με τη θεία βούληση και μάλιστα με την οργή της Ήρας που εκδικήθηκε τον Πάρη με το να αρπάξει την Ελένη, να εμποδίσει το γάμο τους και να του δώσει το είδωλο. Άρα υποφέρει χωρίς να φταίει. Επίσης εδώ φαίνεται ο σκεπτικισμός του Ευριπίδη σχετικά με τις θρησκευτικές αντιλήψεις (θεοί με ανθρώπινες αδυναμίες). Στους στ. 62-68 την τραγική θέση της Ελένης τονίζουν οι κατάρες των Ελλήνων και η πεποίθησή τους ότι η Ελένη είναι άπιστη σύζυγος και αιτία του Τρωικού πολέμου. Όλα όμως είναι ψεύτικα: Είναι πιστή σαν την Πηνελόπη, ο πόλεμος έγινε γιατί το ήθελαν οι θεοί (Δίας και Ήρα, ο Δίας για να μειώσει τον πληθυσμό και να τιμήσει τον Αχιλλέα, η Ήρα για να εκδικηθεί τον Πάρη) και όχι η ίδια. Οι θεοί με τις μηχανορραφίες τους μετέτρεψαν το όνομά της σε συνώνυμο του ολέθρου και της απιστίας (Ελένη< αιρω+ναυς= καταστρέφω πλοία, κατά μία ετυμολόγηση). Όλοι την θεωρούν υπεύθυνη για έναν πόλεμο που η ίδια ποτέ δεν προκάλεσε. Μισεί όμως και τον εαυτό της που άθελά της προκάλεσε τόσες συμφορές και αυτές οι αντιφάσεις συνθέτουν το τραγικό της αδιέξοδο. Οι θεατές νιώθουν «έλεο», συμπονούν την ηρωίδα, γιατί υποφέρει χωρίς να φταίει και έχει εγκλωβιστεί στα παιχνίδια των θεών. Νιώθουν και «φόβο» για την τύχη της ηρωίδας και τα όσα την απειλούν.
 Ποια αντίφαση δημιουργούν οι σ.53-59 ως προς τη στάση των δύο θεών (Δία και Ήρας) απέναντι στην Ελένη;
Ο Ευριπίδης θεωρεί ότι το είδωλο της Ελένης που η Ήρα έδωσε στον Πάρη είναι η πρόφαση, η δικαιολογία, ενώ η αιτία είναι α) το ότι ο Δίας θέλει να μειώσει τον πληθυσμό της γης (βλ. Κύπρια έπη) και β) να τιμήσει, να δοξάσει τον Αχιλλέα, κατά την Ιλιάδα. Όμως ο Δίας υποτάσσεται στη θέληση της Ήρας, να τιμωρηθούν οι Τρώες (αφού Πάρης δεν της έδωσε το βραβείο). Πού τα γνωρίζει η Ελένη;  Ίσως της τα είπε ο Ερμής  Ίσως τα είπε η Θεονόη  Ίσως εκφράζει τις λαϊκές αντιλήψεις γύρω από αυτό το θέμα. Φαινομενικά υπάρχει αντίφαση για το ποιος έστειλε την Ελένη την Αίγυπτο: Ο Δίας ή η Ήρα; Τέτοιου είδους αντιφάσεις είναι γνωστές στο έργο του Ευριπίδη. 
Να σχολιάσετε τους στίχους 50-52
 Η Ελένη λέει στους θεατές ότι ο Τρωικός πόλεμος οφείλεται στη βουλή των θεών, δεν έχει η ίδια ευθύνη, αφού στην Τροία πήγε το είδωλό της, το όνομά της μόνο. Με τους στίχους αυτούς ο Ευριπίδης κριτικάρει τον Τρωικό πόλεμο και έμμεσα γελοιοποιεί την αιτία κάθε πολέμου. Αποκαθιστά στη συνείδηση των θεατών την Ελένη. Άδικα, κατηγορήθηκε ως άπιστη, ως αιτία πολέμου. Η Ελένη δε φταίει που χάθηκαν τόσες ψυχές στου Σκάμανδρου το ρέμα. Άδικα από παντού άκουσε κατάρες. Άδικα οι Έλληνες τη θεωρούν προδότρα του άντρα της. 
Τι υπογραμμίζει η Ελένη με τη δήλωσή της ότι ο Μενέλαος ο δόλιος πολεμά στην Τροία;(59-62)
Η δήλωσή της υπογραμμίζει την ψευδαίσθηση που ζουν οι Έλληνες ότι η Ελένη είναι στην Τροία ενώ εκεί δεν ξέρουν ότι είναι το είδωλό της και επομένως ο Ευριπίδης τονίζει τον παραλογισμό του πολέμου που συχνά γίνεται για ασήμαντες αφορμές και παρασύρει ανθρώπους και λαούς στην καταστροφή.
Γιατί οι στίχοι 69-73 προοικονομούν την εξέλιξη του μύθου; Πού αλλού υπάρχει προοικονομία;
Προοικονομία είναι η προειδοποίηση (εδώ με τον Ερμή) ή η κατάλληλη προετοιμασία, προγραμματισμός και οργάνωση, ώστε να συμβούν τα επόμενα. Ο Ερμής διαβεβαιώνει την Ελένη ότι θα γυρίσει πίσω με τον άντρα της. Τα προφητικά αυτά λόγια κρατούν την ηρωίδα στη ζωή και προοικονομούν την εξέλιξη του μύθου, την ευτυχή κατάληξη του έργου. Υπονοείται και ότι κάποια πρόσωπα θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην πλοκή: Θεοκλύμενος, Θεονόη, Μενέλαος. Τίποτα όμως δε μας προετοιμάζει για την εμφάνιση του Τεύκρου. Ο Τεύκρος θα φέρει την περιπέτεια και το απρόσμενο, κάτι που συνηθίζει ο Ευριπίδης.
 Τι φανερώνουν στους στίχους 78-82 οι λέξεις «τιμώντας», «τιμή», «ντροπή» σχετικά με το ήθος της Ελένης;
 Είναι στοιχεία του ηρωικού ηθικού κώδικα. Η Ελένη αγωνίζεται να διατηρήσει την τιμή της και να αποφύγει τη ντροπή να παντρευτεί τον Θεοκλύμενο. Η πίστη και η αφοσίωσή της θυμίζει την Πηνελόπη. 
Ποια νέα στοιχεία περιέχει ο μονόλογος της Ελένης σε σχέση με τον γνωστό μύθο; 
Πολλά στοιχεία του μύθου προϋπήρχαν. Ο Ευριπίδης τα μετέπλασε για να δημιουργήσει τραγικό και ηθικό βάθος στους ήρωές του. Γενικότερα ο Ευριπίδης αντιμετωπίζει τους μύθους με μεγάλη ελευθερία. Νέα στοιχεία είναι:  Η ιδέα του ειδώλου της Ελένης στην Τροία  Η Θεονόη με την ιδιότητα της μάντισσας και ο Θεοκλύμενος ως ασεβής  Η Ελένη είναι πιστή, έντιμη και ηθική  Αιτία του Τρωικού πολέμου είναι οι επιθυμίες του Δία και όχι η Ελένη  Ο Ερμής προφητεύει επιστροφή  Ο Πρωτέας είναι ένας έντιμος βασιλιάς  Αιτία για τις συμφορές της Ελένης είναι η θέληση των θεών Σε ποια σημεία του κειμένου εκφράζει ο Ευριπίδης σκεπτικισμό για διάφορες αντιλήψεις της εποχής του;  Μύθος του Νείλου –Μύθος του Δία και της Λήδας: Αμφιβάλλει για την εγκυρότητα των μύθων  Στ. 2-4:Σκεπτικισμός για τις θρησκευτικές αντιλήψεις τη εποχής  Στ. 25: Καταγωγή της Ελένης από τον Δία  Στ. 37:Οργίστηκε η Ήρα: Αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό μια θεά με τόσο ταπεινά κίνητρα  Αμφισβητεί το κύρος της ανθρώπινης γνώσης που στηρίζεται σε φαινόμενα (πολεμούν οι Αχαιοί για μια φαινομενικά αληθινή Ελένη. Οι πόλεμοι γίνονται για ένα τίποτα, για ένα φάντασμα (ο Αθηναίος θεατή φέρνει στο μυαλό του τον δικό του πόλεμο εκείνη την εποχή με την Σπάρτη)
Ποιες αφηγηματικές τεχνικές χρησιμοποιεί ο ποιητής στον μονόλογο της Ελένης; Ποιος είναι ο λειτουργικός τους ρόλος; 
 Χρησιμοποιεί σε κάποια σημεία την τριτοπρόσωπη αφήγηση, αλλά και το α΄ πρόσωπο όταν μιλά για τον εαυτό της. Έτσι υπάρχει ποικιλία και αποφεύγεται η μονοτονία.  Ο ποιητής χρησιμοποιεί τον μονόλογο. Ο μονόλογος βοηθά στο να εκφράσει ο ήρωας άμεσα και πιο ζωντανά τις σκέψεις του τις ιδέες και τα συναισθήματά του. Επίσης περιέχει υψηλό δείκτη πληροφορητικότητας.  Υπάρχει προοικονομία: Προοικονομία είναι η προειδοποίηση και η κατάλληλη προετοιμασία, ο προγραμματισμός και η οργάνωση ώστε να συμβούν τα επόμενα. Εδώ ο χρησμός του Ερμή προοικονομείται το αίσιο τέλος, ενώ η μαντική ικανότητα της Θεονόης και η ασέβεια του Θεοκλύμενου θα παίξουν και αυτά το ρόλο τους. Έτσι δημιουργείται και αγωνία στους θεατές για την συνέχεια.  Υπάρχει εγκιβωτισμός (στ. 26-59): Εγκιβωτίζονται οι περιπέτειες της Ελένης από το παρελθόν στο παρόν. Η δράση του έργου είναι τμήμα μιας μεγάλης μυθικής ιστορίας που πρέπει να συνδεθεί με αυτήν. Επίσης τονίζεται ο ιστορική συνέχεια της τραγικότητας της ηρωίδας.  Υπάρχει ειρωνικό ύφος στον στίχο 56: Ειρωνεύεται τον Δία που την προστάτεψε, στέλνοντάς την στην Αίγυπτο με ένα καλό ταξίδι, αφού ο ίδιος και η Ήρα πρώτα της κατέστρεψαν τη ζωή.  Η χρήση άλλοτε του ενεστώτα, όταν αναφέρεται στο παρόν, και παρελθοντικών χρόνων, όταν αναφέρεται στο παρελθόν.
 Ποιες είναι οι ιδέες της Ελένης; (Διάνοια) 
 Η Ελένη αμφισβητεί τους μύθους και την εντιμότητα των θεών. Σχολιάζει τον Δία και την απάτη προς τη μητέρα της και αμφισβητεί ακόμα και την ίδια της την καταγωγή (στ. 25, Αν είναι αλήθεια», «δολερά»)  Δεν χαρακτηρίζει την Αφροδίτη και την Ήρα, όμως ο στ. 37 ( «Οργίστηκε η Ήρα…») δείχνει ότι η Ελένη βλέπει με σκεπτικισμό τις ανθρώπινες αδυναμίες της θεάς.  Η αρπαγή της Ελένης, το έπαθλο του αγώνα ήταν η αφορμή του πολέμου. Αιτία ήταν η βούληση των θεών: Ο Δίας να μειώσει τον πληθυσμό της γης και να δοξάσει τον Αχιλλέα (στ. 47- 50). Απομυθοποιεί και γελοιοποιεί τον πόλεμο  Η ομορφιά είναι η αιτία της δυστυχίας της (στ. 32-33):Το ότι η ομορφιά είναι καταστροφική απορρέει από το ότι ξεπερνά το ανθρώπινο μέτρο και γι΄ αυτό οδηγεί σε συμφορά (ύβρη –τίση). Επίσης, ανατρέπει το κοινωνικό στερεότυπο που θέλει την ομορφιά να εξασφαλίζει καταξίωση, επιτυχία, κοινωνική αποδοχή. Στην περίπτωσή της προκάλεσε το ακριβώς αντίθετο.  Σπουδαία η άποψή της περί της διάστασης ανάμεσα στην ουσία και τα φαινόμενα, στην αλήθεια και τις εντυπώσεις. Οι άνθρωποι είναι αφελείς και πιστεύουν τα πάντα, χωρίς να αναρωτιούνται αν είναι αληθινά. Ο Πάρης πίστευε ότι είχε την Ελένη, ο Μενέλαος ότι πολεμούσε γι΄ αυτήν. Κανείς δεν αναζήτησε την αλήθεια και η Ελένη είναι το εξιλαστήριο θύμα που θα τους απαλλάξει από τις ευθύνες τους. Ο Ευριπίδης μέσα από την Ελένη εκφράζει τους δικούς του προβληματισμούς, όπως αυτοί διαμορφώνονται και από την ιδεολογική επιρροή που άσκησε στη σκέψη του το φιλοσοφικό κίνημα σοφιστών (πρώτος ελληνικός διαφωτισμός). 
Ποια είναι η προσωπικότητα της Ελένης; (Ήθος)
Η Ελένη είναι μια γυναίκα από αριστοκρατική γενιά και έχει τα εξής γνωρίσματα: Είναι αφοσιωμένη σύζυγος και αθώα για όσα τη συκοφαντούν.Είναι σεμνή και θεοσεβής. Αγωνίζεται ως εκπρόσωπος της ηρωικής εποχής, να διαφυλάξει την τιμή και την αξιοπρέπειά της. Είναι μια άλλη «Πηνελόπη» Δεν είναι όμως μια συνηθισμένη γυναίκα. Έχει ίσως θεϊκή καταγωγή και η ζωή της καθορίζεται από τις απάτες των θεών. Ο Δίας ως κύκνος εξαπάτησε τη μητέρα της. Έγινε «άπιστη», γιατί η Αφροδίτη την έταξε στον Πάρη. Έμεινε πιστή, γιατί η Ήρα έδωσε στον Πάρη το είδωλό της. Είναι η ωραιότερη γυναίκα του κόσμου, αλλά η ομορφιά της έγινε αιτία πολέμου. Είναι διπλή και αντιφατική. Η Ελένη –είδωλο είναι ανήθικη, άπιστη, αυτάρεσκη, καταστροφική. Η πραγματική Ελένη στην Αίγυπτο είναι πιστή, αφοσιωμένη και έντιμη. 
Τα συναισθήματά της: 
Θλίψη και απόγνωση την διακατέχουν για το διαχωρισμό της ύπαρξής της και του ονόματός της. Η ίδια είναι ηθική, τίμια ενώ το όνομά της διασυρμένο. Νιώθει πόνο για τα αθώα θύματα του τρωικού πολέμου. Στεναχωριέται γιατί ο άντρας της πολεμά για ένα είδωλο και νιώθει οίκτο για τον Πάρη που τον ξεγέλασαν. Νιώθει να «χάνει» τη ζωή της, αλλά ελπίζει, γι’ αυτό προσπέφτει ικέτισσα. Εξάλλου η προφητεία του Ερμή την κρατά ζωντανή. Νιώθει συναισθηματική και ψυχολογική πίεση από τον Θεοκλύμενο. Νιώθει όμως και ένοχη, άσχετα αν όλα έγιναν από τους θεούς, γι’ αυτό απολογείται συνεχώς (ο όνομά της άθελά της έχει συνδεθεί με τόσες καταστροφές
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΊΑ: http://users.sch.gr/sirmkap/eleni-prologos.pdfhttp://glotta.ntua.gr/opal/announcements/aeg/%CE%A3%CE%A7%CE%9F%CE%9B%CE%99%CE%91%20%20%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D%20%20%CE%95%CE%9B%CE%95%CE%9D%CE%97.pdfhttp://users.sch.gr/fousteri/eleni/sxolia.pdf