Το «λογισμικό» τής γλώσσας: λεξιλόγιο – γραμματική – σύνταξη
Γλώσσα χωρίς σημασίες δεν νοείται. Διότι γλώσσα είναι οι πληροφορίες που δίνουμε και παίρνουμε, οι δε πληροφορίες δηλώνονται κυρίως από τις σημασίες και ειδικότερα από τις λέξεις που τις δηλώνουν. Ο κόσμος των σημασιών στη γλώσσα και οι μεταξύ τους σχέσεις (σχέσεις ομοιότητας, συνάφειας, αντίθεσης κ.λπ.) συνθέτουν το λεξιλόγιο τής γλώσσας. Είναι ό,τι ονομάζουμε συνώνυμα και αντώνυμα / αντίθετα (αγάπη, συμπάθεια – μίσος, αντιπάθεια), υπερώνυμα και υπώνυμα (άνθος – τριαντάφυλλο, κρίνος, γαρύφαλλο). Στο λεξιλόγιο ανήκουν επίσης τα παράγωγα και τα σύνθετα, ό,τι παλαιότερα αποκαλούσαμε «ετυμολογικό» τής γλώσσας (σπίτι: σπιτ-άκι, σπιτ-αρόνα – βάλλω: ανα-βάλλω, αναβολή, συμ-βάλλω, συμβολή, προ-βάλλω, προβολή κ.λπ.) .
Θα μπορούσε άραγε να λειτουργήσει επικοινωνιακά η γλώσσα με μόνες τις λέξεις, χωρίς καμία σύνδεση μεταξύ τους; Η απάντηση είναι αρνητική. Η γλώσσα δεν μπορεί να υπάρξει, δηλ. να λειτουργήσει επικοινωνιακά, αν οι λέξεις δεν συνδεθούν μεταξύ τους, ώστε να απαρτίσουν κείμενο, ροή λόγου με λογική και γλωσσική αλληλουχία. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται ένας μηχανισμός, ένα πολύ σύνθετο και απαιτητικό σύστημα, η γραμματική και η σύνταξη. Γραμματική και σύνταξη είναι ο μηχανισμός με τον οποίο συνδέονται δημιουργικά οι λέξεις κάθε γλώσσας, ώστε να παράγουν άπειρα σε αριθμό κείμενα, προφορικά και γραπτά.
Έγινε ήδη λόγος για τη στενή σχέση σκέψης και γλώσσας. Είδαμε επίσης ότι, για να υπάρξει και να λειτουργήσει η γλώσσα, απαραίτητα συστατικά είναι το λεξιλόγιο, η γραμματική και η σύνταξη. Αυτά αποτελούν τρόπον τινά το «λογισμικό» τής γλώσσας. Ωστόσο, το λογισμικό τής γλώσσας και τα στοιχεία που το αποτελούν έχουν ως κύριο λόγο υπάρξεως την εξυπηρέτηση τού ετέρου λογισμικού τού ανθρώπου, τού λογισμικού τού νου. Το λεξιλόγιο τής γλώσσας αντιστοιχεί προς το εννοιολόγιο τού νου . Οι σημασίες των λέξεων σε κάθε γλώσσα δηλώνουν ή εκφράζουν τις έννοιες με τις οποίες σκεπτόμαστε. Η γραμματική με τις γραμματικές κατηγορίες (ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα, επιρρήματα κ.λπ.) δηλώνει τις νοητικές κατηγορίες (ενέργειες, πρόσωπα / πράγματα, χαρακτηρισμοί, χρόνος, χώρος κ.λπ.). Η σύνταξη ταξινομεί τις νοηματικές συνάψεις τής νόησης: οι συνδυασμοί εννοιών, τα νοήματα, δηλώνονται στη γλώσσα από τις προτάσεις∙ οι νοηματικές ενότητες, δηλ. οι συνδυασμοί νοημάτων, δηλώνονται από τις προτασιακές ενότητες, τις οποίες (στον γραπτό λόγο) αποκαλούμε παραγράφους∙ οι νοηματικές ενότητες που απαρτίζουν αυτοτελές όλον, το νοηματικό όλον, δηλώνονται στη γλώσσα από τον συνδυασμό γλωσσικών ενοτήτων (παραγράφων) που απαρτίζουν το λεγόμενο κείμενο (προφορικό ή γραπτό).
Θα μπορούσε άραγε να λειτουργήσει επικοινωνιακά η γλώσσα με μόνες τις λέξεις, χωρίς καμία σύνδεση μεταξύ τους; Η απάντηση είναι αρνητική. Η γλώσσα δεν μπορεί να υπάρξει, δηλ. να λειτουργήσει επικοινωνιακά, αν οι λέξεις δεν συνδεθούν μεταξύ τους, ώστε να απαρτίσουν κείμενο, ροή λόγου με λογική και γλωσσική αλληλουχία. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται ένας μηχανισμός, ένα πολύ σύνθετο και απαιτητικό σύστημα, η γραμματική και η σύνταξη. Γραμματική και σύνταξη είναι ο μηχανισμός με τον οποίο συνδέονται δημιουργικά οι λέξεις κάθε γλώσσας, ώστε να παράγουν άπειρα σε αριθμό κείμενα, προφορικά και γραπτά.
Έγινε ήδη λόγος για τη στενή σχέση σκέψης και γλώσσας. Είδαμε επίσης ότι, για να υπάρξει και να λειτουργήσει η γλώσσα, απαραίτητα συστατικά είναι το λεξιλόγιο, η γραμματική και η σύνταξη. Αυτά αποτελούν τρόπον τινά το «λογισμικό» τής γλώσσας. Ωστόσο, το λογισμικό τής γλώσσας και τα στοιχεία που το αποτελούν έχουν ως κύριο λόγο υπάρξεως την εξυπηρέτηση τού ετέρου λογισμικού τού ανθρώπου, τού λογισμικού τού νου. Το λεξιλόγιο τής γλώσσας αντιστοιχεί προς το εννοιολόγιο τού νου . Οι σημασίες των λέξεων σε κάθε γλώσσα δηλώνουν ή εκφράζουν τις έννοιες με τις οποίες σκεπτόμαστε. Η γραμματική με τις γραμματικές κατηγορίες (ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα, επιρρήματα κ.λπ.) δηλώνει τις νοητικές κατηγορίες (ενέργειες, πρόσωπα / πράγματα, χαρακτηρισμοί, χρόνος, χώρος κ.λπ.). Η σύνταξη ταξινομεί τις νοηματικές συνάψεις τής νόησης: οι συνδυασμοί εννοιών, τα νοήματα, δηλώνονται στη γλώσσα από τις προτάσεις∙ οι νοηματικές ενότητες, δηλ. οι συνδυασμοί νοημάτων, δηλώνονται από τις προτασιακές ενότητες, τις οποίες (στον γραπτό λόγο) αποκαλούμε παραγράφους∙ οι νοηματικές ενότητες που απαρτίζουν αυτοτελές όλον, το νοηματικό όλον, δηλώνονται στη γλώσσα από τον συνδυασμό γλωσσικών ενοτήτων (παραγράφων) που απαρτίζουν το λεγόμενο κείμενο (προφορικό ή γραπτό).
Τελικά, αν το εννοιολόγιο εξυπηρετείται από το λεξιλόγιο, οι νοητικές κατηγορίες εξυπηρετούνται από τη γραμματική και οι πάσης φύσεως νοηματικές συνάψεις από τη σύνταξη. Η αντιστοιχία νόησης και γλώσσας, «λογισμικού τού νου» και «λογισμικού τής γλώσσας», είναι απολύτως λειτουργική και στη σύστασή της θαυμαστή
Γιώργος Μπαμπινιώτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.