ΓΝΩΣΗ-ΑΓΝΟΙΑ

Ο μύθος του σπηλαίου του Πλάτωνα  παρουσιάζει τη σχέση των ανθρώπων προς τις βαθμίδες του πραγματικού κόσμου, σε συνάρτηση με τον βαθμό γνώσης που αυτοί κατέχουν.

Η κλιμάκωση τοποθετεί τη γνώση των δεσμωτών στο επίπεδο της εικασίας και της πίστεως, ενώ αυτοί που ανεβαίνουν στον επάνω κόσμο ανέρχονται στην γνωστική κατηγορία της διάνοιας, έχοντας τη δύναμη ν’ αντικρίσουν μόνο τα απεικάσματα των αντικειμένων.

Όσοι είναι οπλισμένοι με τη δύναμη της διαλεκτικής ατενίζουν τα ίδια πράγματα, συλλαμβάνοντας την υπόστασή τους. Αυτοί που μπορούν να δουν τον ίδιο ήλιο, είναι εκείνοι που μπορούν ν’ ατενίσουν την πηγή του Αγαθού, βρίσκονται, δηλαδή, στη γνωστική σφαίρα της νοήσεως.

Παρατηρείται πως η συνάντηση των ατομικών συνειδήσεων με τον κόσμο και η διαπίστωση της διαφοράς των δύο μεγεθών, είναι ανάλογη με τη διαπίστωση της διαφοράς των μερών της ίδιας συνείδησης, έτσι ώστε οι δεσμώτες του σπηλαίου να συμβολίζουν το κρυφό και ανεξερεύνητο κομμάτι του ανθρώπου, το οποίο θα πραγματοποιήσει τη σύζευξη το με το γνωστό μέρος μέσω της διαλεκτικής.

Ο μύθος είναι μια πολλαπλή αλληγορία. Μέσω αυτού ο Πλάτωνας αναπτύσσει τον δικό του κόσμο ιδεών. Αφενός, παραθέτοντας τα στοιχεία (βαθμίδες) που μπορούν να καταρτίσουν ένα δημοκρατικό κράτος, αφετέρου μέμφεται τη ζωή μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες όπου ο άνθρωπος οχυρώνεται σε ένα προσωπικό σύμπαν (το προσωπικό σύμπαν είναι η σπηλιά) με τους νόμους, τη θρησκεία και τους κανόνες αδιαφορώντας για την ευρύτητα του πνεύματος που υπάρχει έξω από αυτές τις συνθήκες (η ευρύτητα του πνεύματος είναι ο ήλιος που υπάρχει έξω από την σπηλιά και οι εντός της σπηλιάς φοβούνται να αντικρίσουν γιατί τα μάτια τους συνήθισαν στο σκοτάδι και άμα δουν το δυνατό φως του ήλιου –της αλήθειας- θα τυφλωθούν. Μάλλον φοβούνται ότι θα τυφλωθούν γιατί τυφλοί είναι μέσα. Είναι ο ίδιος φόβος που καλλιεργούν οι ιθύνοντες προς τους υποτακτικούς)

Δεσμώτες είναι οι ακαλλιέργητοι, απαίδευτοι, (όχι αμόρφωτοι όπως υποστηρίζουν πολλοί, ή αμόρφωτοι με την έννοια αυτών που έχουν μόνο τη μόρφωση του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, χωρίς να έχουν κάνει τις προσωπικές αναζητήσεις) που έχουν αλυσοδεθεί από την παιδική τους ηλικία και βλέπουν μόνο το βάθος της σπηλιάς, τίποτε άλλο.

Γνωρίζουν μόνο την γνώση που τους έχουν υποβάλει.

Υπάρχουν και οι απελεύθεροι, ή οι φιλόσοφοι που μπορούν να δουν το φως και την έξοδο. Έχουν όμως να επιλέξουν για το αν θα οδηγήσουν τους συνανθρώπους τους στην αφύπνιση και έξω από την σπηλιά, ή θα χρησιμοποιούσουν την αδυναμία τους στην όραση τους για να τους εκμεταλλευτούν και να γίνουν ισχυροί.

Με το φως της σπηλιάς βλέπουν τις σκιές πάνω στα τοιχώματα και νομίζουν πως είναι τα ίδια τα πράγματα και όχι οι σκιές τους. Αλλά μπορεί να είναι και τα πάθη παραμορφωμένα, έτσι όπως παραμορφώνουν και τη ζωή.

Ο Πλάτωνας γράφοντας αυτό το μεγαλειώδες αλληγορικό έργο που είναι ενταγμένο στην «Πολιτεία» ως το έβδομο βιβλίο της, ακτινογραφεί την κοινωνία και τον άνθρωπο, τη φύση και τους νόμους. Στους αιώνες που πέρασαν από τότε που γράφτηκε δοθήκαν δεκάδες ερμηνείες, αλλά αυτό που μένει κοινό σε όλους είναι το καταναγκαστικό σκοτάδι που επιβάλουν στους ανθρώπους από την ώρα που γεννιούνται ενταγμένοι σε μια κοινωνία που έχει ως δεδομένο την σκλαβιά .

Από την «Πολιτεία του Πλάτωνα» Εκδόσεις Κάκτος

Η χρήση τού κόμματος : Το συχνότερο σημείο στίξεως

Βασικός ρόλος τού κόμματος είναι να αποδίδει, όσο είναι εφικτό σε γραπτό κείμενο, τις παύσεις τού λόγου, αλλά και να χωρίζει διάφορα στοιχεία του. Ωστόσο, επειδή συνδέεται με τις παύσεις τής προφορικής ομιλίας, οι οποίες έχουν ποικίλο λειτουργικό ρόλο, συχνά παρατηρείται αβεβαιότητα ως προς τη χρήση ή τη θέση του.
Υπάρχει η τάση να τίθεται κόμμα σε σημεία τής πρότασης στα οποία θεωρείται ότι ο αναγνώστης πρέπει να σταματήσει για λίγο την ανάγνωση ή να προσέξει περισσότερο κάποιο τμήμα της. Αυτή η τάση, πάντως, προκαλεί την εντύπωση τής έλλειψης αρχών στη χρήση τού κόμματος, ότι ο γράφων μπορεί κατά το δοκούν να βάζει όπου κρίνει κόμμα, πράγμα που, στην εκπαιδευτική και εκδοτική τουλάχιστον πράξη, λειτουργεί εις βάρος τής δόμησης γραπτών κειμένων βάσει των αρχών τού γραπτού λόγου.

α) Χρησιμοποιούμε το κόμμα:

• μεταξύ στοιχείων σε ασύνδετο σχήμα:
Οι αλλαγές αυτές χρειάζονται σκέψη, συζήτηση, διαβούλευση και ωρίμαση.
Ο Παύλος, ο Ανδρέας, η Μαρία, η Ελένη και ο Φοίβος πήγαν μαζί διακοπές.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν βάζουμε κόμμα σε διαδοχικές λέξεις, όταν η μία προσδιορίζει την άλλη:
Το κακοσυντηρημένο επαρχιακό οδικό δίκτυο γίνεται αιτία πολλών ατυχημάτων.
Όμως: Έμεινε έγκλειστος σε έναν φτωχό, μίζερο, αφιλόξενο χώρο (εδώ τα επίθετα προσδιορίζουν το καθένα χωριστά το ουσιαστικό «χώρο», ενώ στο προηγούμενο παράδειγμα το «κακοσυντηρημένο» προσδιορίζει το «επαρχιακό οδικό δίκτυο» και το «επαρχιακό» προσδιορίζει το «οδικό δίκτυο»).

• μεταξύ προτάσεων που συνδέονται μέσω τού αλλά:
Το ζήτημα τής παιδείας απασχόλησε τα μέλη τής επιτροπής, αλλά η συζήτηση δεν οδήγησε σε λήψη αποφάσεων.
Δεν βάζουμε κόμμα όταν ο παραπάνω σύνδεσμος συνοδεύει ονοματική φράση:
Δεν μου απάντησε ο Γιάννης αλλά ο Γιώργος.
Τα ακόλουθα στοιχεία τοποθετούνται μεταξύ κομμάτων (όταν η αρχή ή το τέλος τους συμπίπτει με την αρχή ή το τέλος τής πρότασης, το κόμμα παραλείπεται):

• η δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση:
Αν δείτε καπνό από τη μεριά τού δάσους, ειδοποιήστε αμέσως την Πυροσβεστική.
Όταν αισθανθείς καλύτερα, θα πάμε εκδρομή στο νησί.
Δεν θέλει να έρθει στο μπαρ, επειδή νιώθει πολύ κουρασμένη.
Θα σου στείλω την αίτηση ηλεκτρονικά, για να τη συμπληρώσεις και να μου την επιστρέψεις.

• η επεξήγηση:
Κανείς από τους δύο υποψηφίους, τον Γιαννόπουλο και τον Πετράκη, δεν έχει τα απαιτούμενα προσόντα για τη θέση τού προϊσταμένου.

• η αναφορική πρόταση με το που ή το ο οποίος, όταν προσθέτει κάποιο στοιχείο στη λέξη στην οποία αναφέρεται (αυτή η πρόταση ονομάζεται μη περιοριστική ή πλεοναστική/προσθετική αναφορική πρόταση). Σημειώνεται ότι στον προφορικό λόγο η συγκεκριμένη πρόταση περικλείεται πάντοτε από παύσεις:
Πηγές τού Υπουργείου ανέφεραν χτες πως η υπόθεση, που φυσικά ερευνήθηκε σε βάθος, μπορεί να προκαλέσει πολιτικό σκάνδαλο.

• η κλητική προσφώνηση εντός τής πρότασης:
Γιατί, κυρία δήμαρχε, δεν αναφέρατε αυτό το πρόβλημα στον προεκλογικό σας αγώνα;

• η παρενθετική πρόταση:
Η κυβέρνηση, πρόσθεσε ο υπουργός, είχε από την αρχή επισημάνει τον κίνδυνο κοινωνικής αναστάτωσης.

• συχνά το προτασιακό ή το κειμενικό επίρρημα:
Χωρίς κανένα στοιχείο, λοιπόν, διαδίδεται ότι η ακτή έχει γίνει ορμητήριο λαθρεμπόρων.
Βεβαίως, η λύση αυτή είναι σαφώς οικονομικότερη.
Ευτυχώς, η οδική βοήθεια έφτασε πολύ γρήγορα.

Επίσης, το κόμμα χρησιμοποιείται:
• σε διαλογικό τμήμα λόγου, για να διαχωριστεί το προφορικό τμήμα (τι είπε κάποιος) από το περιγραφικό (ποιος είπε κάτι):
– Περάστε στο σαλόνι, είπε η οικοδέσποινα.
Δεν βάζουμε όμως κόμμα σε διαλογικά τμήματα που τοποθετούνται σε εισαγωγικά:
«Περάστε στο σαλόνι» είπε η οικοδέσποινα.

• στους αριθμούς για τη διάκριση των δεκαδικών ψηφίων:
Η μέση διάρκεια ζωής σε αυτή τη χώρα είναι 64,3 χρόνια.
Η τιμή τής αμόλυβδης βενζίνης έπεσε στο 1,524 ευρώ.

• στο αναφορικό ό,τι, όπου ονομάζεται υποδιαστολή:
Ο αέρας παρέσυρε ό,τι βρήκε μπροστά του.

β) Δεν χρησιμοποιούμε κόμμα:

• Στο ασύνδετο σχήμα, το τελευταίο υποκείμενο πριν από το ρήμα δεν παίρνει κόμμα:
Η άνοιξη, το καλοκαίρι, το φθινόπωρο, ο χειμώνας είναι οι εποχές τού έτους.

• Πριν από το και γενικά δεν μπαίνει κόμμα, επειδή το και συνδέει όμοιους όρους:
Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Κύπρος θα συνεργαστούν σε εκπαιδευτικά θέματα.
Ο εισηγητής παρουσίασε και εξήγησε το σχέδιο ανάπλασης τής περιοχής.
Αυτός ο κανόνας όμως έχει γίνει αφορμή παρανοήσεων: δεν σημαίνει ότι όπου βλέπουμε και δεν μπορεί να προηγείται κόμμα. Πριν από το και δεν τίθεται κόμμα υπό την προϋπόθεση ότι συνδέει όμοιους όρους στη σειρά, χωρίς να παρεμβάλλεται τμήμα λόγου:
Ο υπουργός αναφέρθηκε εκτενώς στην οικονομική κρίση και έδωσε απαντήσεις για την πολιτική που θα ακολουθήσει.
Ο υπουργός αναφέρθηκε εκτενώς στην οικονομική κρίση, χωρίς να κάνει λόγο για ευθύνες, και έδωσε απαντήσεις για την πολιτική που θα ακολουθήσει.

Επίσης, κόμμα τίθεται πριν από το και, όταν αυτό ανήκει σε επιρρηματικές φράσεις (και μάλιστα, και δη), οι οποίες χρησιμοποιούνται, όχι για να συνδέσουν όμοιους όρους, αλλά για να προσθέσουν με έμφαση κάτι στα ήδη λεχθέντα:
Ζήτησε τα λεφτά του πίσω, και μάλιστα με τόκο!

• Δεν χωρίζονται με κόμμα οι φράσεις ή οι προτάσεις που εισάγονται με τα ούτε, είτε, μήτε:
Ούτε οι αγορές ούτε οι επενδυτές μπόρεσαν να διαμορφώσουν κοινή άποψη για την πορεία τού δολαρίου.
Είτε στη θάλασσα είτε στο βουνό οι διακοπές είναι πάντα ευχάριστες.

• Και οι μετοχικές φράσεις, όταν είναι σύντομες, δεν χωρίζονται με κόμμα:
Περπατούσε μασουλώντας λαίμαργα ένα μεγάλο σάντουιτς.
Όταν λειτουργούν ως εισαγωγή σε πρόταση, είναι εκτενείς ή λειτουργούν ως επεξηγήσεις ή επιρρηματικές προτάσεις, χωρίζονται με κόμμα:
Έχοντας απολέσει τα αποθεματικά τού Ταμείου μέσω χρηματιστηριακών επενδύσεων, η διοίκηση δεν μπορούσε πλέον να πληρώσει τις συντάξεις των ασφαλισμένων.

Γεώργιος Μπαμπινιώτης

«Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους»

Αναφορικές προτάσεις

Αναφορικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται (αρχίζουν) με αναφορικές αντωνυμίες (παραδ. 1, 2, 3) ή αναφορικά επιρρήματα (παραδ. 4), π.χ.

1. Είναι μολυσμένος ο αέρας που αναπνέουμε.
2. Είναι μολυσμένος ο αέρας τον οποίο αναπνέουμε.
3. Όποιος αναπνέει το μολυσμένο αέρα αρρωσταίνει.
4. Όπου ο αέρας είναι μολυσμένος, οι άνθρωποι υποφέρουν.

Ανάλογα α) με τον τρόπο που εισάγονται και β) με τη χρήση τους χωρίζονται σε:

α) αναφορικές ονοματικές επιθετικές (παραδ. 1, 2)

β) αναφορικές ελεύθερες ονοματικές (παραδ. 3)

γ) αναφορικές ελεύθερες επιρρηματικές (παραδ. 4)

Ως οδηγό μπορούμε να έχουμε τον παρακάτω πίνακα:

						ονομασία	εισάγονται με	παραδείγματα
						αναφορικές ονοματικές επιθετικές	αναφορική αντ. ο οποίος, -α, -ο αναφορικό συμπληρωματικό δείκτη που	Είναι μολυσμένος ο αέρας τον οποίοαναπνέουμε. Είναι μολυσμένος ο αέρας που αναπνέουμε.
			ονοματικές
						αναφορικές ελεύθερες ονοματικές	αναφορικές αντ. όποιος, όποια, όποιο όσος, όση, όσο οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, οποιοδήποτε οσοσδήποτε, οσηδήποτε, οσοδήποτε οτιδήποτε ό,τι	Όποιος αναπνέει το μολυσμένο αέρααρρωσταίνει. Διάβαζα όση ώρα σε περίμενα. Οτιδήποτε πεις, είναι εις βάρος σου. Ό,τι πεις, είναι εις βάρος σου.
αναφορικές
			επιρρηματικές			αναφορικές ελεύθερες επιρρηματικές	αναφορικά επιρ.όπου, όποτε, όπως, όσο, οπουδήποτε οποτεδήποτε	Όπου ο αέρας είναι μολυσμένος, οι άνθρωποι υποφέρουν Όποτε φύγετε, ειδοποιήστε με. Όπως μου φέρεσαι, θα φέρομαι. Φάε όσο θες. Ψάξαμε οπουδήποτεφανταστείς. Οποτεδήποτε πάτε, θα έρθω κι εγώ.

Αναφορικές επιθετικές προτάσεις

Αναφορικές επιθετικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες:

α) ο οποίος, η οποία, το οποίο

β) που

και χρησιμοποιούνται ως επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού, π.χ.

1. Είναι μολυσμένος ο αέρας που αναπνέουμε.
2. Είναι μολυσμένος ο αέρας τον οποίο αναπνέουμε.

• Στον καθημερινό λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως τον που ενώ την αντωνυμία οποίος σε πιο επίσημο λόγο.
• Μπορούμε να αντικαταστήσουμε τον που με την αντωνυμία οποίος, -α, -ο, π.χ.

Η Ευρώπη είναι σαν ένας κήπος που συγκεντρώνει τα πιο διαφορετικά λουλούδια, τα πιο αταίριαστα χρώματα. Κάθε φορά που περνούμε τα σύνορα μιας ευρωπαϊκής χώρας, αισθανόμαστε πως όλα αλλάζουν τριγύρω μας, όχι μόνο η γλώσσα και οι κοινωνικές συμβάσεις, μα κι ο αέρας που αναπνέουμε, κι η ουσία της γης που πατούμε, κι ο χαρακτήρας των ανθρώπων που συναντούμε.

Η Ευρώπη είναι σαν ένας κήπος ο οποίος συγκεντρώνει τα πιο διαφορετικά λουλούδια, τα πιο αταίριαστα χρώματα. Κάθε φορά κατά την οποία περνούμε τα σύνορα μιας ευρωπαϊκής χώρας, αισθανόμαστε πως όλα αλλάζουν τριγύρω μας, όχι μόνο η γλώσσα και οι κοινωνικές συμβάσεις, μα κι ο αέρας τον οποίο αναπνέουμε, κι η ουσία της γης την οποία πατούμε, κι ο χαρακτήρας των ανθρώπων τους οποίους συναντούμε.

• Αρκετά συχνά κάνουμε λάθος χρησιμοποιώντας τον που, κινδυνεύοντας να δημιουργηθούν παρανοήσεις, όπως στο επόμενο παράδειγμα:

Ο άνθρωπος που φάγαμε χτες είναι γιατρός.

Αν πούμε έτσι την πρόταση, τότε μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι φάγαμε τον άνθρωπο!

Είναι προτιμότερο να πούμε την πρόταση χρησιμοποιώντας:

α) το που προσθέτοντας και το επίρρημα μαζί

β) την αντωνυμία οποίος, δηλ.

Ο άνθρωπος που μαζί του φάγαμε χτες είναι γιατρός.

Ο άνθρωπος με τον οποίο φάγαμε χτες είναι γιατρός.

• Μερικές φορές η αναφορική αντωνυμία ο οποίος, -α, -ο είναι συμπλήρωμα μιας προθετικής φράσης, π.χ.

1. Η Ελένη από την οποία υπέφεραν οι Αχαιοί.
2. Η Ελένη με την οποία έφυγε ο Πάρις.
3. Η Ελένη για την οποία πολέμησε ο Μενέλαος.
4. Η Ελένη στην οποία έδωσε το μήλο ο Πάρις.

• Η αναφορική φράση μπορεί να βρίσκεται και μέσα σε μια επιρρηματική φράση, π.χ.

1. Η Ελένη κοντά στην οποία καθόσουνα.
2. Η Ελένη δίπλα στην οποία καθόσουνα.

Αναφορικές επιθετικές περιοριστικές 
και αναφορικές επιθετικές μη περιοριστικές.

Οι αναφορικές επιθετικές προτάσεις άλλοτε δίνουν μια πληροφορία που είναι απαραίτητη ή που βοηθάει τον ακροατή / αναγνώστη να καταλάβει καλύτερα το νόημα, οπότε λέγονται περιοριστικές, κι άλλοτε δίνουν μια επιπλέον πληροφορία η οποία δεν είναι απαραίτητη, οπότε λέγονται μη περιοριστικές. Ας το δούμε με παραδείγματα.

1ο παράδειγμα:

Έστω ότι βγαίνει ο διευθυντής του σχολείου στην πρωινή συγκέντρωση και λέει:

Ο μαθητής να έρθει στο γραφείο μου.

Είναι σαφές ότι δεν καταλαβαίνει κανείς ποιος μαθητής πρέπει να πάει στο γραφείο του διευθυντή, γιατί οι πληροφορίες που έδωσε ο διευθυντής είναι λιγοστές. Αν όμως πει την πρόταση:

Ο μαθητής που έσπασε το παράθυρο να έρθει στο γραφείο μου, τότε καταλαβαίνουμε αμέσως ποιος μαθητής πρέπει να πάει στο γραφείο του διευθυντή. Συνεπώς, η αναφορική επιθετική πρόταση είναι περιοριστική, γιατί έδωσε μια πληροφορία απαραίτητη.

2ο παράδειγμα:

Έστω ότι μπαίνει ο διευθυντής του σχολείου στην τάξη και λέει:

Το θρανίο είναι πολύ βρόμικο.

Έτσι όπως τα είπε ο διευθυντής δεν καταλαβαίνουμε ποιο θρανίο απ' όλα είναι βρόμικο. Αν όμως έλεγε:

Το θρανίο στο οποίο κάθονται η Ελένη και ο Πάρης είναι πολύ βρόμικο, τότε σίγουρα θα καταλαβαίναμε για ποιο θρανίο μιλούσε. Συνεπώς, η αναφορική επιθετική πρόταση είναι περιοριστική, γιατί έδωσε μια πληροφορία απαραίτητη.

3ο παράδειγμα:

Έστω ότι βγαίνει ο διευθυντής του σχολείου στην πρωινή συγκέντρωση, για να ανακοινώσει τα αποτελέσματα του ενδοσχολικού διαγωνισμού ποίησης και λέει:

Η μαθήτρια Ελένη Παπαθανασίου της Γ' τάξης κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό ποίησης.

Όλοι καταλαβαίνουμε ποιος κέρδισε το α' βραβείο και δε χρειαζόμαστε καμιά επιπλέον πληροφορία. Αν όμως έλεγε:

Η μαθήτρια Ελένη Παπαθανασίου της Γ' τάξης, που κατάγεται από την Κέρκυρα, κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό ποίησης. Στη δεύτερη περίπτωση ο διευθυντής έδωσε με την αναφορική πρόταση μια πληροφορία που δεν ήταν απαραίτητη. Συνεπώς, η αναφορική επιθετική πρόταση είναι μη περιοριστική.

4ο παράδειγμα:

Έστω ότι η μαθήτρια Ελένη λέει στους γονείς της την πρόταση:

Ο καθηγητής Παπαθανασίου είναι απαίσιος.

Προφανώς οι γονείς της Ελένης κατάλαβαν αμέσως την πρόταση και δε χρειάζονταν καμιά επιπλέον πληροφορία. Αν όμως έλεγε η Ελένη:

Ο καθηγητής Παπαθανασίου, που σπούδασε στο Α.Π.Θ., είναι απαίσιος. Με την πρόταση που είπε η Ελένη διαπιστώνουμε ότι η πληροφορία που έδωσε με την αναφορική πρόταση δεν ήταν απαραίτητη. Συνεπώς, η αναφορική επιθετική πρόταση είναι μη περιοριστική.

Η διαφορά ανάμεσα στην περιοριστική και την μη περιοριστική φαίνεται και από τον τρόπο που τη λέμε. Όταν λέμε μια πληροφορία που δεν είναι απαραίτητη, δηλ. όταν λέμε μια μη περιοριστική, χαμηλώνουμε λίγο τον τόνο της φωνής μας ή κάνουμε μια μικρή παύση. Γι' αυτό και στο γραπτό λόγο χωρίζουμε την μη περιοριστική με κόμμα.

Πολύ συχνά χρησιμοποιούμε μια επιθετική περιοριστική μαζί με μια επιθετική μη περιοριστική, π.χ.

Το βιβλίο που μου χάρισε ο Γιώργος, και που το αγόρασε από το βιβλιοπωλείο της γειτονιάς του, είναι πολύ καλό!

Η πρώτη αναφορική επιθετική είναι περιοριστική, γιατί μας δίνει μια απαραίτητη πληροφορία, ενώ η δεύτερη είναι μη περιοριστική, γιατί η πληροφορία που μας δίνει δε χρειάζεται.

Οι ελεύθερες αναφορικές ονοματικές προτάσεις

Οι ελεύθερες αναφορικές ονοματικές εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες:

όποιος, όποια, όποιο

όσος, όση, όσο

ό,τι

οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, οποιοδήποτε

οσοσδήποτε, οσηδήποτε, οσοδήποτε

οτιδήποτε, οτιδήποτε, οτιδήποτε

Εξαρτώνται από ένα ρήμα και χρησιμοποιούνται ως:

α. υποκείμενο, π.χ.

Όποιος θέλει ας φύγει.

Οτιδήποτε πεις είναι σε βάρος σου.

β. αντικείμενο, π.χ.

Πήραμε ό,τι βρήκαμε μπροστά μας.

Φώναζε με τα ονόματά τους όσους είχαν δηλώσει συμμετοχή.

γ. κατηγορούμενο, π.χ.

Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις.

δ. προσδιορισμός, π.χ.

Διάλεξε τα ροδάκινα, όσα είναι σάπια, και πέταξέ τα. (τα σάπια ροδάκινα)

Κάθε κομμάτι γνώσης, οσοδήποτε μικρό είναι, αποτελεί μέρος μιας ολότητας.

Οι ελεύθερες αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις

Οι ελεύθερες αναφορικές επιρρηματικές εισάγονται με τα αναφορικά επιρρήματα:

όπου, οπουδήποτε, όποτε, οποτεδήποτε, όσο, οσοδήποτε, όπως (όχι όμως και με το οπωσδήποτε).

Εξαρτώνται από ένα ρήμα και εκφράζουν επιρρηματικές σημασίες, π.χ.

χρόνο: Θα πάμε όποτε θέλουμε.

τρόπο: Κοιμήσου όπως θέλεις.

τόπο: Πάμε όπου θέλεις.

ποσό: Φάε όσο θέλεις.

Το οπωσδήποτε που σημαίνει «με κάθε τρόπο», «σε κάθε περίπτωση» δεν εισάγει αναφορικές προτάσεις, π.χ.

Θα σας περιμένω οπωσδήποτε.

Θα περάσουμε οπωσδήποτε.

Τα σύνθετα με το -δήποτε δεν είναι απαραίτητο να εισάγουν πάντα αναφορικές προτάσεις. Μπορεί να χρησιμοποιούνται και ως αντωνυμίες ή ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί, π.χ.

Δεν μπορείς να απευθυνθείς σε οποιονδήποτε.

Ας είναι οποιαδήποτε άλλη δουλειά εκτός από αυτήν.

Μπορούμε να συναντηθούμε οπουδήποτε.

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/anaforikes-protaseis-Nea-Ellinika.htm

Νίκος Καζαντζάκης: Η ζωή και το έργο του

18 Φεβρουαρίου 1883 ... Ηράκλειο Κρήτης ... γεννιέται ο Νικόλαος Καζαντζάκης .. Εκατόν τριάντα πέντε  χρόνια μετά ζει μέσα στις καρδιές όλων μας, μιλάει ακόμα με φωνή καθάρια μέσα από τα βιβλία του, οδηγεί τη σκέψη μας σε δρόμους Φωτεινούς μέσα από τα αποφθέγματα του !

Νίκος Καζαντζάκης: Η  ζωή και το έργο του

• ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
  

• 
  

• 
  

• 
  

• Επιγράμματα

• Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.

• Αφορισμοί

• Μια αστραπή η ζωή μας... μα προλαβαίνουμε

• Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.

• Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.

• Ν’ αγαπάς την ευθύνη

• να λες εγώ, εγώ μονάχος μου

• θα σώσω τον κόσμο.

• Αν χαθεί, εγώ θα φταίω

• 
  

• Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις - το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα 'ναι πολύ αργά.

• 
  

• Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος.

• Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ…

• Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει.

• 
  

• Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος - αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ‘ταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος - σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται.

• 
  

• Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες· αυτή ‘ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;

•  H καρδιά του ανθρώπου είναι ένα κουβάρι κάμπιες - φύσηξε, Χριστέ μου, να γίνουν πεταλούδες!

• Δε ζυγιάζω, δε μετρώ, δε βολεύομαι! Ακολουθώ το βαθύ μου χτυποκάρδι.

• («Ασκητική»)

•  Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: «Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;» Πολέμα!

• («Ασκητική»)

• Όσο υπάρχουν παιδιά που πεινούν, Θεός δεν υπάρχει!

• («Οι Αδερφοφάδες»)

•  Tι θα πει λεύτερος; Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο.

•  

• Αφεντικό σε συμπαθώ πάρα πολύ. Έχεις τα πάντα εκτός από λίγη τρέλα και όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται λίγη τρέλα... Αλλιώς δεν μπορεί να σπάσει το σκοινί και να ελευθερωθεί.

• («Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»)

• Είπα στη μυγδαλιά: «Αδερφή, μίλησέ μου για το Θεό». Κι η μυγδαλιά άνθισε.

• («Ο Φτωχούλης του Θεού»)

•  

• Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα.

• Πολλά κεφάλια θα σπάσουν.

• Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα.

•  

• Η Κρήτη δεν θέλει νοικοκυραίους, θέλει κουζουλούς. Αυτοί οι κουζουλοί την κάνουν αθάνατη.

•  

• Ένιωθα βαθιά πως το ανώτατο που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος δεν είναι η Γνώση μήτε η Αρετή, μήτε η Καλοσύνη μήτε η Νίκη· μα κάτι άλλο πιο αψηλό, πιο ηρωικό κι απελπισμένο: Το Δέος, ο ιερός τρόμος.

•  

• Η φυγή δεν είναι νίκη, τ' όνειρο είναι τεμπελιά, και μόνο το έργο μπορεί να χορτάσει την ψυχή και να σώσει τον κόσμο.

• (από το «Συμπόσιο»)

•  

• Η ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο -ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο.

• («Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»)

• Ποτέ οι Έλληνες δε δούλεψαν την τέχνη για την τέχνη· πάντα η ομορφιά είχε σκοπό να υπηρετήσει τη ζωή. Και τα σώματα τα ήθελαν οι αρχαίοι όμορφα και δυνατά, για να μπορούν να δεχτούν ισορροπημένο και γερό νου. Κι ακόμα, για να μπορούν –σκοπός ανώτατος– να υπερασπίσουν το άστυ

•  

• Η στερνή, η πιο ιερή μορφή θεωρίας είναι η πράξη.

•  

• Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.

•  

• Σα δεν φτάσει ο άνθρωπος στην άκρη του γκρεμού, δεν βγάζει στην πλάτη του φτερούγες να πετάξει.

•  

• Κάθε Έλληνας που δεν παίρνει, ας είναι και μια φορά στη ζωή του, μια γενναία απόφαση, προδίνει τη ράτσα του.

• («Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»)

•  

• Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα, αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό.

•  

• Η ευτυχία απάνω στη γης είναι κομμένη στο μπόι του ανθρώπου. Δεν είναι σπάνιο πουλί να το κυνηγούμε πότε στον ουρανό, πότε στο μυαλό μας. Η ευτυχία είναι ένα κατοικίδιο πουλί στην αυλή μας.

• («Αναφορά στον Γκρέκο»)

•  

• Δεν είναι η λευτεριά πέσε πίτα να σε φάω. Είναι κάστρο, και το παίρνεις με το σπαθί σου. Όποιος δέχεται από ξένα χέρια τη λευτεριά, είναι σκλάβος.

• («Καπετάν Μιχάλης»)

•  

• Να ξέραμε αφεντικό τι λένε οι πέτρες, τα λουλούδια, η βροχή ! Μπορεί να φωνάζουν, να μας φωνάζουν, κι εμείς να μην ακούμε.

• («Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»)

  
  

• "Πῆρε κουράγιο, εἶδε πὼς ὅλο τὸ μυστικὸ τῆς ἀντριγιᾶς δὲν εἶναι

• νά ’χεις θεόρατο καὶ δυνατὸ κορμί, παρὰ νά ’χει ἡ ψυχή σου τὴ δύναμη να

• παίρνει ἀπόφαση. Μιὰ ἀλογόμυγα ποὺ παίρνει ἀπόφαση

• μπορεῖ νὰ βάλει κάτω ἕνα ἀναποφάσιστο βόδι. Ψυχή ’ναι ἡ ἀντριγιά,

• δὲν εἶναι κορμί."

• («Καπετάν Μιχάλης»)

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•  

•