Βουλητικές προτάσεις

Βουλητικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με το μόριο να και συμπληρώνουν την έννοια ενός ρήματος ή, κάποιες φορές, ενός ονόματος.

Συμπληρώνουν:

1ον ρήματα: α. βουλητικά, τα ρήματα δηλαδή που έχουν τη σημασία του θέλω, όπως: ζητώ, επιθυμώ, λαχταρώ, ποθώ, επιδιώκω κ.ά. • Θέλω να φύγω. • Σου ζήτησα να μου δώσεις το βιβλίο. β. κελευστικά, δηλαδή όσα έχουν παρόμοια σημασία με αυτή του διατάζω, όπως: παραγγέλνω, παρακινώ, προειδοποιώ κ.ά. • Τον προειδοποίησαν να μην τολμήσει να περάσει από το γραφείο. γ. απαγορευτικά, όπως: απαγορεύω, εμποδίζω κ.ά. • Σας απαγορεύω να καπνίζετε. δ. αισθητικά, όπως: βλέπω, ακούω, καταλαβαίνω, νιώθω αισθάνομαι κ.ά. • Βλέπω να τη βγάζουμε σήμερα χωρίς νερό. ε. διάφορα άλλα ρήματα, π.χ. φοβάμαι, χαίρομαι, ντρέπομαι, σιχαίνομαι, αηδιάζω, αρχίζω, κινδυνεύω κ.ά. • Φοβάμαι να πάω απ’ αυτό το δρόμο. 2ον α. από αμετάβατα ρήματα στο γ' πρόσωπο ενικού, π.χ. με πειράζει, με ενοχλεί  κ.ά. β. από απρόσωπα ρήματα, π.χ. χρειάζεται, απαγορεύεται, πρέπει κ. ά. γ. απρόσωπες εκφράσεις, π.χ. είναι κρίμα, είναι ψέμα, είναι βέβαιο, είναι ανάγκη, είναι ντροπή κ.ά. δ. από περιφράσεις, π.χ. είμαι έτοιμος, είμαι άξιος, σκοπός του ήταν... κ.ά. • Απαγορεύεται να καπνίζετε. • Πρέπει να φύγετε. • Είμαι ικανός να φάω ένα ψωμί στην καθισιά μου. 3ον ουσιαστικά ή επίθετα με συγγενική σημασία με τα προηγούμενα  ρήματα, π.χ. ανάγκη, σκοπός, έτοιμος, πρόθυμος κ.ά. • Βρέθηκα στην ανάγκη να ζητήσω ένα κομμάτι ψωμί. • Περίμεναν υπομονετικά, πρόθυμοι να βοηθήσουν. 4ον αντωνυμίες, συνήθως δεικτικές ή αόριστες σε ουδέτερο γένος, αυτό, εκείνο κ.ά. • Αυτό, να τον λυπούνται οι άλλοι, δεν το ήθελε. 5ον μετά από τις προθέσεις: αντί, δίχως, χωρίς, ίσαμε και τις προθέσεις από, με, σε με το άρθρο (από το, με το, στο) μαζί με τις οποίες δηλώνουν διάφορες επιρρηματικές σχέσεις. • Φύγαμε χωρίς να χαιρετήσει ο ένας τον άλλον. • Μην καθυστερείς άλλο με το να τον περιμένεις άδικα.

χρησιμοποιούνται ως:

α. υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, π.χ. • Απαγορεύεται να καπνίζετε. • Είναι απαραίτητο να έρθεις. • Θα ήταν καλύτερα να φύγεις τώρα. • Πρέπει να έρθω; β. αντικείμενο, π.χ. • Ο Πέτρος θέλει να φύγει. γ. επεξήγηση, π.χ. • Ένα μόνο λαχταρώ, να σε δω με το πτυχίο του γιατρού. • Μια επιθυμία είχε να με δει σπουδασμένο. δ. ονοματικός προσδιορισμός π.χ. • Τον χαρακτήριζε το πάθος να ταξιδεύει στις θάλασσες. ε. επιρρηματικός προσδιορισμός μετά από προθέσεις, π.χ. • Φύγαμε χωρίς να χαιρετήσει ο ένας τον άλλον.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ

Πολλά ρήματα συντάσσονται άλλοτε με ειδική πρόταση κι άλλοτε με βουλητική, π.χ. • Πιστεύω ότι θα έρθει μαζί μας. - Πιστεύω να μ’ ακούσεις αυτή τη φορά. • Αρκεί που ήρθες. – Αρκεί να έρθεις. • Μου έγραψε ότι θα γυρίσει σύντομα. – Του έγραψα να γυρίσει αμέσως.

Nα χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις και να βρείτε τον συντακτικό τους ρόλο Δυστυχώς πρέπει να φύγεις. Ήθελε να του πάω το φαγητό στο κρεβάτι. Είναι απαραίτητο να καθαρίζεις τακτικά το δωμάτιό σου. Αποφασίσαμε να πάμε εκδρομή. Πόσο θα ήθελα να φάω ένα γλυκάκι! Δεν είναι σωστό να μιλάτε την ώρα της προσευχής. Με ειδοποίησαν να παρουσιαστώ στο διευθυντή της εταιρίας. Τότε αποφάσισε να το ανεβάσει και στην Αθήνα. Το πρόβλημα θα λυθεί αρκεί να διαχειριστούμε σωστά αυτήν την κατάσταση. Δικτυογραφία:http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/Deutereuouses-onomatikes-protaseis-Nea-Ellinika.htm

Oμιλία στη Στοκχόλμη, Γ. Σεφέρης

Oμιλία στη Στοκχόλμη

Στην ομιλία του στη Στοκχόλμη, κατά την τελετή 
απονομής του βραβείου Nόμπελ (το Δεκέμβριο του 
1963), ο Σεφέρης συνοψίζει τις πεποιθήσεις του, 
αφενός για την άμεση και αδιάσπαστη συνέχεια
 της ελληνικής γλώσσας (και ευρύτερα της 
ελληνικής ηθικής συνείδησης) από την αρχαιότητα 
ως τη σημερινή εποχή και αφετέρου για την 
αναγκαιότητα και τη λειτουργίατης ποίησης στο 
σύγχρονο κόσμο

[...]Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι 
στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον 
αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του 
ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του 
είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει 
είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η 
ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. 
Δέχτηκε τις αλλοιώσειςπου δέχεται καθετί ζωντανό,
 αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο 
χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη 
της για την ανθρωπιά· 
κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, 
την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος 
που ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρηθεί από τις 
Ερινύες. O ίδιος νόμος ισχύει και όταν ακόμη πρόκειται 
για φυσικά φαινόμενα: «Ήλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα» 
λέει ο Ηράκλειτος· «ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης 
επίκουροι εξευρήσουσιν»*.

Συλλογίζομαι πως δεν αποκλείεται ολωσδιόλου να ωφεληθεί ένας σύγχρονος επιστήμων, αν στοχαστεί τούτο το απόφθεγμα* του Ίωνα φιλοσόφου. Όσο για μένα συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας και του φυσικού κόσμου. 

Ο Καζαντζάκης μιλάει για την Ελλάδα το 1955 σε ένα σπάνιο και επίκαιρο κείμενο

Απόσπασμα από μια ραδιοφωνική συνέντευξη που έδωσε ο Νίκος Καζαντζάκης στο Παρίσι, στο Γάλλο δημοσιογράφο, PierreSipriot, στις 6 Μαΐου, 1955.

Tο κείμενο είναι σπάνιο, ιστορικό και επίκαιρο

«Όσο πιο μακρυά είμαστε από την πατρίδα μας, τόσο περισσότερο τη σκεφτόμαστε και τόσο περισσότερο, την αγαπάμε.

Όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα βλέπω τις μικρότητες, τις ίντριγκες, τις ανοησίες, τις ανεπάρκειες των αρχηγών, τη μιζέρια του λαού.

Όμως από μακρυά δεν βλέπουμε τόσο ευδιάκριτα την ασκήμια και έχουμε περισσότερη ελευθερία να πλάσουμε μια εικόνα της πατρίδας αντάξια ενός ολοκληρωτικού έρωτα.

Να γιατί δουλεύω καλύτερα και αγαπώ καλύτερα την Ελλάδα όταν βρίσκομαι στο εξωτερικό.

Μακρυά της καταφέρνω να συλλάβω καλύτερα την ουσία της και την αποστολή της στον κόσμο, και συνακόλουθα τη δική μου ταπεινή αποστολή.

Κάτι ιδιαίτερο συμβαίνει στους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό. Γίνονται καλύτεροι.

Έχουν την περηφάνια της φυλής τους, νιώθουν ότι όντας Έλληνες έχουν την ευθύνη να είναι αντάξιοι των προγόνων τους.

H πεποίθησή τους, ότι κατάγονται από τον Πλάτωνα και τον Περικλή, μπορεί ίσως να είναι μια ουτοπία, μια αυθυποβολή χιλιετιών, όμως αυτή η αυθυποβολή, γενόμενη πίστη, ασκεί μια γόνιμη επίδραση στη νεοελληνική ψυχή.

Χάρη σ’ αυτή την ουτοπία επέζησαν οι Έλληνες. Μετά από τόσους αιώνες εισβολών, σφαγών, λιμών, θα έπρεπε να έχουν εξαφανιστεί.

Όμως η ουτοπία, που έγινε πίστη, δεν τους αφήνει να πεθάνουν.

H Ελλάδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα».

Το ηχητικό εδώ: http://www.historical-museum.gr/…/kazantzakis-pages/en/life…

Tου γιοφυριού της Άρτας

Tου γιοφυριού της Άρτας σχηματική ανάλυση

Η γέφυρα και ο θρύλος

Το γεφύρι της Άρτας είναι γέφυρα του ποταμού Άραχθου. Η γέφυρα αυτή, κατά το χρονογράφο της Ηπείρου, είναι κτίσμα των προ Χριστού Ρωμαϊκών χρόνων. Σύμφωνα όμως με μερικές παραδόσεις, κτίσθηκε όταν η Άρτα έγινε πρωτεύουσα πόλη στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Χρονολογίες οικοδόμησης 1602 ή 1606.

Ιστορία του θρύλου

Η ιστορική έρευνα διατυπώνει ότι ο θρύλος αυτός έκρυβε πολλά χρόνια μια ιστορική αλήθεια για την περιοχή της Άρτας και γενικότερα της Ηπείρου. Όταν χρειάστηκε να περάσει από την περιοχή μεγάλη δύναμη τουρκικού στρατού, οι Τούρκοι ζήτησαν από τους κατοίκους βοήθεια. Πολλοί μάστορες και τεχνίτες προστρέξανε για να βοηθήσουν. Όταν όμως έμαθαν το λόγο που έπρεπε να κατασκευαστεί, πήγαιναν τη νύχτα και γκρέμιζαν ό,τι την προηγούμενη μέρα οι ίδιοι είχαν φτιάξει.

Οι Τούρκοι ζήτησαν να μάθουν γιατί αργεί τόσο πολύ το έργο και εκείνοι απάντησαν ότι τελικά το μέρος είναι στοιχειωμένο. Ο Τούρκος διοικητής λοιπόν διέταξε τη σύλληψη του Πρωτομάστορα και της γυναίκας του και τη θανάτωσή τους. Τότε όλοι φοβήθηκαν και ολοκλήρωσαν το γεφύρι. Το τούρκικο ασκέρι συνόδευαν οι κατάρες των Ελλήνων. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Τουρκικό ζυγό, οι κατάρες έγιναν ευχές για τον ελληνικό στρατό.

Κατά το δημοτικό τραγούδι που ανήκει στα άσματα του ακριτικού κύκλου, 1300 κτίστες, 60 μαθητές, 45 μάστοροι (μηχανικοί) υπό τον Αρχιμάστορα προσπαθούσαν να κτίσουν τη γέφυρα της οποίας τα θεμέλια κάθε πρωί ήταν καταστραμμένα. Μέχρι που πτηνό με ανθρώπινη φωνή γνωστοποίησε πως για να στεριώσει η γέφυρα απαιτείται η ανθρωποθυσία της συζύγου του Πρωτομάστορα. Το οποίο και έγινε με κατάρες που καταλήγουν σε ευχές.

Παραλογές

• Είναι συνήθως πολύστιχα ποιήματα με αφηγηματικό και επικολυρικό χαρακτήρα.
• Αναπτύσσουν ένα μύθο που εξελίσσεται σταδιακά και έχει όλα τα γνωρίσματα της αφηγηματικής ποιητικής γραφής:αρχή και δέση του μύθου,σταδιακή εξέλιξη, κορύφωση και τέλος λύση.
• Αντλούν το περιεχόμενο τους από αρχαίους ελληνικούς μύθους, από νεότερες παραδόσεις, από διάφορα δραματικού χαρακτήρα κοινωνικά περιστατικά, από την ιστορική μνήμη ή έχουν υπόθεση πλαστή.
• Παρουσιάζουν έντονα παραμυθιακά και εξωλογικά στοιχεία.
• Χαρακτηρίζονται από αφηγηματική πυκνότητα στην πλοκή του μύθου, με αποτέλεσμα να διακρίνονται από ένα γρήγορο ρυθμό στην όλη ροή και εξέλιξη του μύθου.
• Η υπόθεση τους παρουσιάζει στοιχεία έντονης δραματικότητας.
• Το τραγούδι διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των παραλογών:
• ·       Είναι αφηγηματικό
• (ο λαϊκός τραγουδιστής αφηγείται την ιστορία της θυσίας της γυναίκας του πρωτομάστορα, προκειμένου να στεριώσει το γεφύρι)
• ·       Έχει ολοκληρωμένη υπόθεση, με αρχή, εξέλιξη και τέλος
• ·       Το περιεχόμενό του είναι πλαστό (δεν στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα)

Από τους αρχαίους ακόμα χρόνους υπήρχε  η δοξασία ότι, για να στερεωθεί και να προφυλαχθεί από κάθε κίνδυνο ένα κτίσμα, έπρεπε να θυσιαστεί στα θεμέλιά του κάποιο ζωντανό πλάσμα.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Οι θυσίες που απαιτούνται για τα μεγάλα έργα

 Το συναίσθημα της ευθύνης του πρωτομάστορα

Η δύναμη της κατάρας

      Η αδελφική αγάπη

Ο κεντρικός άξονας πάνω στον οποίο στηρίζεται η αφήγηση είναι :

η διάσταση ανάμεσα στο θέλω και στο πρέπει,

η ανάγκη, δηλαδή, της θυσίας της προσωπικής-ατομικής ευτυχίας για το γενικό καλό.

Η δομή του τραγουδιού

1η ενότητα: στίχοι 1-13: Το δράμα, το αδιέξοδο και η επιταγή της μοίρας

2η ενότητα: στίχοι 14-32: Πρόσκληση και άφιξη της λυγερής

3η ενότητα: στίχοι 33-34: το χτίσιμο της λυγερής

4η ενότητα: στίχοι 35-40: η κατάρα της λυγερής

5η ενότητα: στίχοι 41-46: Η μετατροπή της κατάρας σε ευχή

Ποιες πληροφορίες παίρνουμε από την πρώτη ενότητα του τραγουδιού:

α) για τα πρόσωπα και το έργο που επιτελούν

β) για το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν

γ) για τη  λύση που προτείνει ένα πουλί

Αξίζει να προσέξουμε:

Α)

                  α) Ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός των προσώπων που εργάζονται για το χτίσιμο του γεφυριού

[ σαρανταπέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες]

δηλώνει τη σπουδαιότητα του έργου που επιτελείται

β) Σημαντικό στοιχείο στην εξέλιξη της υπόθεσης η παρουσία του πουλιού:

Με το στόμα του πουλιού μεταφέρεται η εντολή της μοίρας ώστε να δοθεί λύσει στο αδιέξοδο.

Το πουλί είναι αυτό που θα βοηθήσει να εκτελεστεί   η εντολή της μοίρας

ώστε να εξελιχθεί και η υπόθεση του μύθου.

Β)

Το ρόλο των επιρρημάτων αργά / γοργά

Το "αργά"  που  χρησιμοποιεί ο πρωτομάστορας ,

δηλώνει την κρυφή αλλά μάταιη ελπίδα του να αποτρέψει ή έστω να αναβάλλει το κακό.

Το "γοργά" που χρησιμοποιεί ο φτερωτός αγγελιαφόρος,

δηλώνει το αναπόφευκτο της μοίρας

και την αδυναμία του ανθρώπου να αποτρέψει ό,τι αυτή έχει αποφασίσει

Γ)

Την τραγική ειρωνεία που κορυφώνεται με την άφιξη της λυγερής στο γεφύρι:

Ξένοιαστη και καλοδιάθετη ,

αφού αγνοεί αυτό που ο αναγνώστης  ήδη γνωρίζει για την τύχη της.

Δ)

Το πρόσωπο /  κλειδί για τη λύση του δράματος, ο αδερφός της λυγερής:

Η κατάρα αλλάζει σε ευχή στην υπενθύμιση του αδερφού

που ενδέχεται να διαβεί το γεφύρι.

Το  στοιχείο αυτό  υπογραμμίζει τη δύναμη της αδελφικής αγάπης, καθώς

το πόσο ισχυρός είναι ο θεσμός της οικογένειας στην παραδοσιακή κοινωνία.

Χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών που υπάρχουν στο ποίημα:

·         ο στίχος του είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος

·         επανάληψη λέξεων, φράσεων ακόμη και ολόκληρων στίχων. [ στίχοι 3 και 6 ]

·          στερεότυπες εκφράσεις που επαναλαμβάνονται.

·         υπερβολή (ο μεγάλος αριθμός των μαστόρων).

·         προσωποποίηση (το πουλί μιλά με ανθρώπινη φωνή).

·         μαγικά στοιχεία

(το ανεξήγητο γκρέμισμα του γεφυριού, το πουλί που μιλά, το στοίχειωμα).

·          ο νόμος των τριών:

(τρεις αδερφάδες/ αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα, κλπ)

·          λαϊκές δοξασίες:

(το στοίχειωμα ανθρώπου για να στεριώσει το γεφύρι/

μια κατάρα δεν παίρνεται πίσω, μπορεί μόνο να τροποποιηθεί και από κατάρα να γίνει ευχή).

·         το «θέμα του αδύνατου»

(αν τρέμουν τ' άγρια βουνά ........)

·          Τυπικός στίχος των δημοτικών τραγουδιών: [ στίχος 23]

(από μακριά τους χαιρετά κι από οντά τους λέει)

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Ο πρωτομάστορας , πρόσωπο τραγικό,  βιώνει ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα

αφού βρίσκεται στην μεγάλη δοκιμασία να επιλέξει ανάμεσα στο "πρέπει" και στο "θέλω",

ανάμεσα στο γενικό καλό και την προσωπική ευτυχία.

Τα συναισθήματα που βιώνει εναλλάσσονται απότομα και έντονα,

αφού καλείται να επιλέξει ανάμεσα στο καθήκον και την αγάπη για τη γυναίκα του.

Η λυγερή , πρόσωπο ακόμα πιο τραγικό, αφού σπεύδει πρόθυμη και ανυποψίαστη

να βοηθήσει τον άνδρα της, στον οποίο είναι πιστή και αφοσιωμένη.

Εκφράζει παράπονο, αγανάκτηση και πικρία,

αλλά αναγκάζεται να υποταχτεί στην τραγική της μοίρα.

Τέλος η αδερφική αγάπη, θα είναι αυτό που θα την κάνει

να μετατρέψει την κατάρα σε μια ιδιότυπη ευχή.

Αφηγηματικές τεχνικές

ΑΦΗΓΗΣΗ/ ΑΦΗΓΗΓΤΗΣ

Αφήγηση με μηδενική εστίαση

• Αφηγητής ετεροδιηγητικός και παντογνώστης
• Εναλλαγή αφήγησης και διαλόγου.(μεικτός τρόπος αφήγησης)
• Ο διάλογος χαρίζει ζωντάνια, παραστατικότητα, κρατάει σε εγρήγορση τους ακροατές  και συμβάλλει στην έκφραση των συναισθημάτων των κεντρικών προσώπων, στη σκιαγράφηση του χαρακτήρα τους και στην έντονη δραματικότητα.

                               Η αφήγηση γίνεται σε τρίτο (γ΄) πρόσωπο (τριτοπρόσωπη αφήγηση)

και είναι μια «αντικειμενική» παρουσίαση των γεγονότων από έναν αφηγητή,

που δεν συμμετέχει στα γεγονότα (ετεροδιηγητικός)

·           Οι διάλογοι είναι σύντομοι και φυσικοί.

Δίνουν με ζωντάνια και παραστατικότητα τα έντονα συναισθήματα

και τις συγκρούσεις των προσώπων

Τα μαγικά στοιχεία

• Το γεφύρι που τη μέρα χτίζεται και το βράδυ γκρεμίζεται.
• Η εμφάνιση του πουλιού με την ανθρώπινη φωνή, το οποίο έρχεται να δώσει τη λύση και συγχρόνως θέτει ένα τραγικό δίλημμα στον πρωτομάστορα.
• Επίσης το  πουλί, που με ανθρώπινη φωνή μεταφέρει το μήνυμα στη γυναίκα του πρωτομάστορα.
• Η αλλαγή του μηνύματος από το πουλί που επιταχύνει την εξέλιξη της υπόθεσης.
• Η κατάρα της γυναίκας να μη στεριώσει το γεφύρι και  όποιος περνάει από εκεί να πέφτει μέσα. Η κατάρα είχε άμεση σχέση με τη μαγεία και  μπορούσε να προκαλέσει πολλά δεινά.
•  Το δαχτυλίδι που είναι σύμβολο γάμου, ενότητας, αγάπης (το δαχτυλίδι εδώ είναι παραμυθικό στοιχείο, χωρίς όμως να έχει μαγική λειτουργία).

• Εκφραστικά μέσα

1. Εικόνες ζωντανές και παραστατικές( οπτικές, ακουστικές, κινητικές )
2. Υπερβολές ( στ. 1,3,8, 14, 32, 44 )
3. Προσωποποίηση: στίχοι 7,8,9
4. Σχήμα άρσης και θέσης: στίχοι 8-9, 11-12
5. Μεταφορές ( στ. 14 , 22, 28, 36. 37 )
6. Παρομοιώσεις ( στ. 8, 39 )
7. Επαναλήψεις: στίχοι 16-17, 19-20, 28-29
8. Ασύνδετα σχήματα: στίχοι 11-12,16 19-20 
9. Αντίθεση ( στ. 3, 13, 23, 27 )
10. Χρήση του αριθμού 3 και των πολλαπλασίων του:  45 μάστοροι και 60 μαθητάδες.
11. Νόμος των τριών: στίχοι 7-8-9,11-12, 16, 19, 33-34, 37-38
12. Τραγική ειρωνεία: στίχοι 24-25

13. Παρήχηση: του ρ στους στίχους 12, 17, 39.

    Πρωθύστερο:  «αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί»

14. Επαναφορά ( επανάληψη λέξης στην αρχή προτάσεων , στ 11, 16,19,27,30,31)

15.  Μετωνυμία: η μια 'χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη" 

Χαρακτηριστικά δημοτικού τραγουδιού που υπάρχουν στο ποίημα:

·   ο στίχος του είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος (η πρώτη συλλαβή άτονη και η δεύτερη  τονισμένη)

·    επανάληψη λέξεων, φράσεων ακόμη και ολόκληρων στίχων.

·    στερεότυπες εκφράσεις που επαναλαμβάνονται.

·    υπερβολή (ο μεγάλος αριθμός των μαστόρων).

·    προσωποποίηση (το πουλί μιλά με ανθρώπινη φωνή).

·  μαγικά στοιχεία (το ανεξήγητο γκρέμισμα του γεφυριού, το πουλί που μιλά, το στοίχειωμα).

·    ο νόμος των τριών: (τρεις αδερφάδες/ αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα, κλπ.)

·    λαϊκές δοξασίες: (το στοίχειωμα ανθρώπου για να στεριώσει το γεφύρι/ μια κατάρα δεν παίρνεται πίσω, μπορεί μόνο να τροποποιηθεί και από κατάρα να γίνει ευχή).

·    λόγος λιτός και πυκνός (έμφαση δίνεται στα ρήματα και τα ουσιαστικά).

·  ο στίχος – δίστιχο έχουν αυτοτέλεια (δεν υπάρχει διασκελισμός= ολοκλήρωση νοήματος στον επόμενο στίχο).

·    το «θέμα του αδύνατου».

·    «άσκοπα ερωτήματα».

https://www.slideshare.net/christostsatsouris/ss-66766079

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1. Το τραγούδι μπορεί και να δραματοποιηθεί. Να το χωρίσετε σε τρεις σκηνές και να δώσετε έναν τίτλο στην καθεμιά.

2. Επανάληψη, ομοιοκαταληξία, νόμος των τριών, διάλογος, άστοχα ερωτήματα, το αδύνατο: Ποια από αυτά τα γνωρίσματα μπορείτε να εντοπίσετε στο τραγούδι; Να επισημάνετε ένα σημείο για κάθε γνώρισμα.

3. Να εντοπίσετε στο τραγούδι πέντε σημεία από τα οποία φαίνεται ο τραγικός ρόλος του πρωτομάστορα και να ερμηνεύσετε κάθε φορά τα συναισθήματά του.

4. Τι δείχνει η αλλαγή της κατάρας σε ευχή όσον αφορά τη σχέση των μελών μιας παραδοσιακής οικογένειας;

5. Να περιγράψετε τη συναισθηματική πορεία της λυγερής από την άφιξή της στο γεφύρι μέχρι το θάνατό της.…

6.Να υποθέσεις ότι είσαι ο πρωτομάστορας και   καταγράφεις στο ημερολόγιό σου (σε α’  πρόσωπο) τα γεγονότα της ημέρας και τα συναισθήματά σου.

7.     Να μετατρέψεις το κείμενο σε διάλογο με σκοπό τη δραματοποίηση.

8.      Να υποθέσεις ότι είσαι δημοσιογράφος σε μια εφημερίδα και παίρνεις συνέντευξη από τον πρωτομάστορα μετά τα γεγονότα που εξιστορούνται στο κείμενο. Να γράψεις τη συνέντευξη.

9.      Να υποθέσεις ότι είσαι ο δήμαρχος της περιοχής και να γράψεις μια ευχαριστήρια επιστολή στον πρωτομάστορα για τη θεμελίωση του γεφυριού επισημαίνοντας τη θυσία της γυναίκας του.

10.      Αφού μελετήσεις τα ακόλουθα αποσπάσματα, να εντοπίσεις τις ομοιότητες με την παραλογή όσον αφορά το θέμα της ευθύνης του πρωτομάστορα. Να γράψεις τις απόψεις σου για τη σημασία της ευθύνης.

«Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω».

«Κατά που θα κινήσεις; Πώς θ' αντικρίσεις τη ζωή και το θάνατο, την αρετή και το φόβο; Όλη η γενεά καταφεύγει στο στήθος σου και ρωτάει και προσδοκάει με αγωνία. Έχεις ευθύνη. Δεν κυβερνάς πια μονάχα τη μικρή ασήμαντη ύπαρξη σου».  

«Από την ευτυχία, από την καλοπέραση κι από τη δόξα ποτέ δεν πλάθεται ο Θεός, παρά από την ντροπή, από την πείνα και τα δάκρυα. Σε κάθε κρίσιμη στιγμή, μια παράταξη άνθρωποι ριψοκιντύνευαν μπροστά θεοφόροι και πολεμούσαν, παίρνοντας απάνω τους όλη την ευθύνη της μάχης».

Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική

Παραλογή

Οι παραλογές αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών. Έχουν όλα τα γνωρίσματα που διακρίνουν γενικά τη δημοτική ποίηση. Παράλληλα, όμως, παρουσιάζουν και ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, με τα οποία ξεχωρίζουν από τις άλλες κατηγορίες δημοτικών τραγουδιών. Συγκεκριμένα, οι παραλογές, ως ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών, παρουσιάζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• α) είναι συνήθως πολύστιχα ποιήματα με αφηγηματικό και επικολυρικό χαρακτήρα. Από την άποψη αυτή, πλησιάζουν κάπως και συγγενεύουν με τα ακριτικά τραγούδια. Ορισμένες μάλιστα φορές, δεν είναι και τόσο ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ των παραλογών και των ακριτικών τραγουδιών.
• β) ως αφηγηματικά τραγούδια αναπτύσσουν ένα μύθο (=μια υπόθεση, μια ιστορία) που εξελίσσεται σταδιακά και έχει όλα τα γνωρίσματα και τα στοιχεία της αφηγηματικής ποιητικής γραφής: αρχή και δέση του μύθου, σταδιακή εξέλιξη και κορύφωση και, τέλος, λύση
• γ) αντλούν το περιεχόμενό τους από αρχαίους ελληνικούς μύθους, από νεότερες παραδόσεις, από διάφορα δραματικού χαρακτήρα κοινωνικά περιστατικά, από την ιστορική μνήμη, ή έχουν υπόθεση εντελώς πλαστή
• δ) παρουσιάζουν έντονα παραμυθιακά και εξωλογικά στοιχεία, δηλαδή στοιχεία που η λογική μας δεν τα δέχεται ως πραγματικά και φυσικά
• ε) παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό της αφηγηματικής πυκνότητας στην πλοκή του μύθου, με αποτέλεσμα να διακρίνονται από έναν γρήγορο και γοργό ρυθμό στην όλη ροή και εξέλιξη του μύθου
• στ) διαφέρουν ριζικά από άλλα αφηγηματικά τραγούδια, γιατί η υπόθεσή τους παρουσιάζει στοιχεία έντονης δραματικότητας.

 Όλα αυτά τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά μπορεί κανείς εύκολα να τα διαπιστώσει και να τα επισημάνει στις δύο καλύτερες παραλογές: «Του Νεκρού αδελφού» και «Του γεφυριού της Άρτας». Στην πρώτη λ.χ. από αυτές τις δύο παραλογές μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε: τον εμφανή αφηγηματικό χαρακτήρα του τραγουδιού· την ύπαρξη ενός μύθου, μιας δηλαδή υπόθεσης, με εμφανή τα στοιχεία της δέσης, της σταδιακής κορύφωσης και της λύσης· την υπόθεση που είναι πλαστή αλλά απηχεί και συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις· τα υπάρχοντα στο μύθο εξωλογικά στοιχεία (π.χ. η έγερση του νεκρού Κωνσταντή από το μνήμα)· την έντονη δραματικότητα που κορυφώνεται στους καταληκτικούς στίχους της παραλογής.

[Ο Ν. Πολίτης χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο «παραλογές», για να ξεχωρίσει τα διηγηματικά παραμυθιακά ποιήματα από άλλες κατηγορίες δημοτικών τραγουδιών. Ο Πολίτης, σχετικά με την καθιέρωση του όρου «παραλογές», στηρίχθηκε σε μια πληροφορία, που αναφέρει ο Δ. Καμπούρογλου στην «Ιστορία των Αθηναίων» (1889): «Τα ποιητικά της δημώδους μούσης προϊόντα, τα φέροντα τον τύπον επών ή επυλλίων, ωνομάζοντο παραλογαί».

Σύμφωνα με τη γνώμη του Στ. Κυριακίδη η λέξη «παραλογή» έχει προέλθει από την αρχαία ελληνική «παρακατολογή» (με απλολογία κατά το γνωστό σχήμα: αμφιφορεύς - αμφορεύς), που ήταν όρος θεατρικός και σήμαινε ένα είδος μελοδραματικής απαγγελίας. Ο ίδιος μελετητής ασχολήθηκε με το ευρύτερο πρόβλημα της καταγωγής των ελληνικών παραλογών. Στη μελέτη του «Αι ιστορικαί αρχαί της δημώδους νεοελληνικής ποιήσεως» (1934) υποστήριξε την πολύ βάσιμη άποψη ότι η προέλευση και η καταγωγή των παραλογών είναι αρχαιοελληνική.

Συγκεκριμένα ο Κυριακίδης ανάγει την προέλευση των παραλογών στον τραγικό παντόμιμο, που προήλθε από τη διάσπαση της ελληνικής τραγωδίας και που η ύπαρξή του μαρτυρείται στην Ελλάδα από τον 5ο π.Χ. αιώνα. Στον παντόμιμο συμμετέχει ένα ή περισσότερα πρόσωπα, που λέγουν μ' έναν ορισμένο μουσικό τρόπο το κείμενο, ενώ παράλληλα ένας χορευτής αναπαριστάνει με κινήσεις μόνο τα λεγόμενα. Ο παντόμιμος, που από την ελληνιστική εποχή πέρασε στη Ρώμη και από κει στο Βυζάντιο, εξελίχθηκε βαθμιαία σε ιδιαίτερο θεατρικό είδος και ανέπτυξε ανεξάρτητες δικές του υποθέσεις, που είχαν αφηγηματικό - μυθικό χαρακτήρα με μιαν αφθονία δραματικών στοιχείων. Από αυτούς τους ανεξαρτητοποιημένους παντόμιμους, που είχαν πάρει χαρακτήρα ορχηστρικών ασμάτων, πιστεύει ο Κυριακίδης ότι προήλθαν οι παραλογές. ]

(Βλ. Δημοτική ποίηση)

Φωτ.Fred Boissonas.

Από το βιβλίο του Σπύρου Μαντά

“Του γιοφυριού της Άρτας …τραγουδώντας το Θρύλο”

Δικτυογραφία:http://alexgger.blogspot.com/2012/11/blog-post_7.html