ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η , Ενωμένη Ευρώπη και Ευρωπαίοι πολίτες

 ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ

Η Ευρώπη σε πορεία παρακμής

03.01.2016

Οποιος νομίζει ότι αυτό που ζούμε στην Ελλάδα είναι κάτι το μοναδικό είναι γελασμένος. Βιώνουμε σε πιο ακραία μορφή φαινόμενα που είναι παγκόσμια και αλλάζουν τον κόσμο.

Από οικονομικής απόψεως, είμαστε ο αδύναμος κρίκος μιας Ευρώπης που φτωχαίνει χωρίς να μπορεί να αντιδράσει. Διάβαζα κάπου τελευταία πως, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ίδιας της Κομισιόν, το επίπεδο διαβίωσης στην Ευρώπη το 2023 θα βρίσκεται στο 60% του αντίστοιχου των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα διεθνή κεφάλαια εγκαταλείπουν τη Γηραιά Ηπειρο, η οποία βρίσκεται σε μια πορεία παρατεταμένης παρακμής.

Οπως έγραφε ένας διάσημος Βρετανός ιστορικός, η Ευρώπη δεν θα έχει κάποιο θεαματικό τέλος τύπου Πομπηίας, σίγουρα όμως έχει πάρει τον δρόμο της παρακμής τον οποίο ακολούθησαν άλλες σημαντικές αυτοκρατορίες.

Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που αντιμετώπισε κρίση χρέους και βιωσιμότητας του οικονομικού της μοντέλου. Πολλοί πίστευαν ότι θα ακολουθούσαν η Γαλλία, η Ιταλία ή η Ισπανία. Αν μία από αυτές «έπεφτε», αν δηλαδή σταματούσε να έχει τη δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές, η Ευρώπη θα τελείωνε στη σημερινή της μορφή. Κανείς δεν μπορεί να «διασώσει» μια τόσο μεγάλη χώρα. Οσοι ξέρουν καλά την Ευρωζώνη διατείνονται πως τελικά η Ισπανία είναι αυτή που έσωσε τα πράγματα τα τελευταία δύο χρόνια. Τώρα όμως ανησυχούν γιατί τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία έχουν μπει σε περιόδους πολιτικής αστάθειας. Η Γαλλία ακολουθεί... Στην οικονομική κρίση ήλθαν να προστεθούν το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα και η τρομοκρατία. Η Ευρώπη νιώθει ευάλωτη, πιεσμένη από πολλές πλευρές και αδύναμη. Η Ελλάδα συνεχίζει να είναι ο ασθενής κρίκος και στα δύο μέτωπα. Στο οικονομικό, δείχνει δυσχέρεια να προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις και πέφτει συνεχώς θύμα της αδυναμίας και της ανεπάρκειας των θεσμών της και του πολιτικού προσωπικού. Στο προσφυγικό/μεταναστευτικό, δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με ένα κράτος που κινείται συνεχώς στο «κόκκινο», χωρίς επαρκή μέσα και ισχυρές δομές.

Θα δούμε πού θα πάει η Ευρώπη τα επόμενα 3-4 χρόνια. Ο κίνδυνος ενός συνδυασμού εθνικισμού, απομονωτισμού και λαϊκισμού είναι εμφανής ως αντίδραση στην κλιμακούμενη φτωχοποίηση και στο αίσθημα ανασφάλειας που σαρώνει μεγάλα στρώματα της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Και εκεί είμαστε «μπροστά», και όχι μόνο στην Ευρώπη. Ακόμη και στις ΗΠΑ, η ανασφάλεια μιας μεσαίας τάξης που χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια της προκαλεί ακραία πολιτικά φαινόμενα, τα οποία είναι προϊόντα μιας βαθύτερης καχυποψίας απέναντι σε κάθε τι συστημικό. Ο Ντόναλντ Τραμπ και η αντοχή του, για παράδειγμα, δεν είναι κάτι παροδικό. Βασίζεται σε μια βαθιά αντισυστημικότητα, σε διαδεδομένες θεωρίες συνωμοσίας και σε μια υποκουλτούρα που καλλιεργήθηκε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ίδιο συμβαίνει στη Γαλλία, στην Ισπανία και σε σκανδιναβικές χώρες.

Εμείς τα περάσαμε νωρίς όλα αυτά, και την οικονομική και την πολιτική κρίση. Εχουμε δείξει, και επιμένω σε αυτό, μεγάλη ωριμότητα και καρτερικότητα ως λαός, παρά τα λάθη και τα σημαντικά στραβοπατήματα. Αν μια χώρα σαν τη Γαλλία είχε περάσει όσα η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, είμαι βέβαιος πως θα είχε ξαναζήσει την «Ημέρα της Βαστίλλης».

ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

H ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με διάφορες μορφές και περιεχόμενο) ξεκίνησε πολύ νωρίς, ήδη στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, προχώρησε δειλά και αποσπασματικά, πέρασε από διάφορα στάδια και υπό διαφορετικές ιστορικές συνθήκες, αμφισβητήθηκε, αναθεωρήθηκε, αλλά μπόρεσε και ωρίμασε βαθμηδόν στις συνειδήσεις των λαών και των ηγετών των χωρών της Ευρώπης. Έτσι έφτασε τελικά να αποτελεί σήμερα την αδιαμφισβήτητη και δυναμική πραγματικότητα που είναι γνωστή ως «Ευρωπαϊκή Ένωση». Αυτή η ιστορική διάσταση, αυτή η διαδικασία συνειδησιακής ωρίμανσης (που πόρρω απέχει από μια συμβατική, ευκαιριακή και συμπτωματική συμπόρευση), πρέπει να αποτελεί σταθερό σημείο επιστημονικής και ιδεολογικής αναφοράς για την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης και την πορεία της ολοκλήρωσης αυτής της ιδέας.

Εκπλήσσουν πραγματικά οι ομοιότητες (χωρίς να λείπουν βεβαίως και οι έντονες διαφορές) στα κίνητρα, στους σκοπούς και στις μορφές συμφωνίας που παρατηρούνται ανάμεσα στις συμπολιτειακές ενώσεις της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας αφενός και στη σύμπηξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφετέρου. Είναι, επίσης, εκπληκτικό πόσο συνεκτικά λειτούργησε μια θρησκεία, ο Χριστιανισμός, με τις δικές του αξίες, στη συνένωση των νέων λαών που συνδιαμόρφωσαν στους μεσαιωνικούς χρόνους τις τύχες της Ευρώπης, αλλά και πόσες συγκρούσεις και θρησκευτικούς πολέμους προκάλεσε ο θρησκευτικός φανατισμός. Κι ωστόσο, η χριστιανική διδασκαλία από κοινού με τον ορθό λόγο και τους παραδοσιακούς θεσμούς της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας έφεραν κοντά τους λαούς της Ευρώπης μέσα από τη βαθμιαία συνειδητοποίηση κοινών αρχών και αξιών.

Βεβαίως, όλους αυτούς τους αιώνες (από την αρχαιότητα μέχρι και όλο τον μεσαίωνα), οι φιλοδοξίες διαφόρων ηγετών και ηγεμόνων δυναστικών οίκων να επεκτείνουν την κυριαρχία τους σε ευρύτερες μάζες πληθυσμού και σε μεγαλύτερες γεωγραφικές εκτάσεις προκάλεσαν σφοδρές συγκρούσεις που τραυμάτισαν την ενότητα και κλόνισαν την ειρήνη στην Ευρώπη. Ουδέν, όμως, κακόν αμιγές καλού. Οι απώλειες σε ζωές, οι καταστροφές, οι ερημώσεις, οι ενοχές, η ανάγκη αποτροπής των συγκρούσεων οδήγησαν βαθμηδόν σε επιμέρους συμμαχίες και ενώσεις. Μετά δε από τα δεινά που επισώρευσαν στην Ευρώπη οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, η ανάγκη για μια κοινή βάση αρχών, κανόνων και μορφών πολιτικής συμπεριφοράς που θα επέτρεπαν την υπέρβαση των αντιθέσεων και μια ουσιαστική συνένωση των Ευρωπαϊκών λαών οδήγησε σταδιακώς στο «πολιτικό θαύμα» της Ενωμένης Ευρώπης που βιώνουμε σήμερα. Μεγάλες πολιτικές μορφές της Ευρώπης συνέλαβαν και πραγματοποίησαν το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: ο Robert Schuman, o Jean Monet, o Paul Henri Spaak, αλλά και ο Charles de Gaulle, o Winston Churchill, o Konrad Adenauer και πολλοί άλλοι.

Έχει λεχθεί ότι η Ευρώπη είναι «η ήπειρος των αντιφάσεων». Ωστόσο, η Ευρώπη των αντιφάσεων –των συνενώσεων δηλαδή αλλά και των συγκρούσεων, της χριστιανικής αγάπης αλλά και των θρησκευτικών πολέμων, της δημοκρατίας αλλά και των ολιγαρχικών έως και φασιστικών καθεστώτων, της ειρήνης αλλά και των άγριων πολέμων, του πιο σημαντικού πολιτισμού στις τέχνες και στα γράμματα αλλά και ενός φάσματος ασύλληπτης βαρβαρότητας–αυτή η Ευρώπη των αντιφάσεων είναι και αυτή που κατόρθωσε, περνώντας από πολλά στάδια εξέλιξης, να φθάσει στην Ενωμένη Ευρώπη των αρχών του 21ου αιώνα, στην Ευρώπη των 25 με μια σταθερή πορεία προς την ολοκλήρωση.

H ιστορικότητα της ιδέας της Ευρώπης από κοινού με τη γνώση των σφαλμάτων, των αδυναμιών και των αποτυχιών του παρελθόντος μπορούν να βοηθήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της ουσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θα πρέπει κάποτε να διδαχθεί και στα σχολεία της Ευρώπης, για να εδραιωθεί στις ψυχές των νέων ανθρώπων. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για μια ποιοτική ένωση των ευρωπαϊκών χωρών, η οποία θα σέβεται τις ιδιαιτερότητες των κρατών-μελών, τη γλώσσα, την παράδοση, την ιδιοπροσωπία κάθε ευρωπαϊκού λαού, την πολιτισμική πολυμορφία της Ευρώπης, ενώ παράλληλα θα καλλιεργεί, θα βαθαίνει και θα αναδεικνύει ό,τι ενώνει τους Ευρωπαίους και ό,τι τους διακρίνει ιστορικά από άλλους σύγχρονους πολιτισμούς.

Ο καίριος χώρος για τη συνειδητοποίηση της ουσίας της Ενωμένης Ευρώπης και για μια ποιοτική βίωση αυτής της ουσίας είναι–μην το ξεχνάμε–ο χώρος της Παιδείας. Οι ιδέες, οι αρχές και οι αξίες περνούν μέσα από την Εκπαίδευση, τη σχολική και την ανώτατη. Εκεί φύονται, καλλιεργούνται, συνειδητοποιούνται, αποκτούν βάθος, ουσία και συνέχεια. H ευρωπαϊκή διάσταση της Παιδείας πρέπει να αρχίσει από τα Πανεπιστήμια, στην κατάρτιση των αυριανών εκπαιδευτικών της Γενικής Εκπαίδευσης, για να περάσει σωστά, ουσιαστικά και διαθεματικά στη μόρφωση και διαμόρφωση των αυριανών πολιτών της Ενωμένης Ευρώπης. Θεωρώ, μάλιστα, ιδιαίτερα σημαντικό ότι τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης έχουν πεισθεί και ενθαρρύνουν συστηματικά τη διακινητικότητα (mobility) των φοιτητών, τη μετάβαση και φοίτησή τους (για μερικά εξάμηνα και με αναγνώριση αυτής της φοίτησης) σε άλλα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Κι αυτό σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Όπως είναι σημαντική και η δυνατότητα–που αρχίζει να διαφαίνεται– απόκτησης κοινών πανεπιστημιακών πτυχίων ή και μεταπτυχιακών τίτλων. H συμφοίτηση και συνεργασία των νέων σ’ ένα κατ’ εξοχήν πνευματικό πεδίο που είναι η κατάκτηση της επιστήμης δημιουργεί τους καλύτερους όρους για μια ποιοτική βίωση της Ένωσης. (Γ. Μπαμπινιώτης, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 1-2-2004)

Η Ευρώπη των ιδανικών

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  12/02/2013 Ποιος είναι ο σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Προφανώς να υπηρετήσει τα συμφέροντα των χωρών που ανήκουν σε αυτή. Σε ό,τι αφορά την πλειοψηφία των πολιτών, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω.

 
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της άποψης αποτελεί η νοοτροπία των πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου που αμφιταλαντεύονται για τη συμμετοχή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συζήτηση κινείται στη βάση μίας ανάλυσης κόστους-οφέλους. Οι Βρετανοί πολίτες αναρωτιούνται αν η παραμονή τους συντείνει στη βελτίωση ή στη χειροτέρευση των οικονομικών τους. Όπως δείχνουν τα πράγματα, θα αποχωρήσουν αν αποφασίσουν ότι οι οικονομικές συνθήκες θα είναι καλύτερες εκτός Ευρώπης. 
 
Στην Ελλάδα, δεν είμαστε και πολύ μακριά από αυτή τη λογική. Θέλουμε να είμαστε στην Ευρώπη εφόσον μας συμφέρει. Δεν θέλουμε εφόσον δεν μας συμφέρει. Η τσέπη μας είναι λοιπόν το μόνο κριτήριο. 
 
Κάθε ένωση κρατών όμως συμβολίζει και τη θέληση των λαών να συνυπάρξουν και να υπηρετήσουν κάποια ανώτερα ιδανικά, ακόμα και σε βάρος των συμφερόντων τους. Τα συμφέροντα της Γερμανίας και της Ιταλίας, με τον ιδεολογικό μανδύα του ναζισμού και του φασισμού που τα συνόδευαν, τέθηκαν απολύτως στο περιθώριο κατά τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εντός της Ενωμένης Ευρώπης δεν υπάρχει χώρος για ιδεολογίες που ευνοούν τη μία ομάδα έναντι της άλλης. Η ένωση των λαών γίνεται αναγκαστικά στη βάση αρχών όπως η δικαιοσύνη, η δημοκρατία και η ειρήνη. Αυτές οι αξίες συχνά έρχονται σε βάρος των συμφερόντων των μεμονωμένων λαών και των εθνικιστικών ιδεολογιών που έρχονται να τα υπηρετήσουν. 
 
Η πρόσφατη βράβευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το Νόμπελ Ειρήνης αποτελεί μία προσπάθεια να επανέλθουν στο προσκήνιο αυτά τα ανώτερα ιδανικά. Η αλήθεια είναι ότι η βράβευση προκάλεσε ποικίλα ειρωνικά σχόλια και αντιδράσεις από τον ευρωπαϊκό λαό που δοκιμάζεται από την δυσπραγία των τελευταίων ετών. Ειδικά οι λαοί του νότου νιώθουν ότι δέχονται οικονομική επίθεση από τους λαούς του βορρά και πιστεύουν ότι το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κάθε άλλο παρά την ειρήνη πρεσβεύει. Ωστόσο, η δυσκολία επικράτησης της ειρήνης σε κάθε επίπεδο δεν αποτελεί απαραίτητα επιχείρημα κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο «πόλεμος» φαίνεται ότι διεξάγεται σε άλλο πεδίο πια, στο οικονομικό. Η οικονομική επικράτηση της μίας χώρας επί της άλλης αποτελεί ουσιαστικά πράξη που απειλεί τις ελευθερίες των χωρών, όπως της Ελλάδας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει επαρκώς καταφέρει να θωρακίσει θεσμικά τις πιο αδύναμες χώρες από τον πολιτικό και οικονομικό εκφοβισμό των πιο εύρωστων χωρών. 

Από την άλλη, ενδεχόμενη αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρώπη δεν θα σταματήσει τη συναλλαγή της με τις ίδιες ακριβώς χώρες ούτε θα αναχαιτίσει ανάλογες ή και χειρότερες επιθέσεις, εφόσον επιλέξει να έχει μία ελεύθερη οικονομία με ανοιχτά σύνορα. Το μόνο που θα εκλείψει είναι η δυνατότητα της χώρας να διαμαρτύρεται για παράλογες πολιτικές που τη θίγουν, για οικονομικές επεκτατικές πολιτικές ή για ανήθικες πρακτικές των πολυεθνικών. Εκτός Ευρωζώνης δεν θα έχει πια τη δυνατότητα να αποταθεί σε συλλογικά όργανα, να μιλήσει για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ή να ζητήσει αποζημιώσεις.

Το εγχείρημα της Ενωμένης Ευρώπης από τη φύση του παράγει θεσμούς που προσπαθούν να προάγουν την αρμονική συνεργασία των λαών που συμμετέχουν. Οι αγορές συχνά καταφέρνουν να οδηγούν τις εξελίξεις με τρόπο που η θεσμική Ευρώπη αδυνατεί να παρακολουθήσει. Αντί μίας συνολικής ευρωπαϊκής στρατηγικής, τη σκυτάλη αναλαμβάνουν κοντόφθαλμες, συμφεροντολόγες εθνικές στρατηγικές που φέρνουν τους λαούς αντιμέτωπους. Κεντρικό ανάχωμα μπορούν να αποτελέσουν μόνο οι κοινές αξίες και η διάθεση των λαών να πορευτούν μαζί. Κάθε προσπάθεια ανάδειξης των κοινών αξιών και χάραξης μίας κοινής πορείας δυστυχώς υπονομεύεται από τις φωνές για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, φωνές που δε λείπουν από σχεδόν καμία χώρα.

Η πιο ισχυρή απάντηση απέναντι σε οικονομικές ανισότητες και δυσκολίες είναι η πίστη στην κοινή πορεία και η πίεση για πιο αποδοτικούς και δίκαιους πανευρωπαϊκούς θεσμούς που θα τιθασεύσουν τα εθνικά συμφέροντα υπέρ της ειρήνης και της δικαιοσύνης. Αντίθετα, η ανάδειξη των εθνικών συμφερόντων ενάντια σε κοινές αξίες πιθανόν να σηματοδοτήσει και τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εμπιστοσύνη στο όραμα της Ενωμένης Ευρώπης εναπόκειται τελικά στους πολίτες της. Η απόφαση των πολιτών κάθε χώρας χωριστά για συμμετοχή ή αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρέπει να έχει γνώμονα μόνο την τσέπη τους αλλά και τη διάθεσή τους απέναντι στις υπέρτερες αξίες που τους φέρνουν πιο κοντά. Καμία χώρα δεν εξαιρείται από την ανάγκη για συνεχή τοποθέτηση απέναντι σε διλήμματα που δημιουργούν ρήγματα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η απόφαση για συμμετοχή όμως συνεπάγεται και ευθύνες. Όπως συχνά ζητάμε από τους Γερμανούς να αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι σε μας, έτσι κι εμείς, ως Έλληνες, πρέπει να συμβάλλουμε εποικοδομητικά στο μέλλον της Ευρώπης.

* Ο κ. Αλέξιος Αρβανίτης διδάσκει Κοινωνική ή Ψυχολογία στο Οικονομικό Κολλέγιο Αθηνών

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'

ΠΡΟΣΟΧΗ

Το απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄, είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα, τονίζονται στη λήγουσα:

λαβεῖν - παραλαβεῖν, ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω, ἔρχομαι, εὑρίσκω, ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα: εἰπέ, ἐλθέ, εὑρέ, ἰδέ, λαβέ .

Στα σύνθετα όμως: πρόσειπε, ἄπελθε, ἔξευρε, ἔπιδε, παράλαβε.

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα: (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι, (γίγνομαι - ἐγενόμην) γενέσθαι .

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β', αν είναι πολυσύλλαβο, είτε απλό είτε σύνθετο, τονίζεται στη λήγουσα: 
ἐλαβόμην - λαβοῦ, ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ, παραγενοῦ
αν όμως είναι μονοσύλλαβο, σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση, ανεβάζει τον τόνο: ἔχομαι, ἐσχόμην -σχοῦ, παράσχου ἕπομαι, ἑσπόμην - σποῦ, ἑπίσπου 

Ρατσισμός: Αίτια-συνέπειες

Ο κοινωνικός ρατσισμός, η ιδιότυπη αυτή μορφή φανατισμού, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που καλείται ν’ αντιμετωπίσει ο σημερινός άνθρωπος σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αφού προσδιορίσετε την έννοια του ρατσισμού, ν’ αναφερθείτε στις αιτίες του φαινομένου αυτού και στις κοινωνικές του συνέπειες. Επίσης, να διατυπώσετε τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να ισχύουν, ώστε να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά.

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Αποδοχή του δεδομένου: μια μορφή φανατισμού είναι ο ρατσισμός απέναντι σε άτομα, ομάδες, φυλές, επαγγέλματα.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:

ΟΡΙΣΜΟΣ:

Απορρίπτοντας την αρχή της ισότητας, η ιδεολογία του ρατσισμού διακρίνει και διαχωρίζει με τρόπο μεροληπτικό τους ανθρώπους, ανάλογα με το χρώμα, το φύλο, την καταγωγή, το επάγγελμά τους.

Παραδείγματα κοινωνικού ρατσισμού έχουμε πολλά, που δεν εμφανίζονται σε στενά τοπικά πλαίσια, αλλά χαρακτηρίζουν σχεδόν όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο: απέναντι στις γυναίκες, απέναντι στους νέγρους και σε ανθρώπους άλλων φυλών (Εβραίους, Ασιάτες, τσιγγάνους), απέναντι σε άτομα που μειονεκτούν πνευματικά ή σωματικά (ψυχικά ασθενείς, σωματικά ανάπηρους, φορείς του AIDS).

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ:

Εκδηλώσεις ρατσισμού συναντούμε στην αρχαιότητα με το διαχωρισμό των ανθρώπων σε ελεύθερους και δούλους. Ο ρατσισμός αργότερα κυριάρχησε ως ιδεολογία και χαρακτήρισε ολόκληρες εποχές στη μακραίωνη ιστορία του ανθρώπου (αποικιοκρατία – ναζιστική Γερμανία).

Σήμερα, ο ρατσισμός έρχεται να ενισχύσει το γενικότερο κλίμα των αντιθέσεων και συγκρούσεων που κυριαρχεί στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

ΑΙΤΙΑ:

1. Ένα από τα σημαντικότερα αίτια, που καλλιεργεί και θρέφει το φαινόμενο του ρατσισμού, είναι το χαμηλό πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων. Η πνευματική ρηχότητα εμποδίζει τον άνθρωπο να προσεγγίσει ηθικά και συναισθηματικά τους συνανθρώπους του μέσα από τις αρχές του ανθρωπισμού και ενισχύει την ανισότητα και την κυριαρχία του ισχυρού.

2. Οι προκαταλήψεις απέναντι σε ομάδες ανθρώπων ενισχύουν την ιδεολογία του ρατσισμού. Οι προκαταλήψεις αυτές εξαρτώνται από το πνευματικό επίπεδο των ατόμων.

3. Πολλές μορφές κοινωνικού ρατσισμού οφείλονται σε οικονομικά συμφέροντα. Γι’ αυτό το λόγο καλλιεργείται ένα κλίμα εχθρικό εναντίον ατόμων ή ομάδων, με σκοπό να επιτευχθεί ο παραγκωνισμός τους από την κοινωνική και οικονομική ζωή.

4. Στη σημερινή εποχή οι ανταγωνιστικές τάσεις χαρακτηρίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και πολύ συχνά οδηγούν στη ζήλια, στο μίσος, γεγονός που βοηθά στην υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων.

5. Η δημιουργία συμπλεγμάτων κατωτερότητας ή ανωτερότητας αποτελεί μια άλλη σημαντική αιτία ρατσισμού. Ορισμένοι άνθρωποι, προσπαθώντας να καλύψουν δικές τους ατέλειες και ελαττώματα, που οφείλονται στην ασταθή προσωπικότητά τους, υποβιβάζουν τους άλλους για να υπερυψωθούν οι ίδιοι.

6. Η έλλειψη σεβασμού μεταξύ των ανθρώπων και γενικά καλλιέργειας των ανθρωπιστικών αξιών, ενισχύει τον κοινωνικό ρατσισμό.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:

1. Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ατομικές ελευθερίες που υποστήριξαν όλα τα φωτισμένα πνεύματα της ιστορίας. Με αυτόν τον τρόπο προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα.

2. Περιθωριοποιούνται άτομα και ομάδες, με αποτέλεσμα να χάνει η κοινωνία ένα ιδιαίτερα σημαντικό και πολλές φορές ικανό δυναμικό, που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη και ευημερία.

3. Επικρατεί αναξιοκρατία, κοινωνικές ανισότητες, διχόνοια, φαινόμενα που δυναμιτίζουν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας (απώλεια κοινωνικής συνοχής, ομαλότητας).

4. Ξεσπούν συγκρούσεις, εκδηλώνονται ταραχές, κυριαρχεί η βία, που «πληγώνει» την έννοια και την αξία του πολιτισμένου ανθρώπου.

5. Διευρύνεται το χάσμα μεταξύ των πλουσίων και φτωχών. Δημιουργεί άθλιες συνθήκες διαβίωσης, και οδηγεί στην ανεργία και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, ένα, μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Έτσι πολλοί ωθούνται στην εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε τάξεις «ισχυρών» και «αδυνάτων», «ανωτέρων» και κατωτέρων ανθρώπων.

6. Συντελεί στην εκμετάλλευση και την υποδούλωση των ανθρώπων και των λαών.

7. Δημιουργεί «χωριστή συμβίωση» (Απαρτχάιντ) των κατοίκων ενός κράτους.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:

1. Οι γονείς στο στενό περιβάλλον της οικογένειας πρέπει να διαποτίζουν τα παιδιά τους με ανθρωπιστικές αρχές. Έτσι, το άτομο από τη νεαρή ηλικία θα μαθαίνει να σέβεται το συνάνθρωπό του σαν ύπαρξη και σαν προσωπικότητα.

2. Η ανθρωπιστική παιδεία είναι δυνατό να συμβάλλει στη στενότερη επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτου χρώματος, φύλου, καταγωγής, επαγγέλματος. Η πνευματική καλλιέργεια θα μας απομακρύνει από το φανατισμό και τις προκαταλήψεις, βοηθώντας στο να επανατοποθετήσουμε σε σωστότερες και δικαιότερες βάσεις τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας (συνειδητοποίηση της αξίας άνθρωπος).

3. Απαιτείται η ενεργοποίηση των πνευματικών ανθρώπων, ώστε να αγωνιστούν για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, στις χώρες που υπάρχουν.

4. Θα πρέπει να υπάρξει επίσης μια δικαιότερη κοινωνική πολιτική, που δε θα κάνει καμιά διάκριση μεταξύ των ανθρώπων, αλλά θα παρέχει σε όλους ίσες ευκαιρίες στον τομέα της απασχόλησης, της εφαρμογής των νόμων και γενικά σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας που καθορίζεται από τις σχέσεις κράτους – πολίτη.

5. Ευαισθητοποίηση όλων των κρατών σε παγκόσμια κλίμακα πάνω σε θέματα σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μειονότητες).

6. Υλική και ηθική βοήθεια στους λαούς που καταπιέζονται από το ρατσισμό.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Επιβάλλεται, κυρίως στη σημερινή εποχή, οι προσπάθειες για έναν κόσμο δικαιότερο, πιο πολιτισμένο, να είναι συνεχείς^. Και για την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού θα πρέπει να εργαστούμε όλοι σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Μόνο, λοιπόν, με την εξάλειψη κάθε είδους διάκρισης θα μπορέσει να παγιωθεί η ειρήνη, η συνεργασία και η γόνιμη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.

Κλίση τοῦ «πληρῶ» καὶ ἄλλων λόγιων συνῃρημένων.

Ὑπάρχουν σήμερα συνῃρημένα ῥήματα, ποὺ χρησιμοποιοῦνται σὲ ἐκφράσεις μὲ λόγιο ὕφος καὶ χρήζουν κάποιας προσοχῆς, καθὼς εἶναι ἀρχαιοπρεπή καὶ ὡς ἐκ τοῦτου κλίνονται ὅπως καὶ στὰ ἀρχαῖα.
(σὲ ἐνεργητική) πληρῶ, ἀξιῶ, ἐκπληρῶ, ἀπαξιῶ.
(σὲ μεσοπαθητική) ὑποχρεοῦμαι, ἰσοῦμαι, καρποῦμαι... συνῃρημένηα σὲ -όω*, δηλαδή. 
π.χ. πληροῖ τὶς προϋποθέσεις
      ἀπαξιοῖ νὰ ἀπαντήσῃ

Σημείωση: Τὰ περισσότερα, ἄν ὄχι ὅλα τὰ ῥήματα σὲ -όω στὸ πέρας τῶν χρόνων μετατράπησαν σὲ ρήματα σὲ -ώνω.  π.χ. δηλόω-δηλῶ ->δηλώνω, πληρόω-πληρῶ -> πληρώνω ,  ἀξιόω-ἀξιῶ-> ἀξιώνω,  ὑποχρεόομαι-ὑποχρεοῦμαι -> ὑποχρεώνομαι κ.λπ.

ΠΑΡΕΙΣΦΡΥΩ ἢ ΠΑΡΕΙΣΦΡΕΩ;

Τὸ σωστὸ εἶναι τὸ ῥῆμα «παρεισφρέω».(Όχι παρεισφρύω ! αρχαία λ. παρεισφρέω < παρά + εἰσφρέω [εἰς + -φρέω< φέρω])

= μπαίνω αδικαιολόγητα ή κρυφά ή ανεπίτρεπτα (κακόσημο), υπεισέρχομαι.

Τὸ «παρεισφρύω» προέκυψε ἀπὸ τὸ ὅμοιο ἄκουσμα τῶν ἀορίστων τῶν ῥημάτων «παρεισφρέω» καὶ «παρεισδύω» -> «παρεισέφρησα» καὶ «παρεισέδυσα» ἀντιστοίχως, τὰ ὁποῖα εἶναι καὶ συνώνυμα.

Αγγελιαφόρος ή αγγελιοφόρος;

Ἡ λέξη ἀγγελιαφόρος εἶναι πανάρχαια, καὶ ἀπαντᾶται πρώτη φορὰ στὸν Ἡσίοδο, ἐνῷ ἡ χρήση τῆς λέξης «ἀγγελιοφόρος» εἶναι νεώτερη καὶ ἔχει νὰ κάνῃ μὲ ἔλξη ἀπὸ τὴν χρήση τοῦ συνδετικοῦ -ο- στὶς περισσότερες σύνθετες λέξεις. (π.χ. ἐλπιδοφόρος, ψηφοφόρος... κ.ἀ.) Ὅμως, τὸ σωστὸ εἶναι: ἀγγελιαφόρος < ἀγγελία + φόρος (< φέρω)

 Το «σωστό» αγγελιαφόρος εκτοπίστηκε από το «εσφαλμένο» αγγελιοφόρος.

Τα greeklish είναι ο καλύτερος δρόμος αποξένωσης από την εικόνα της λέξης.

Τον κίνδυνο της «αποξένωσης» από την εικόνα των ελληνικών λέξεων, λόγω της αυξανόμενης χρήσης των «greeklish», επισήμανε ο καθηγητής της Γλωσσολογίας Γεώργιος Μπαμπινιώτης.

«Εγώ θα έλεγα στον κόσμο που μας …ακούει: ‘’τη γλώσσα και τα μάτια σας’’. Θα έλεγα ότι σε ημέρες κρίσης θα πρέπει να σκύψουμε σε ό,τι καλύτερο διαθέτει αυτός ο τόπος, που είναι ο πολιτισμός μας, η παράδοση μας και με τον πιο εύγλωττο τρόπο η γλώσσα μας.

Δεν είναι απλό εργαλείο η γλώσσα. Είναι ο πολιτισμός μας, είναι η ιστορία μας, είναι η σκέψη μας, είναι η νοοτροπία μας, είναι η ταυτότητά μας. Πάνω από όλα η γλώσσα είναι αξία».

Αναφερόμενος στην ευρέως διαδεδομένη χρήση των «greeklish» (Ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες) μεταξύ των νέων που στέλνουν γραπτά μηνύματα από τα κινητά τηλέφωνα ή συνομιλούν μέσω του Διαδικτύου, ο Ομότιμος και Επίτιμος Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής, και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τόνισε:

«Τα greeklish είναι ο καλύτερος δρόμος αποξένωσης από την εικόνα της λέξης. Αυτό…

μπορεί οι νέοι άνθρωποι να το πληρώσουν ακριβά. Έχουμε ελληνικές γραμματοσειρές και μπορούμε, αξιοποιώντας το Διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά μέσα, να χρησιμοποιούμε τις ελληνικές γραμματοσειρές που έχουν το προτέρημα να δίνουν την εικόνα της λέξης, το οπτικό ίνδαλμα, και να μας συμφιλιώνουν με την ορθογραφία της λέξης και με τη σημασία της»

Οδυσσέας Ελύτης

Από το Άξιον Εστί:
Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική.
το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…
Εκεί σπάροι και πέρκες
ανεμόδαρτα ρήματα
ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια
όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνε
σφουγγάρια, μέδουσες
με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων
όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα μαύρα ρίγη…
Εκεί ρόδια, κυδώνια
θεοί μελαχροινοί, θείοι κ’ εξάδελφοι
το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια.
Και πνοές από τη ρεμματιά ευωδιάζοντας
λυγαριά και σχίνο
σπάρτο και πιπερόριζα
με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων
ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι!..
Εκεί δάφνες και βάγια
θυμιατό και λιβάνισμα
τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια
στο χώμα το στρωμένο με τ’ αμπελομάντιλα ,
κνίσες, τσουγκρίσματα
και Χριστος Ανέστη
με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων!
Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του «Υμνου !..

Ευριπίδη, Ελένη, Επεισόδιο Β΄ (1η,2η, 3η σκηνή)

Επεισόδιο Β΄
Για να διαβάσετε το κείμενο πατήστε εδώ
1 η Σκηνή (588-658): Χορός – Ελένη – Μενέλαος 

Επιπάροδος (576-587)

• Η επανεμφάνιση του Χορού, κάτι σπάνιο στην τραγωδία.

• Καινοτομία του Ευριπίδη ο περιορισμός του αριθμού και της έκτασης των χορικών. Ανάμεσα στο Α΄και στο Β΄Επεισόδιο δεν μεσολαβεί απλώς χορικό μικρής έκτασης, αλλά λίγοι μόνο στίχοι ενός χαρούμενου τραγουδιού που ψάλλει ο Χορός με την Ελένη, καθώς μπαίνουν στην ορχήστρα με ανάλαφρο βηματισμό με τη συνοδεία αυλού.1^η Σκηνή (588-658)

  
  
  
  
   Οι συναισθηματικές μεταπτώσεις της Ελένης / αίτια που τις  
  
   προκαλούν
  • Αναπτερωμένο ηθικό, ανακούφιση, αισιοδοξία, χαρά / καλά νέα Θεονόης.
  
  
  • Ξάφνιασμα, έκπληξη, ταραχή, φόβος / απροσδόκητη εμφάνιση ρακένδυτου ζητιάνου (εμπόδιο το «φαίνεσθαι»), ανασφάλεια από τις απειλές του Θεοκλύμενου.
  
  
  • Απερίγραπτη χαρά, συγκίνηση / αναγνωρίζει τον άντρα της.
  
  
  •   Έκπληξη, προσπάθεια να τον πείσει /αδυναμία του Μενέλαου να την αναγνωρίσει.
  
  
  •  Απόγνωση, επιστροφή στη δυστυχία / απόφαση Μενέλαου να φύγει.
  
  
  
  

  Η στάση του Μενέλαου

   

  Αρνείται να αποδεχθεί την πραγματική Ελένη, παρόλο που έχει στη διάθεσή του στοιχεία: την ομοιότητά της με τη γυναίκα του, την ομολογία της ίδιας και τη μαρτυρία της γερόντισσας. Ωστόσο ο ανθρώπινος νους δεν ανέχεται τη λογική αντίφαση, ούτε τον υποσυνείδητο φόβο ότι 17 ολόκληρα χρόνια πολέμου και περιπλανήσεων ήταν μάταια.
  
  

   

  Επιβράδυνση – τραγική ειρωνεία.Τόσο οι συναισθηματικές διακυμάνσεις της ηρωίδας, όσο και η προσκόλληση του Μενέλαου στο φαινομενικό περιπλέκουν – επιβραδύνουν την προσδοκώμενη αναγνώριση, εντείνοντας τη δραματική ατμόσφαιρα και διεγείροντας τον έλεο και το φόβο των θεατών που γνωρίζουν την αλήθεια («είναι») και αγωνιούν για την τύχη των δύο συζύγων, δέσμιων του «φαίνεσθαι». Παράλληλα ο θεατής συνειδητοποιεί τη δυσκολία προσέγγισης της αλήθειας, ακόμα κι αν αυτή βρίσκεται δίπλα μας. Εμπόδια η άγνοια, οι ψευδαισθήσεις, ο φόβος, ο εγωισμός, το συμφέρον, οι προκαταλήψεις, οι εμμονές.

  
  
  
  
  Εκφραστικά μέσα (Λέξις)
  •   Στιχομυθία
  •  Αλλεπάλληλες ερωτήσεις
  •  Ασύνδετο σχήμα
  •  Πλεονασμός
  •  Παρομοίωση
  • Σχήμα «εν διά δυοίν» (στ. 609, 617)
  • Αντιθέσεις
  • Επαναφορά(στ.622)
  
  

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - [ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ (στ. –576-587]
 Η επιστροφή του χορού και της Ελένης  Ο Χορός πληροφορείται από τη Θεονόη ότι ο Μενέλαος ζει  Επίσης ανακοινώνει στην Ελένη ότι περιπλανιέται με το καράβι του  Η Ελένη δεν γνωρίζει ότι ο Μενέλαος βρίσκεται στην Αίγυπτο - Μονόλογος της Ελένης στον τάφο του Πρωτέα - Η εμφάνιση του Μενέλαου  Η αντίδραση της Ελένης  Η αντίδραση του Μενέλαου  Η Ελένη αναγνωρίζει τον Μενέλαο o Πώς η Ελένη φτάνει στην αναγνώριση; o Πώς αντιδρά ο Μενέλαος και γιατί; o Πώς αισθάνεται η Ελένη μετά την αντίδρασή του και γιατί; 
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ  Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης)  Ο τόπος («Πάλι ξανάρχομαι στον τάφο ετούτον» στ. 588), τα ρούχα (σκευή) των ηρώων («η φορεσιά σου έτσι σε δείχνει» στ. 616), η ψυχολογική κατάσταση («εσύ που φοβισμένη» στ 607, «σάστισα και βουβός έχω απομείνει» στ. 610) και η έντονη σωματική κίνηση και δράση («εσύ που φοβισμένη ορμάς» στ 607, «στάσου μην τρέχεις πια και μην τρομάζεις» στ. 617, «σταμάτα, μη μ’ αγγίζεις» στ. 629)  Στιχομυθία - Γρήγοροι διάλογοι μεταξύ των ηρώων ανά στίχο, που εκφράζουν την έντονη συναισθηματική τους κατάσταση.  Τραγική ειρωνεία - Ελένη αρχικά δεν αναγνωρίζει τον Μενέλαο (φαίνεσθαι: όψη του ναυαγού και ρακένδυτου Μενέλαου). - Στη συνέχεια η Ελένη τον αναγνωρίζει αλλά ο Μενέλαος δεν αναγνωρίζει την Ελένη.  Επιβράδυνση - Το γεγονός ότι ο Μενέλαος δεν αναγνωρίζει την Ελένη καθυστερεί την εξέλιξη της δράσης (προσκόλληση στο φαίνεσθαι).  Δραματικός ρόλος της πληροφορίας της Θεονόης (προώθηση της δράσης) - Η πληροφορία που δίνει η Θεονόη ότι ο Μενέλαος ζει συνεπάγεται αλλαγή της δραματικής κατάστασης και προώθηση της δράσης. Αποτέλεσμα της παραπάνω πληροφορίας είναι η αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης της Ελένης.  Έντονη εσωτερική δράση - Στη σκηνή αυτή με τις μεγάλες ψυχολογικές μεταπτώσεις της Ελένης υπάρχει έντονη εσωτερική δράση, δηλαδή έντονες συναισθηματικές καταστάσεις και μάλιστα σε εναλλαγή.  Αναγνώριση - Η Ελένη αναγνωρίζει τον Μενέλαο  Πρώτη αναγνώριση του Μενέλαου από την Ελένη: - ομοιότητα του ανθρώπου με τον Μενέλαο - ομολογία του Μενέλαου για την ταυτότητά του - πληροφορία της μάντισσας Θεονόης ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ  Το ήθος της Ελένης Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις και οι διακυμάνσεις των συναισθημάτων της ηρωίδας: - χαρά και έκπληξη (που ζει ο Μενέλαος) - φόβος (μήπως ο κουρελής άνδρας θα της στήσει παγίδα) - αναγνώριση του Μενέλαου από την Ελένη : χαρά, συγκίνηση - αγωνία, απογοήτευση, απόγνωση (που δεν την αναγνωρίζει ο Μενέλαος)  Το ήθος του Μενέλαου Η στάση του Μενέλαου απέναντι στην Ελένη είναι διστακτική έως απορριπτική: - Δεν την αναγνωρίζει και δεν την πιστεύει Αιτίες: - Έχει ήδη περάσει πολλές ταλαιπωρίες και βάσανα (πόλεμος, περιπλάνηση) - Δυσκολεύεται να πιστέψει πως αυτό που ως τώρα νόμιζε ως πραγματικότητα (δηλαδή η παρουσία της άλλης Ελένης, του ‘ειδώλου’ δίπλα του) ήταν μια απάτη. 
ΙΔΕΕΣ  Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι - Στη στιχομυθία Ελένης – Μενέλαου υπάρχουν λέξεις και φράσεις που εκφράζουν το πραγματικό και το φαινομενικό. 
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Η προφητεία της Θεονόης προωθεί το μύθο, προϊδεάζει για την περιπετειώδη εξέλιξη της αναγνώρισης αλλά και εμπεριέχει δραματική επιβράδυνση. Να δικαιολογήσετε την παρατήρηση αυτή με αναφορές στο κείμενο.

2. Τι εκφράζουν τα σημεία στίξης στους στίχους 602, 625, 629, 654; Ποια άλλα εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί ο ποιητής προκειμένου να δηλώσει την ένταση και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των ηρώων στη σκηνή αυτή;

3. Να συγκρίνετε τη σκηνή της συνάντησης του Μενέλαου και της Ελένης με τη σκηνή της συνάντησης του Τεύκρου και της Ελένης.

4. Να  αναπτύξετε τη βασική ιδέα του στ. 650, «Τ’ όνομα ολούθε πάει, όχι το σώμα». Αν το σώμα είναι ο πραγματικός μας εαυτός και το όνομα η φήμη, η εικόνα που οι άλλοι ή κι εμείς οι ίδιοι έχουμε για τον εαυτό μας, να εξηγήσετε τη διάσταση ανάμεσα στις διαφορετικές όψεις του ίδιου προσώπου. Δώστε παραδείγματα από την εμπειρία σας.

Επεισόδιο Β΄ 2 η Σκηνή (659-840): Αγγελιαφόρος – Μενέλαος – Ελένη – Χορός  
Για να διαβάσετε το κείμενο πατήστε εδώ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - Η είσοδος του Αγγελιαφόρου και η ανάληψη του ειδώλου  Ποια είδηση μεταφέρει ο Αγγελιαφόρος;  Ποιες πληροφορίες δίνει το είδωλο πριν την ανάληψή του;  Πώς αντιμετωπίζει ο Αγγελιαφόρος την πραγματική Ελένη; - Ο Μενέλαος αναγνωρίζει την Ελένη (η αναγνώριση επιτυγχάνεται, όταν ουσιαστικά η αντίθεση μετατρέπεται σε ταυτότητα: είναι = φαίνεσθαι).  Εκδηλώσεις χαράς των δύο ηρώων - Η αναδρομή στο παρελθόν  Ποιες συμφορές της διηγείται η Ελένη στο Μενέλαο; - Ο Αγγελιαφόρος αναγνωρίζει την Ελένη  Οι σκέψεις του για τους θεούς, την Ελένη, τον εαυτό του 
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ  Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης) Σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες λαμβάνουμε μέσα από τα λόγια των ηρώων με: - Χειρονομίες: «Σε γύρευα Μενέλαε και σε βρίσκω» - τη στάση-κίνηση σώματος: «Χαίρε της Λήδας κόρη, εδώ βρισκόσουν;» - την εμφάνιση, την ψυχολογική κατάσταση (εκδήλωση της χαράς /συγκίνησης) της Ελένης: «Αναγαλιάζω, πέτομαι, κι αφήνω λεύτερα τα μαλλιά, σταλάζουν τα δάκρυα ποτάμι από χαρά καθώς σφιχτά σε σφίγγω, λατρευτέ μου» - 
Ο δραματικός ρόλος του Αγγελιαφόρου (προώθηση της δράσης) - 1.Πρώτα πρώτα μεταφέρει γεγονότα που έγιναν εκτός σκηνής (ενότητα τόπου, χρόνου) και, επομένως, για να τα πληροφορηθούν οι θεατές κάποιος θα πρέπει να τα διηγηθεί. 
-2. Η είδηση του Αγγελιαφόρου καθώς και τα λόγια του ‘ειδώλου’ συντελούν στην προώθηση-εξέλιξη της δράσης και συμβάλλουν στην επίτευξη της αναγνώρισης (το απροσδόκητο/ απρόοπτο είναι συνηθισμένο στοιχείο τεχνικής στην ευριπίδεια τραγωδία).
 - Γιατί επιλέγεται ο γέροντας υπηρέτης; 
Αντιπροσωπεύει όλους τους ανώνυμους Έλληνες που πολέμησαν για το είδωλο. Ο Αγγελιαφόρος αναγγέλλει στο Μενέλαο ότι η Ελένη έφυγε από τη σπηλιά, πετώντας στον αέρα. Δεν χρησιμοποιεί πλάγιο λόγο, αλλά ευθύ, μεταφέροντας τα λόγια της Ελένης, όπως εκείνη τα είπε σε α΄ πρόσωπο, για να περιγράψει τη σκηνή, πράγμα που δίνει ζωντάνια και αμεσότητα, ενώ επιπρόσθετα συνιστά και κωμικό στοιχείο. 
 Τραγική ειρωνεία - Ο Μενέλαος και ο Αγγελιαφόρος στην αρχή της σκηνής αυτής εξακολουθούν να αγνοούν ότι βρίσκονται μπροστά στην πραγματική Ελένη 
 Δεύτερη αναγνώριση - Ο Μενέλαος αναγνωρίζει την Ελένη.  Κωμικό στοιχείο - Χειρονομίες, κινήσεις και λόγια του Αγγελιαφόρου που δίνουν έναν πιο ανάλαφρο τόνο στην όλη σκηνή.  
Τρίτη αναγνώριση - Ο Αγγελιαφόρος αναγνωρίζει την Ελένη.  Προοικονομία - Προοικονομείται η τελική σωτηρία των δύο ηρώων. «Κάποιο να βρούμε τρόπο να σωθούμε» (στ. 821)  Τυπικό αναγνώρισης: Μυστικό  ψεύδος  εξαπάτηση  αλήθεια ↓ ↓ ↓ ↓ Απουσία ανυπαρξία εμφάνιση ύπαρξη (ο Μενέλαος λείπει  θεωρείται νεκρός  εμφανίζεται με κρυφή ταυτότητα  αποκαλύπτεται η ταυτότητά του, επέρχεται η αναγνώριση) 
XAΡAKTHΡΕΣ
Το ήθος Ελένης - υπεράσπιση της τιμής και της αξιοπρέπειάς της - αγνότητα, πίστη, αφοσίωση Ελένης στο Μενέλαο – αγάπη στην πατρίδα - αναφορά στο παρελθόν της Ελένης (πριν και μετά την αρπαγή)  εντείνει την τραγικότητα της ηρωίδας - ευαισθησία Ελένης: χαρά, συγκίνηση, ευτυχία για τον άντρα της 
Η αποκατάσταση της τιμής της Ελένης – επιτυγχάνεται με: - την εξαφάνιση του ειδώλου και τα λόγια της Ελένης-ειδώλου - τα λόγια του Μενέλαου- τα λόγια του Αγγελιοφόρου - τα λόγια της ίδιας της Ελένης        
 Το ήθος Μενέλαου - Ο Μενέλαος παρουσιάζεται κάπως τυπικός και ψυχρός, εκφράζει το ήθος του σκληρού πολεμιστή. 
Το ήθος Αγγελιαφόρου (συναισθήματα, στοιχεία του χαρακτήρα του) - ικανοποίηση που βρήκε το Μενέλαο - έκπληξη-απορία-θαυμασμός, για το θαύμα που ο ίδιος είδε με τα μάτια του, δηλαδή την ανάληψη του ‘ειδώλου’ στους ουρανούς - ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη καθώς βλέπει την Ελένη μπροστά του = τραγική ειρωνεία (ο Αγγελιαφόρος δεν ξέρει, οι θεατές ξέρουν) - ενοχλημένος την επιπλήττει για τη συμπεριφορά της (= αιτία του πολέμου) - ομιλητικός, φλύαρος - εκφράζει τη λαϊκή θυμοσοφία και την κοινή λογική - νιώθει απεριόριστο σεβασμό για το Μενέλαο – βασιλιά - αλλά και έχει ιδιαίτερη σχέση με τους δυο ήρωες - παρεμβαίνει απρόσκλητος και συμμερίζεται την ευτυχία τους - προσφώνηση « παιδί μου» - στο παρελθόν πολέμησε στην Τροία - παλιός οικέτης από το πατρικό σπίτι της Ελένης - συμμετείχε σε σημαντικές στιγμές των ηρώων (π.χ. γάμος Μενέλαου – Ελένης) Συνήθως ο Αγγελιαφόρος στην τραγωδία είναι πρόσωπο ανώνυμο, μεταφέρει την είδηση και αμέσως μετά αναχωρεί. Εδώ ο Αγγελιαφόρος έχει στενή σχέση με τους ήρωες και γι’ αυτό παραμένει. 
 Η αντίδραση του Χορού - Ο Χορός παρουσιάζεται ευσεβής. Συμφωνεί με τον Αγγελιαφόρο ότι οι θεοί και όχι οι άνθρωποι είναι οι καλύτεροι μάντεις. (στ. 838-840) 
ΙΔΕΕΣ (διάνοια) Ο Ευριπίδης δια του στόματος του Αγγελιαφόρου εκφράζει τις νεωτερικές του απόψεις:  1.Αντιπολεμικό μήνυμα - κεντρική θέση και ειρωνεία του έργου = ο πόλεμος έγινε «για έναν ίσκιο», ματαιότητα του πολέµου, εξαπάτηση, αντιπολεμικό μήνυμα στους θεατές  καταδίκη του πολέμου  
2.Αμφισβήτηση των θεών - Την ίδια στιγμή εκφράζεται αμφισβήτηση των θεών που ξεγέλασαν τους ανθρώπους (επέτρεψαν να γίνει πόλεμος για έναν ίσκιο)  3.Αμφισβήτηση των μάντεων - Οι μάντεις διαφοροποιούνται από τους θεούς. Ο Ευριπίδης επικρίνει τους μάντεις, οι οποίοι έχουν φήμη φιλάργυρων, και όχι τους θεούς. - Εδώ ο Ευριπίδης κάνει μια αναφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα της εποχής του, καθώς εκφράζει με έμμεσο και έντεχνο τρόπο την οργή Αθηναίων κατά των μάντεων, διότι οι μάντεις ενθάρρυναν τη Σικελική εκστρατεία, που κατέληξε σε πανωλεθρία των Αθηναίων.  
4.Η θέση των δούλων - Η φιλοσοφία παραδεχόταν την αναγκαιότητα του θεσμού της δουλείας και ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο δούλος είναι έμψυχο κτήμα του αφεντικού του και προορισμένος για χειρωνακτικές εργασίες - Εδώ ο Αγγελιαφόρος διαχωρίζει τη σωματική από την πνευματική ελευθερία (Πρβλ. τους «Ελεύθερους πολιορκημένους» του Σολωμού)  Η μεταβολή της τύχης  Γνωμικά: στ. 786, 791, 808-809, 837 

Επεισόδιο Β΄ 3 η Σκηνή (841-941): Μενέλαος – Ελένη – Χορός  Για να διαβάσετε το κείμενο πατήστε εδώ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - Τα παλιά πάθη του Μενέλαου και ο νέος κίνδυνος (κίνηση στο παρελθόν – κίνηση στο μέλλον)  Οι περιπλανήσεις του Μενέλαου  Ο νέος κίνδυνος που τον απειλεί  Ο τρόπος που η Ελένη αντιμετώπισε ως τώρα τις επιθυμίες του Θεοκλύμενου - Το πρόβλημα της σωτηρίας  Η πρόταση της Ελένης  Η προϋπόθεση για τη σωτηρία τους  Τι αποφασίζουν να κάνουν οι ήρωες σε περίπτωση αποτυχίας 
ΘΕΜΑΤΑ ● η τραγικότητα των ηρώων µετά την αναγνώριση: νέος κύκλος ανοίγει: η σωτηρία των ηρώων αποτελεί εκκρεμότητα, που προς το παρόν εξαρτάται από παράγοντες έξω από τους ίδιους, όπως η τύχη ή οι θεοί. Ο μόνος τρόπος να αντιδράσουν οι ήρωες είναι η «ευβουλία» (= σωστή κρίση) {σύνδεση µε σοφιστές και το πνευματικό κλίµα της εποχής} ● τα ροµαντικά στοιχεία στην Ελένη ● η λειτουργία του αµοιβαίου όρκου 
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ  Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης) - «Βλέπεις εδώ που κάθομαι στο μνήμα;» (στ. 880).  Στιχομυθία Μενέλαου – Ελένης  Αποφυγή επιβράδυνσης (= τέχνη του Ευριπίδη) - Ο Μενέλαος περιέγραψε ήδη τις περιπέτειές του και θα ήταν πληκτικό για τους θεατές να τις ξαναπεί. Ωστόσο είναι φυσικό η Ελένη να θέλει να τις μάθει - ο Ευριπίδης αποφεύγει την επιβράδυνση με πειστικά επιχειρήματα. 
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Μέχρι το τέλος της Παρόδου κυριαρχούσε στη στάση των ηρώων το παθητικό στοιχείο, δηλαδή η υποταγή στη µοίρα και ο θρήνος μπροστά στο δόλο των θεών και στις αντιξοότητες της ζωής. Τώρα αναλαμβάνουν πιο ενεργητικό ρόλο και γίνονται αυτοί οι σχεδιαστές και οι εκτελεστές του δόλου.  Το ήθος της Ελένης - Πίστη και αφοσίωση στο Μενέλαο - Η Ελένη θα κρατήσει ακέραιη την τιμή της, όπως το έχει κάνει ήδη στο παρελθόν - Δραματική προτροπή της Ελένης στο Μενέλαο να φύγει για να σωθεί, εκφράζοντας έτσι πραγματική φροντίδα και αγάπη γι αυτόν (όπως η στάση της Γερόντισσας προς το Μενέλαο – εκεί αιτία ήταν η αγάπη της για τους Έλληνες) - Η στάση αυτή της Ελένης διαφέρει από τη στάση της μετά την α΄ αναγνώριση, όπου του ζητούσε να μείνει (αγάπη για τον Μενέλαο και σύγχυση) - Επίσης νιώθει σύγχυση και ταραχή, εξαιτίας της Θεονόης  Το ήθος του Μενέλαου - Πίστη και αφοσίωση στην Ελένη - Ο Μενέλαος περνά από την αθλιότητα σε μια ηρωική αντιμετώπιση της κατάστασης. Λέει πως θα αγωνιστεί μέχρι θανάτου για την Ελένη. - Πάντως η καυχησιολογία του προκαλεί για άλλη μια φορά τη θυμηδία (= το ειρωνικό χαμόγελο) των θεατών.  Ο ρόλος Θεονόης (αρχικά λειτουργεί σαν απειλή, στο τέλος θα γίνει βοηθός του Μενέλαου και της Ελένης) 
ΙΔΕΕΣ  Ικέτισσα – ικεσία - Ο ικέτης θεωρούνταν ιερό πρόσωπο που τον έθεταν υπό την προστασία τους οι θεοί.  Ο ηρωικός θάνατος
 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Η ταφή των ηρώων  Ο όρκος των δύο ηρώων 

Β΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ , 4η Σκηνή (9511-1137): 
Για να διαβάσετε το κείμενο πατήστε εδώ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ - Η εμφάνιση της Θεονόης - Ο λόγος της Ελένης (987-1045) - Ο λόγος του Μενέλαου (1046-1100) - Η απόφαση της Θεονόης (1101-1137) Ι. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ – ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ Σκηνοθετικοί και σκηνογραφικοί δείκτες (στοιχεία όψης) - Προαναγγελία εισόδου Θεονόης: «βροντάει απ’ τις αμπάρες το παλάτι» - Η άφιξη των νέων προσώπων αναγγέλλεται από το Χορό ή από κάποιον ήρωα (θεατρική σύμβαση = κανόνας) Εμφάνιση Θεονόης («πήγαινε μπρος εσύ να μου φωτίζεις», «κατά την πρεπούμενη συνήθεια... ανέμιζε το θειάφι», «με τη φωτιά καθάρισε το δρόμο», «το δαυλό μπροστά κούνησε να περάσω») - επιβλητική, μεγαλόπρεπη, τελετουργική (τυπικό εξαγνισμού – καθαρμού, πολιτιστικό στοιχείο) Δραματική οικονομία Η σκηνή στο σύνολό της συμβάλλει: - στην ένταση της δραματικότητας (με την απειλή της αποκάλυψης της παρουσίας του Μενελάου) - στην εξέλιξη του δράματος (εξασφαλίζεται η σιωπή της Θεονόης ) - Η σκηνή μπορεί να παραλληλιστεί με δίκη με δικαστή - κριτή τη Θεονόη, ενώ οι: Ελένη, Μενέλαος, κάνουν έναν αγώνα λόγων 
ΙΙ. ΙΔΕΕΣ Το δίλημμα της Θεονόης: Κλιμάκωση: από το συγκεκριµένο (σύγκρουση ανάµεσα στις θεές, να ανακοινώσει στον αδελφό της ή όχι την παρουσία του Μενέλαου) σε πιο αφαιρετικό επίπεδο (δυνάµεις που συγκρούονται µέσα της: τι είναι δίκαιο να πράξει). Το προσωπικό πρόβληµα της Θεονόης είναι ουσιαστικά ένα ηθικό πρόβληµα (δεν πρόκειται να διαλέξει ανάµεσα στο Θεοκλύµενο και τους ήρωες, αλλά ανάµεσα στις αξίες, το δίκαιο, και τα προσωπικά και οικογενειακά συµφέροντα). Θεολογία – ανθρωπολογία: - Οι θεοί διακατέχονται από πάθη (ανθρωπομορφισμός, στ. 969-970, 975-6). - σχέση θεϊκής βούλησης και ανθρώπινης ελευθερίας: α) αλληλεπίδραση θείας και ανθρώπινης δράσης - επέμβαση των θεών στη ζωή των ανθρώπων: «Υπάρχει αμάχη στους θεούς για σένα» (στ. 967) β) σύµπτωση του δικαίου και των θεϊκών αποφάσεων γ) ο θεός στον Ευριπίδη παρουσιάζεται πιο κοντά στην ηθική έννοια, όπως στην περίπτωση της Θεονόης Η μαντική δύναμη - «τι λες για τα μαντέματά μου;» Η Θεονόη προφήτευσε την επιστροφή του Μενέλαου και δικαιώθηκε. Επιπλέον έχει τόσο μεγάλη προφητική δύναμη, ώστε γνωρίζει ακόμα και τις πιο ενδόμυχες σκέψεις και τις επιθυμίες των θεών. Ακόμη, γνωρίζει τα πάντα σχετικά με το είδωλο και την εξαφάνισή του. - «Η τύχη σου όμως κρέμεται από μένα»: Εδώ η Θεονόη δεν υπονοεί ότι ο ρόλος της είναι ισότιμος με αυτόν των θεών, αλλά ότι από την απόφασή της εξαρτάται η σωτηρία ή η καταστροφή του Μενέλαου. Η τιμωρία νεκρών και ζωντανών: Στον Κάτω Κόσμο (στον Άδη) οι άνθρωποι τιμωρούνται για τις πράξεις τους. Η αθανασία της ψυχής - Ο Ευριπίδης διακρίνει τον άνθρωπο σε σώμα και σε νου (ψυχή). Η ψυχή ανεβαίνει στον αιθέρα, χωρίς να χάνει τη συνείδηση. Το καλό όνομα – υστεροφημία : βασική αντίληψη στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Μίασμα Θεωρούσαν μίασμα το θάνατο σε ιερό χώρο (σε ναό ή σε τάφο): «κι έχει στο νου του να μας πιάσει τους ικέτες στον τάφο... κι απάνω στην ταφόπετρα σφαγμένοι θα μείνουμε, για σένα αιώνιος πόνος και του γονιού σου ντρόπιασμα» (στ. 1082-1089). Η αντίθεση φαίνεσθαι / είναι - Η Θ φαίνεται ότι αντιτάσσεται στην επιθυμία του αδερφού της, αλλά στην ουσία δείχνει πραγματική αγάπη στον αδερφό της, γιατί τον αποτρέπει από την αδικία, την ασέβεια και φροντίζει για τη ζωή του (να μη συγκρουστεί με τον Μενέλαο) 
ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ (στοιχεία ήθους)  
Ήθος και διάνοια Ελένης – ικεσία Ελένης:
 Επίκληση στο συναίσθημα - Προσπαθεί να συγκινήσει τη Θεονόη, να την κάνει να αναλογιστεί τον πόνο της γυναίκας, που κινδυνεύει να χάσει τον άντρα της, τον οποίο βρήκε μετά από πολλά χρόνια. - Τραγική η κατάσταση της Ελένης: Ενώ ο Μενέλαος σώθηκε και συναντήθηκαν μετά από χρόνια, τώρα θα χαθεί. - Δυσφήμηση του ονόματός της στην Ελλάδα = ανάγκη αποκατάστασης (δικής της και της κόρης της) - Θυμίζει ότι είναι θύμα του δόλου των θεών
Επίκληση στη λογική Προσπαθεί να τονίσει τις συνέπειες που θα έχει η απόφαση της Θεονόης. Αν δεν υπηρετήσει την ευσέβεια και το δίκαιο, θα υπάρξει τιμωρία εκ μέρους των θεών. - επικαλείται το σεβασμό στον πατέρα της (η ίδια η Ελένη βρίσκεται στο μνήμα του Πρωτέα) και την υποχρέωσή της να πραγματοποιήσει το χρέος που είχε αναλάβει ο Πρωτέας (επιχείρηµα του δανείου και της απόδοσης) - Η Ελένη είναι ήδη ικέτισσα στον τάφο του Πρωτέα (ικέτες = ιερά πρόσωπα, τα προστατεύουν οι θεοί) 
Επίκληση στο ήθος του δέκτη (ήθος Θεονόης) - επικαλείται την προφητική της ιδιότητα (ντροπή για μια μάντισσα να μην είναι δίκαιη) - επικαλείται την ευσέβεια της Θεονόης (ο θεός μισεί τη βία) 
Επίκληση στο ήθος του αντιπάλου (έλλειψη ήθους Θεοκλύμενου) - επισημαίνει ότι ο αδερφός της, ο Θεοκλύμενος, είναι άδικος και βίαιος 
Επίκληση στο ήθος του ομιλητή (ήθος Ελένης) Η Ελένη προσπαθεί να τονίσει το δικό της ήθος σε συνδυασμό με τις συμφορές της. 
 Η αδύναμη ικεσία Ελένης: πρόκειται κυρίως για μια συγκινητική οµιλία, παράκληση, Κώδικας ηθικής  απόδοση δικαιοσύνης (ο άνθρωπος ζει σύμφωνα με τη δικαιοσύνη, έστω και ενάντια στο προσωπικό του συμφέρον, αποφεύγει τις άδικες και ταπεινές πράξεις, επιστρέφει αυτό που δεν του ανήκει)  αποφυγή βίας (αποκτούμε τα αγαθά δίκαια, χωρίς χρήση βίας)  ευσέβεια προς τους θεούς  σεβασμός του πεθαμένου πατέρα (συνέχιση-μίμηση της σωστής συμπεριφοράς του) 
 Ήθος και διάνοια Μενέλαου - Ο λόγος του Μενέλαου: Επίκληση στη λογική - Παρουσιάζει στη Θ. το δίκαιο αίτημά του να πάρει τη γυναίκα του πίσω - Μεταθέτει την ευθύνη στη Θ. για την απόδοση δικαιοσύνης 
Επίκληση στο ήθος του δέκτη (ήθος Θεονόης) Τονίζει πως ό,τι συμβεί θα έχει μεγάλο ηθικό κόστος για τη Θ: - απευθύνεται στην προφητική ιδιότητά της Θεονόης (απειλή της φήμης, του ονόματός της, της ευσέβειας της μάντισσας = θα τη λένε κακιά) - απευθύνεται στην ιδιότητα της κόρης: η αυτοκτονία τους πάνω στον τάφο θα ντροπιάσει τον Πρωτέα και θα γίνει αίτιο πόνου και ατίμωσης για την ίδια Επικαλείται – Ικετεύει τους εξ ορισμού ανωτέρους του, δηλαδή τον νεκρό Πρωτέα και το Θεό (και όχι τη Θεονόη): Επίκληση του νεκρού Πρωτέα (σύμμαχος) - Επίκληση του Άδη (Θεός)  αυτό εκφράζει το ηρωικό ήθος
 Επίκληση στο συναίσθημα - Απευθύνεται στην ιδιότητα της αδερφής - Εκφράζει μια διπλή απειλή με την αποκάλυψη του όρκου που έδωσε στην Ελένη. α) θα συγκρουστεί με τον Θεοκλύμενο και είτε θα τον σκοτώσει (απειλή της ζωής του Θεοκλύμενου) είτε θα σκοτωθεί β) θα σκοτώσει την Ελένη και μετά θα σκοτωθεί ο ίδιος Στην ενότητα αυτή φαίνεται το ανδρικό ηρωικό ήθος, η τιμή και η αξιοπρέπεια του ομηρικού ήρωα. Ο νικητής της Τροίας δεν παρακαλά, ακόμη και όταν βρίσκεται σε δεινή θέση. Ο τρόπος του Μενέλαου είναι πιο αποφασιστικός και χαρακτηρίζεται από επιµονή, σοβαροφανή, σαρκαστικό τόνο και εκβιασμό (απειλές). 
 Ήθος και διάνοια Θεονόης - Οι τρεις ιδιότητες της Θεονόης: Μάντισσα - ευσέβεια - συντάσσεται με τη γνώμη της Ήρας και τη δικαιοσύνη – όχι με την Αφροδίτη. - σωφροσύνη, ευθυκρισία δικαιοσύνη (θα ήταν άδικο ο Μενέλαος να χάσει πάλι τη γυναίκα του) - φόβος τιμωρίας των θεών - φροντίδα για το καλό της όνομα (μάντισσα) Κόρη του Πρωτέα - σεβασμός της μνήμης του πατέρα (κόρη) Αδερφή του Θεοκλύμενου - αδερφική αγάπη (θα ωφεληθεί και ο αδερφός της, βλ παραπάνω φαίνεσθαι / είναι) ● Η λειτουργία της παρουσίας της Θεονόης - συμβάλλει στην εξέλιξη της δράσης (µε την απόφασή της βοηθά στη «μηχανή σωτηρίας»)· - ηθική διάσταση: η µορφή της Θεονόης κινείται στο δρόµο του δικαίου, λειτουργώντας περισσότερο ως µια γυναίκα πουµπορεί να νιώθει τον πόνο παρά ως απόµακρη ιέρεια - προκαλλεί στους θεατές συναισθήµατα και προβληµατισµού
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:https://taenoikwkaiendimw.blogspot.com/2012/09/1-2-3.html