Oρθή χρήση της προστακτικής: «Η προστακτική δεν παίρνει αύξηση»:

«Η προστακτική δεν παίρνει αύξηση»

Oρθή χρήση της προστακτικής σε συνηθισμένα ρήματα:
ΝΑΙ: ανταπόδωσε ΟΧΙ: ανταπέδωσε

> ΝΑΙ: αντίγραψε ΟΧΙ: αντέγραψε

> ΝΑΙ: απεύθυνε ΟΧΙ: απηύθυνε

> ΝΑΙ: απότρεψε ΟΧΙ: απέτρεψε

> ΝΑΙ: επανάλαβε ΟΧΙ: επανέλαβε

> ΝΑΙ: επίβαλε ΟΧΙ: επέβαλε

> ΝΑΙ: επίμεινε ΟΧΙ: επέμενε

> ΝΑΙ: επίλεξε ΟΧΙ: επέλεξε

> ΝΑΙ: επίτρεψε ΟΧΙ: επέτρεψε

> ΝΑΙ: κατάβαλε ΟΧΙ: κατέβαλε

> ΝΑΙ: κατάγραψε ΟΧΙ: κατέγραψε

> ΝΑΙ: μετάτρεψε ΟΧΙ: μετέτρεψε

> ΝΑΙ: παράγειλε ΟΧΙ: παρήγγειλε

> ΝΑΙ: περίγραψε ΟΧΙ: περιέγραψε

> ΝΑΙ: υπόβαλε ΟΧΙ: υπέβαλε

> ΝΑΙ: υπόγραψε ΟΧΙ: υπέγραψε

> ΝΑΙ: υπόδειξε ΟΧΙ: υπέδειξε

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, αλλά μπερδεύω τα συνώνυμα;

Μιλάμε ελληνικά, τα μιλάμε όμως σωστά;Πόσο καλά ξέρουμε να ξεχωρίζουμε τις έννοιες σε συνώνυμες λέξεις

Λέξεις που έχουν παραπλήσια σημασία, λέξεις που είναι διαφορετικές από άλλες, που έχουν όμως την ίδια περίπου σημασία με αυτή, όπως π.χ. τα ρήματα ξημερώνει, χαράζει, φέγγει

Ας δούμε, λοιπον, συνώνυμες λέξεις που συχνά συγχέονται

Αμφιβάλλω (συντάσσεται πάντοτε με πρόθεση)= έχω επιφυλάξεις ως προς το αν κάτι είναι σωστό

Αμφισβητώ = εναντιώνομαι ρητά σε κάτι, απορρίπτωΑναγκαιότητα = η λογική ή ηθική επιταγή

Ανάγκη = υποχρέωση που επιβάλλεται συνήθως έξωθεν

Ανακηρύσσω, ανακήρυξη= αναφέρεται στηνα πόφαση απονομής ενός τίτλου

Αναγορεύω, αναγόρευση = αναφέρεται στη διαδικασία απόδοσης τιμής, στην τελετή

Απολαμβάνω = ευχαριστιέμαι, μου αρέσει

Απολαύω = είμαι αποδέκτης (τιμής, εμπιστοσύνης…)

Παρέμβαση = έχει αμετάβατη χρήση και συνήθως καλή σημασία

Παρεμβολή = έχει συνήθως μεταβατική χρήση και τις περισσότερες φορές κακή σημασία

Βιώνω = ζω κάτι ως έντονη και συνειδητή εμπειρία

Ζω (μεταβατικό ή αμετάβατο) = η ενέργεια του ζην, της ζωής, περνώ τη ζωή μουΟμάδες συνωνύμων λέξεων και η κατάλληλη λέξη ή φράση που τις συνοδεύει για να φανεί η λεπτή διαφορά τους

Διαπράττω αδίκημα

Διεξάγω δίκη, έρευνα, αγώνες

Δημιουργώ δυνατότητες, προοπτικές, θέσεις εργασίας

Επιτελώ το καθήκον μου, σημαντικό έργο

Εκτελώ εντολές, οδηγίες, το καθήκον μου

Διενεργώ έρευνα, έλεγχο

Προσφέρω βοήθεια, δώρο, τη θέση μου, υπηρεσίες

Παρέχω υποστήριξη

Χορηγώ άδεια, επίδομα

Δωρίζω ένα βιβλίο

Δίνω το σπίτι

Χαρίζω ένα δώρο

Κερνώ ένα ποτό

Προμηθεύω με τρόφιμα

Η ζούγκλα του μαυροπίνακα

Πολύ καιρό πριν από τα smartphones ο Έλιοτ αναρωτιόταν πού είναι όλη η σοφία που χάσαμε μέσα στη γνώση, πού είναι όλη η γνώση που χάσαμε μέσα στην πληροφόρηση;

Τα σημερινά παιδιά, προτού μάθουν αριθμητική και σύνταξη, παίζουν στα δάχτυλα τις εφαρμογές των έξυπνων ηλεκτρονικών συσκευών. Δι’ αυτών κοινωνικοποιούνται, μέσα στο αχανές -διαρκώς διαστελλόμενο σε αντίθεση με το κανονικό- ψηφιακό σύμπαν, μαθαίνουν να χτίζουν(;) σχέσεις με τους άλλους. 

Προτού καταλάβουν τον κόσμο έχουν καταγοητευτεί από την ψηφιακή εκδοχή του, τόσο που το ενσώματο περιβάλλον τους να φαντάζει άχαρο, άχρωμο, πεπερασμένο, βαρετό. Πώς να συναγωνιστεί τον παγκόσμιο ιστό με τα ασύλληπτα σε ποσότητα και είδος ερεθίσματα; Είναι μάταιο και άτοπο να το προσπαθήσει.

Το ενσώματο περιβάλλον, η οικογένεια και οι δάσκαλοι, μόνο πλοηγοί μπορούν να γίνουν, να οπλίσουν τα παιδιά για τον αγώνα της ζωής με αξίες, πρωτίστως (δια)μορφώνοντάς τα με την αξία του σεβασμού του άλλου. Από εκεί αρχίζουν και εκεί τελειώνουν όλα. Αν δεν εσωτερικευτεί αυτός ο σιδερένιος κανόνας, αν δεν γίνει ένα με την ανάσα των παιδιών, μεγαλώνοντας οι ενορμήσεις θα έχουν το πάνω χέρι, ο απέναντι θα είναι περιφρονήσιμος, αναλώσιμος, πεδίο βολής φθηνό. 

Οι σκέψεις αυτές συνοδεύουν την πρόσφατη αποκάλυψη για σεξουαλική κακοποίηση 13χρονου μαθητή από ομήλικό του σε σχολείο της Αθήνας και τη βιντεοσκόπηση του βιασμού από τρίτο παιδί, το οποίο διέδωσε τις εικόνες, χωρίς κανείς από εκείνους που τις είδαν να το καταγγείλει. Μία αλυσίδα αθλίων πράξεων που γίνονται ακόμη πιο σοκαριστικές, επειδή έχουν δράστες παιδιά. Πότε πρόλαβαν να μάθουν να αδιαφορούν απολύτως για τον άλλον, να επιδιώκουν ή να ανέχονται τον «αφανισμό» του; 

Αν θεωρήσουμε μεμονωμένο το περιστατικό, ησυχάζουμε και γυρίζουμε πλευρό. Αλλά φαίνεται πώς η ζούγκλα του μαυροπίνακα με τη διάσταση πλέον του ακραίου εκφοβισμού από μαθητές σε μαθητές και από μαθητές σε δασκάλους είναι μια θλιβερή πραγματικότητα, παντού -ίσως χειρότερα αλλού- και σε μας.

Ποιος φταίει; Τι φταίει;

Αναρωτιέμαι αν μπορούσε να πατήσουμε αντιστρόφως τα «σκαλιά» του Έλιοτ, από την πληφορόρηση στη γνώση και στη σοφία. Γιατί τελικώς παιδεία είναι αυτό που επιβιώνει όταν όλα όσα έχουν μαθευτεί, ξεχάστηκαν.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Φεβρουαρίου 2019

Γλωσσικά ατοπήματα

Για να μιλάμε και να γράφουμε σωστά.

ό,τι ή ότι:
 Δυσδιάκριτη η διαφορά τους, αλλά χρησιμοποιούνται σε δυο διαφορετικές περιπτώσεις. Το «ότι» εισάγει ειδικές προτάσεις και ισοδυναμεί με το «πως». 
Το «ό,τι» έχει τη σημασία του «οτιδήποτε, αυτό το οποίο» και αναλύεται σε αναφορική πρόταση. πχ: Πες μου μόνο, ότι είσαι ασφαλής.  Αλλά: Θα ήθελα να μάθω ό,τι έχει ειπωθεί ως τώρα.
• κατ’ αρχάς ή κατ’ αρχήν:
 Το «κατ’ αρχάς» έχει χρονική χροιά και ορίζεται ως «στην αρχή, αρχικά». Πολλές φορές συγχέεται καταχρηστικά με το «κατ’ αρχήν», το οποίο σημαίνει «στην ουσία/ ως προς τα βασικά σημεία». πχ: Κατ’ αρχάς, να σας καλωσορίσω που παρευρίσκεστε εδώ. Αλλά: Το ζήτημα θα πρέπει να συζητηθεί κατ’ αρχήν και μετά να προχωρήσουμε στις λεπτομέρειες.
 • Πότε βάζουμε –ν: 
Πολλές φορές αναρωτιόμαστε αν το άρθρο, που προηγείται του ουσιαστικού ή του επιθέτου θα πάρει –ν ή όχι. Ο κανόνας, λοιπόν έχει ως εξής: Για να αποφεύγεται η σύγχυση μεταξύ αρσενικού και ουδετέρου αποφασίστηκε το τελικό -ν να διατηρείται πάντα στα αρσενικά άρθρα και στις αντωνυμίες.Έτσι στο θηλυκό, το -ν παραμένει, όταν η λέξη, που έπεται, αρχίζει από φωνήεν, κάποιο στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή από διπλό σύμφωνο (ξ, ψ). πχ: τον κήπο (αρσενικό) Αλλά: το αγόρι (ουδέτερο) πχ: την πέτρα Αλλά: τη μπαλάντα 
• πολλή αγάπη ή πολύ αγάπη: 
Η σωστή απάντηση είναι η φράση «πολλή αγάπη», αφού το επίθετο «πολύς-πολλή-πολύ» συνοδεύει ουσιαστικά ως επιθετικός προσδιορισμός και τίθεται στην ανάλογη κλίση του ουσιαστικού. Αντίθετα, το επίρρημα «πολύ» συνοδεύει ρήματα, επιρρήματα και επίθετα. πχ: Έχει πολλή τύχη. Αλλά: Είναι πολύ καλύτερο από το προηγούμενο.
• Ραντεβού στη μία ή στις μία:
 Έχουμε και λέμε: Στις= πληθυντικός, μια= ενικός. Τι; Όχι; Οι περισσότεροι έχουμε συνηθίσει να το λέμε έτσι, ωστόσο η έκφραση είναι λανθασμένη, αφού γραμματικά ορθό θεωρείται το «Στη/τη μία». 
• «Σε έναν γάμο, ο ένας παντρεύεται και ο άλλος νυμφεύεται»: 
Έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμαι την λέξη «παντρεύομαι» και για έναν άντρα όσο και για μια γυναίκα. Βέβαια άμα ψάξουμε την προέλευση αυτής της λέξης διαπιστώνουμε ότι προέρχεται από το «υπανδρεύομαι», δηλαδή «είμαι υπό την προστασία ενός άντρα». Συνεπώς, το σωστό είναι η λέξη αυτή να χρησιμοποιείται για γυναίκες, η αντίστοιχη ενέργεια για κάποιον άνδρα είναι το «νυμφεύομαι».
 • παρελάζω ή παρελαύνω: Στην καθημερινή ομιλία των Ελλήνων έχει κατοχυρωθεί το «παρελάζω», προκειμένου να δηλωθεί ότι κάποιος κάνει παρέλαση. Παρά ταύτα, θα έπρεπε να χρησιμοποιείται το «παρελαύνω» ως πιο σωστός ετυμολογικά τύπος.
 • «προ + γενική» και «μετά + αιτιατική»: 
Πιο συγκεκριμένα, π.μ. (=προ μεσημβρίας), μ.μ. (=μετά μεσημβρίαν), π.Χ. (=προ Χριστού), μ.Χ. (=μετά Χριστόν). 
• «τριάμισι λεπτά» και «τρεισήμισι μέρες»:
 Σαφώς δεν μπορούμε να πούμε «τρεισήμισι λεπτά» και «τριάμισι μέρες», για το λόγο που δε λέμε «τρεις λεπτά». Το αριθμητικό τρείς ακολουθείται από αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά, σε αντίθεση με το «τρία» που έλκεται από ουδέτερα. Το ίδιο ισχύει και για το «τεσσερισήμισι».
«πληροί» και όχι «πληρεί»: Κι αυτό γιατί το ρήμα «πληρώ» προέρχεται από το αρχαιοελληνικό συνηρημένο ρήμα «πληρόω, ῶ», οπότε στο β’ και γ’ ενικό πρόσωπο διατηρεί τις συναιρέσεις του μέχρι και σήμερα. πχ: Δεν τον προσέλαβαν, γιατί δεν πληροί τις προϋποθέσεις για την θέση. 
• ασχολιόμαστε; Ο σωστός τύπος είναι «ασχολούμαστε», γιατί το ρήμα είναι «ασχολούμαι» και όχι «ασχολιέμαι». Και φυσικά στον παρατατικό είναι «ασχολούμουν, ασχολούσουν, ασχολούνταν…» και όχι «ασχολιόμουν […]», αφού διατηρεί την αρχαιόκλιτη φύση του. 
• παρεμπιπτόντως ή παρεπιπτόντως;: 
Η ιδανική απάντηση είναι η πρώτη. Το «παρεμπιπτόντως» είναι μετοχή ενεργητικού ενεστώτα και γεννάται από το ρήμα «παρεμπίπτω». Στην ανάλυση του γίνεται παρά+εν+πίπτω, όπου το «ν» τρέπεται σε «μ». 
• η λάθος…απάντηση: Αν και επικρατεί τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο να χρησιμοποιούμε το ουσιαστικό «λάθος» δίπλα σε ένα ουσιαστικό, γραμματικά αυτό δεν ευσταθεί. Θα μπορούσε κανείς να πει «Έδωσες λανθασμένη απάντηση», αλλά όχι «Έδωσες λάθος απάντηση». 
• Χρονική αύξηση: Ιδιαίτερα στην καθημερινή ομιλία τα κάνουμε θάλασσα με την χρονική αύξηση στα σύνθετα ρήματα. Μπορείς να δεις τα πάντα: Ρήμα χωρίς αύξηση στον παρατατικό ή στον αόριστο, ρήμα με αύξηση στην προστακτική και πολλά άλλα. Ποιο είναι το σωστό όμως; Ας πάρουμε το ρήμα «παραγγέλνω» (Το πιο κατάλληλο ρήμα για να το εμπεδώσει κανείς ): Όταν θέλουμε να μιλήσουμε για κάτι που έγινε (Αόριστος), τότε βάζουμε χρονική αύξηση. Όταν όμως σκοπεύουμε να δώσουμε κάποια συμβουλή ή προσταγή διατηρούμε το ρήμα όπως είναι, δηλαδή χωρίς αύξηση. πχ: Παρήγγειλα χθες το βράδυ. Aλλά: Θα παραγγείλεις τώρα να φάμε;
Ποιος, τί, πού, πώς ή Ποιος, τι, που, πως: Συχνά ερχόμαστε στο δίλημμα, πότε και εάν τονίζονται οι λέξεις αυτές. Αρχικά, ο μονοσύλλαβος τύπος «ποιος, ποια, ποιο» μένει πάντοτε άτονος. Κατά δεύτερον, τα ερωτηματικά «τι, που, πως» είτε συναντώνται σε ευθεία είτε σε πλάγια ερώτηση παίρνουν τόνο. Κατ’ εξαίρεση , το «που» όταν είναι αντωνυμία και σημαίνει «το οποίο» και το «πως» όταν είναι σύνδεσμος και συμπίπτει με το «ότι» δεν τονίζονται, αφού δεν ρωτάμε κάτι. Δες τη διαφορά: Πού ήσουν; Αλλά: Αυτό που είπες δεν ήταν σωστό.
 • Όσον αφορά την έγκλιση τόνου, που μπορεί να υπάρξει μπέρδεμα μεταξύ των αδύνατων τύπων της προσωπικής αντωνυμίας (μου, σου, με, σε…) με την κτητική, ισχύουν: -Ο πατέρας τού είπε ( = ο πατέρας του είπε σε αυτόν). -Ο πατέρας του είπε ( = ο δικός του πατέρας είπε). Επίσης, όταν ένα ουσιαστικό τονίζεται στην προπαραλήγουσα και μετά ακολουθεί αδύνατος τύπος αντωνυμίας, παίρνει και έναν δεύτερο τόνο στην λήγουσα. πχ: ο άνθρωπός μου, τα όριά μου, αγόρασέ το 
•  «Ανήκε», κι όχι «άνηκε»: Γιατί εύλογα το ρήμα είναι «ανήκω». 

αγγελιαφόρος όχι αγγελιοφόρος

αθυρόστομος όχι ανθηρόστομος
αναντικατάστατος όχι αντικατάστατος
αντικαθιστώ όχι αντικαταστώ
δόθηκε όχι δώθηκε
άναρθρος όχι άναρθος
περισυλλέγω (αόρ. περισυνέλεξα) όχι περισυνελλέγω
ανδριάντας όχι αδριάνταςανεξεταστέος όχι αναξεταστέος
αφότου όχι αφ’ ότου

αφ’ ενός αλλά και αφενός,
αντικαθίστανται όχι αντικαθιστώνται
απαντά (π.χ. σε κείμενο) και όχι απαντάται 
απεναντίας όχι απ’ εναντίαςαπαξιώ, απαξιοίς, απαξιοί / (όχι: απαξιείς, απαξιεί) και ομοίως πληρώ, πληροίς, πληροί

εξαιτίας όχι εξ αιτίας
εξαρχής όχι εξ αρχής
απαρχαιωμένος όχι απαρχειωμένος

απεμπολώ όχι απεμπολίζω
απογοητεύω όχι απαγοητεύω

διαμιάς όχι διά μιας


απευθείας όχι απ’ ευθείας

αμαυρώνω όχι αμαυρίζω
κατ’ αρχήν αλλά και καταρχήν (όμως κατ’ αρχάς)

αφετέρου αλλά και αφ’ ετέρου
καμιά (παλιότερα καμμία)

 μολαταύτα όχι μόλα ταύτα
νιώθω όχι νοιώθω

εκτίνω ποινή όχι εκτίω
ξίδι όχι ξύδι

καταναλωτισμός (ή υπερκατανάλωση) όχι υπερκαταναλωτισμός

επήρεια όχι επίρρεια (αλλά επιρροή)

συμπάθιο (παλιότερα συμπάθειο)
εμβάθυνση όχι εμβάνθυνση
εν τούτοις όχι εντούτοις
εξ ημισείας όχι εξημισείας
παρ’όλα [αυτά] αλλά παρόλο
τέλος πάντων όχι τέλοσπάντων
εξεπλάγην όχι εκπλάγηκα 

συνέβη όχι συνέβηκε ούτε συμβήκε
υπ’ όψιν (αλλά και υπόψη)
εξέφρασα όχι έκφρασα
προπετής όχι προπέτης
αποκαθίστανται όχι αποκαθιστώνται //αποκατεστάθη όχι απεκατεστάθη
αποκτώνται όχι αποκτούνται
καταπατούνται όχι καταπατώνται
το απολωλός (πρόβατο) όχι το απολωλόν
εμφορούμαι όχι ευφορούμαι
αποσιωπώμενος όχι αποσιωπούμενος

αποτάθηκα / θα αποταθώ όχι αποτάνθηκα / θα αποτανθώ
ασχολούμαστε, ασχολούμασταν όχι ασχολιόμαστε
επιτίθεμαι / επιτίθενται, προστίθεμαι/προστίθενται 
διατίθενται όχι διατίθονται
διηθώ όχι διηθίζω
πηχυαίος όχι πηχαίος
τα χρειώδη όχι τα χρεώδη
άγχος όχι άνχος
γελοίος όχι γελείος
είμαστε, είστε (ενεστώτας) / ήμαστε, ήσαστε (παρατατικός)

εισέπραξα όχι είσπραξα
ελλοχεύω όχι ελογχεύω
περιθάλπω και όχι περιθάλπτω
εντρυφώ, εντρυφάς, εντρυφά όχι εντρυφείς…
εξοκέλλω όχι εξοκείλλω / αόρ.: εξώκειλα
επίμονος όχι επίμων (αλλά πείσμων, επιμένων)
ευφορία (ψυχική) αλλά εφορεία (…)
εποχικός όχι εποχιακός
θα επιστήσω (την προσοχή) όχι θα εφιστήσω

καθαυτό όχι καθ’ αυτό 
καταχωρίζω (σε φακέλους), καταχώρισα όχι καταχωρώ, καταχώρησα
καταχώριση (σε φακέλους) όχι καταχώρηση
κραδαίνω όχι καρδαίνω
λιποβαρής όχι ελλιποβαρής
μεσοτοιχία όχι μισοτοιχίαο 
μυς, οι μύες (όχι οι μυς), αλλά τους μυς 

ορεσίβιος όχι ορεισίβιος
οστεομυελίτιδα όχι οστεομελίτιδα

παρεισφρέω, παρεισέφρησα και όχι παρεισφρύω, παρεισέφρυσα
πνευμονολόγος όχι πνευμονιολόγος
η προβλήτα όχι ο προβλήτας
προοιωνίζομαι (π.χ. …την καταστροφή) όχι προιωνίζω
προπετής όχι προπέτης
προσδοκώ, προσδοκάς, προσδοκά / όχι προσδοκείς…
σιωπάς, σιωπά, (των) σιωπώντων όχι σιωπείς, σιωπεί, (των) σιωπούντων
ρολό (χαρτιού) όχι ρολός

στενοχωρώ όχι στεναχωρώ
συγγνώμη όχι συγνώμη

συγχρωτίζομαι όχι συχνωτίζομαι
συγχωρώ όχι συχωρώ ή συνχωρώ
συνέθεσα όχι σύνθεσα αλλά συντίθεμαι (ενεστ.) και συνετέθην (αόρ., παθητ.)
τίθενται όχι τίθονται
συνελήφθη όχι συλλήφθηκε
ο σωλήνας όχι η σωλήνα 
υποθάλπω όχι υποθάλπτω
υποθηκοφυλακείο όχι υποθηκοφυλάκιο

Φινλανδία όχι Φιλανδία
χειρουργός όχι χειρούργος αλλά πανούργος (οι λέξεις σε -ουργος, όταν τονίζονται στο -ου- έχουν αρνητική σημασία, ενώ στο -ός έχουν θετική σημασία, π.χ. δημιουργός, αλλά ραδιούργος)
χλοοτάπητας όχι χλωροτάπητας 
η ψήφος (οι ψήφοι) και όχι ο ψήφος / η μέθοδος (οι μέθοδοι και όχι οι μέθοδες)να) παραγάγω: υποτ.αορ. του ρ. παράγω, όχι να παράξω (όλος ο αόριστος: παρήγαγα, παρήγαγες, παρήγαγε, παραγάγαμε, παραγάγατε, παρήγαγαν)

οι αρχικοί χρόνοι: Εν.: παράγω, Παρατ.: παρήγα, Εξακολ. Μελ.: θα παράγω, Συνοπτ. Μελ.: θα παραγάγω, Αορ.: παρήγαγα, Παρακ: έχω παραγάγει, Υπερσ.: είχα παραγάγει, Συντ. Μελ: θα έχω παραγάγει. Τα ίδια ισχύουν και για τα υπόλοιπα σύνθετα ρήματα του «άγω»: ανάγω, απάγω, διάγω, ενάγω, εξάγω, συνάγω, υπάγω.
Πηγή: https://frapress.gr/2017/04/elliniki-glossa-sinithi-glossika-sfalmata/?fbclid=IwAR2rM_zavcynOxYScBSoZ5lSjpv8fWAJksH_nDP43f2xhaaF6UTfzb0of88

Ο Καζαντζάκης γράφει για τον Καβάφη

Η πιο εξαιρετική πνευματική φυσιογνωμία της Αιγύπτου είναι χωρίς άλλο ο ποιητής Καβάφης. Στο μεσόφωτο του αρχοντικού σπιτιού του, προσπαθούσα να διακρίνω τη 
μορφή του. Ανάμεσά μας είναι ένα μικρό τραπεζάκι, γιομάτο ποτήρια με χιώτικη μαστίχα 
και ουίσκι, και πίνουμε. Μιλούμε για πλήθος πρόσωπα κι ιδέες, γελούμε, σωπαίνουμε, και πάλι αρχίζει, με κάποια προσπάθεια, η κουβέντα. Εγώ προσπαθώ να κρύψω στο γέλιο τη συγκίνηση και τη χαρά μου. Να ένας άνθρωπος μπροστά μου, άρτιος, που τελεί τον άθλο της τέχνης με υπερηφάνεια και σιωπή, αρχηγός ερημίτης κι υποτάσσει την περιέργεια, τη φιλοδοξία και τη φιληδονία στον αυστηρό ρυθμό μιας επικούρειας ασκητικής. Έπρεπε να είχε γεννηθεί στο 15ο αιώνα στη Φλωρεντία, καρδινάλιος, μυστικοσύμβουλος του Πάπα, έκτακτος απεσταλμένος στο παλάτι του Δόγη, στη Βενετία, και επί πολλά χρόνια πίνοντας, αγαπώντας, χαζεύοντας στα κανάλια, γράφοντας, σωπαίνοντας –να διαπραγματεύεται τις πιο σατανικές και σκανδαλώδεις υποθέσεις της Καθολικής Εκκλησίας. Ξεχωρίζω στα σκοτεινά, πάνου στο ντιβάνι, τη φυσιογνωμία του –πότε όλο έκφραση μεφιστοφελική κι ειρωνεία και τα ωραία μαύρα μάτια του ξάφνου αστράφτουν μόλις πέσει πάνω τους μια μικρή αχτίδα από το φως των κεριών, και κάποτε πάλι γέρνει, όλο φινέτσα, παρακμή και κούραση. Η φωνή του είναι γεμάτη ακκισμούς και χρώμα –και χαίρουμαι με τέτοια φωνή να διατυπώνεται η πονηρή, όλο κοκεταρία, βαμμένη, στολισμένη γραία αμαρτωλή ψυχή του. Έτσι που για πρώτη φορά τον βλέπω απόψε και τον ακούω, νιώθω πόσο σοφά μια τέτοια πολύπλοκη, βαρυφορτωμένη ψυχή της άγιας παρακμής κατόρθωσε να βρει τη φόρμα της –την τέλεια που της ταιριάζει- στην τέχνη και να σωθεί. Ο εξωτερικά πρόχειρος μα σοφά μελετημένος στίχος του Καβάφη, η θεληματικά αλλοπρόσαλλη γλώσσα του, η απλοϊκή ρίμα του, είναι το μόνο σώμα που θα μπορούσε πιστά να περικαλύψει και να φανερώσει την ψυχή του. Σώμα και ψυχή στα τραγούδια του είναι ένα. Σπάνια στην ιστορία της φιλολογίας μας μια τέτοια ενότητα υπήρξε τόσο οργανικά τέλεια. Ο Καβάφης είναι από τα τελευταία άνθη ενός πολιτισμού. Με διπλά, ξεθωριασμένα φύλλα, με μακρό ασθενικό κοτσάνι, δίχως σπόρο.

''Όσο μπορείς ''Κωνσταντίνος Καβάφης

Ανάλυση κειμένου:

​Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
Ο ποιητής αναγνωρίζει ότι συχνά δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε όλους μας
 τους στόχους και να κάνουμε τη ζωή μας όπως την ονειρευόμαστε. 
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
Ακόμη και αν δεν καταφέρουμε να κατακτήσουμε όλους τους στόχους μας θα πρέπει 
να υπάρχει ένα κατώτερο όριο ηθικών κατακτήσεων. Ένα ελάχιστο ηθικό μάθημα που δεν 
μπορούμε να μην μάθουμε από τη ζωή.
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
Το ηθικό αυτό όριο είναι για τον ποιητή η προσπάθεια, στο μέτρο των δυνατοτήτων
 του καθενός μας ("όσο μπορείς") να μην εξευτελίσουμε τη ζωή μας. 
Εξευτελίζω = μειώνω την αξία ενός πράγματος. Χάνω την εκτίμηση και τον σεβασμό. 
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
Ένας τρόπος για να χάσει την αξία του το άτομο είναι η συμμετοχή του σε παρέες 
όπου συμπεριφέρεται σαν όχλος, σαν μάζα και χάνει την προσωπικότητά του. 
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Ένας ακόμη τρόπος είναι το ξόδεμα σε πολλές παρέες, πολλές συναναστροφές,
 οι οποίες όμως είναι επιφανειακές, συμβατικές και τελικά ψυχοφθόρες. 

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
                             ομοιοτέλευτο
Μέσα από τις μετοχές ο ποιητής εξηγεί με ποιό τρόπο ο άνθρωπος μπορεί να 
αλλοτριωθεί, να εξευτελίσει τη ζωή του, να χάσει τον σεβασμό και τη σοβαρότητά του.
Οι ενεργητικές μετοχές τονίζουν το γεγονός ότι τελικά στον ξεπεσμό αυτό του 
ανθρώπου ο ίδιος έχει παίξει ενεργητικό ρόλο. Επομένως η αλλοτρίωση του ατόμου
 μέσα από τοξικές σχέσεις ή ρηχές συναναστροφές είναι ευθύνη δική του και όχι
 αποτέλσμα τυχαίων καταστάσεων.
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
Οι επιφανειακές σχέσεις, οι χωρίς νόημα συναναστροφές, οι τυπικές παρέες,
 οι συνεχείς έξοδοι, η κοινοποίηση κάθε στιγμής της ζωής, η δημοσιοποίηση κάθε
 προσωπικού στοιχείου σε ανθρώπους άγνωστους ή ελάχιστα γνωστούς... 
γενικότερα οι πράξεις χωρίς νόημα (α-νοησία) οδηγούν τον άνθρωπο στο να 
χάνει στο τέλος την ταυτότητά του. 
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
                                           παρομοίωση - μεταφορά
Συνέπεια όλων αυτών θα είναι ο άνθρωπος κάποια στιγμή να μην μπορεί να 
αναγνωρίσει τον ίδιο του τον εαυτό. Μέσα από το κοινωνικό προσωπείο που 
παρουσιάζει σε ανθρώπους με τους οποίους δεν μπορεί να συνδεθεί σε βάθος 
και πραγματικά όπως είναι, στο τέλος αλλοτριώνεται. Χάνει την πραγματική του 
εικόνα. Δεν μπορεί να ξεχωρίσει ποιό από τα χαρακτηριστικά του είναι δικό του 
και ποιό ξένο. Αποξενώνενται από τον ίδιο του τον εαυτό.

Σχολιασμός περιεχομένου:

Θέμα:

• Οι συμβουλές του Καβάφη για να μη χάσει κανείς την αξιοπρέπεια στη 
• ζωή του. 

Σχολιασμός τίτλου:

• Ο ποιητής γνωρίζει πολύ καλά ότι κανείς δεν είναι τέλειος. Κανείς δεν 
• καταφέρνει όλους τους στόχους του, ούτε είναι δυνατόν κάποιος να είναι
•  πάντα αξιοπρεπής.
• Γι' αυτό στον τίτλο τονίζει ότι το μέτρο της προσπάθειας είναι η 
• πραγματικότητα. Ότι, δηλαδή, στον βαθμό που μπορεί ο καθένας οφείλει 
• να διαφυλάσσει την αξιοπρέπειά του. 
• Τονίζει επίσης ότι η προστασία της ηθικής ποιότητας της ζωής του 
• ανθρώπου είναι κάτι που θα πρέπει κανείς να το επιδιώξει όσο το δυνατόν 
• περισσότερο, με όλες τις δυνάμεις του.

Οι τρόποι με τους οποίους η ζωή μπορεί να γίνει μια ξένη φορτική:

• Ένας τρόπος για να χάσει την αξία του το άτομο είναι η συμμετοχή του
•  σε παρέες όπου συμπεριφέρεται σαν όχλος, σαν μάζα και χάνει την 
• προσωπικότητά του. ​
• Ένας ακόμη τρόπος είναι το ξόδεμα σε πολλές παρέες, πολλές
•  συναναστροφές, οι οποίες όμως είναι επιφανειακές, συμβατικές και 
• τελικά ψυχοφθόρες. ​
• Οι επιφανειακές σχέσεις, οι χωρίς νόημα συναναστροφές, οι τυπικές 
• παρέες, οι συνεχείς έξοδοι, η κοινοποίηση κάθε στιγμής της ζωής, η 
• δημοσιοποίηση κάθε προσωπικού στοιχείου σε ανθρώπους άγνωστους
•  ή ελάχιστα γνωστούς... γενικότερα οι πράξεις χωρίς νόημα (α-νοησία) 
• οδηγούν τον άνθρωπο στο να χάνει στο τέλος την ταυτότητά του. 

Η ευθύνη του ανθρώπου:

• Η ευθύνη του ανθρώπου τονίζεται από τη φράση "όσο μπορείς", που 
• δηλώνει ότι θα πρέπει να καταβάλλει κανείς τις μεγαλύτερες δυνατές
•  προσπάθειες για να προφυλλάξει την αξιοπρέπειά του.
• ​Οι ενεργητικές μετοχές (πηαίνοντας - γυρίζοντας - εκθέτοντας) 
• επισημαίνουν επίσης την αντίσταση που πρέπει να δείξει το άτομο 
• απέναντι στη μαζοποίηση και την οχλοποίησή του.

Η σημασία του ποιήματος σήμερα:

• Το 1913 όπου έγραψε το ποίημα ο Καβάφης προφανώς αναφερόταν στην 
• αλλοτρίωση που επιφέρει η συμμετοχή του ατόμου σε κοσμικές εκδηλώσεις
•  και κοινωνικές συγκεντρώσεις της υψηλής κοινωνίας. 
• Σήμερα το άτομο αλλοτριώνεται σε πολλές εκδηλώσεις τις κοινωνικής 
• ζωής: στο γήπεδο, στο internet, στο σχολείο, στις λέσχες κ.ο.κ.
• Κοινά χαρακτηριστικά όλων αυτών των εκδηλώσεων είναι: η έλλειψη 
• ουσιαστικής και σε βάθος επικοινωνίας, η μαζοποίηση, η ώθηση του
•  ατόμου να παρουσιάζει στους άλλους μια εικόνα διαφορετική από αυτό 
• που πραγματικά είναι, η υπερβολική  έκθεση στα μάτια των άλλων.

​
Γλώσσα - στίχος:

• Απλή δημοτική με λόγια στοιχεία (στες πολλές κινήσεις - πηαίνοντας).
• Λιτό, παραινετικό, συμβουλευτικό, διδακτικό ύφος - απουσία σχημάτων 
• λογου -σχεδόν πεζολογική γραφή.
• Στίχος ελεύθερος, ιαμβικός, χωρίς ομοιοκαταληξία. 
• Ποιες προσπάθειες θα πρέπει να καταβάλει ο άνθρωπος, για να
•  υπερασπιστεί την προσωπική ελευθερία και την αξιοπρέπειά του; 
• σχετίστε την απάντησή σας με τον τίτλο του ποιήματος.
  Ο ποιητής θεωρεί ότι κάθε άνθρωπος οφείλει να προασπίζει την αξιοπρέπειά του, αλλά και την προσωπική του ελευθερία ως προς τη διαμόρφωση των απόψεών του, με το να αποφεύγει τη διαρκή συναναστροφή με ανθρώπους που δεν έχουν κάτι ουσιαστικό να προσφέρουν. Η καθημερινή επαφή με παρέες και ανθρώπους που έχουν ως μόνο κίνητρο τη διασκέδαση, λειτουργεί αρνητικά σε σχέση με τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας. Βασικό χαρακτηριστικό, άλλωστε, της άκριτης συναναστροφής με ανθρώπους που δεν έχουμε επιλέξει με προσοχή είναι η έκθεσή μας σε ανούσιες κουβέντες και ανώφελες ασχολίες. Ο καθένας μας επομένως θα πρέπει, όσο μπορεί, να περιορίζει τις περιττές επαφές και να φροντίζει για τη διαφύλαξη της ατομικότητάς του. Σημαντικό, βέβαια, είναι αυτό που εμφατικά αναφέρει ο Καβάφης στον τίτλο του ποιήματος, ότι δηλαδή δεν μπορούμε απόλυτα να προφυλάξουμε τον εαυτό μας από την κακή επιρροή των συναναστροφών μας, αλλά θα πρέπει να το προσπαθήσουμε στο βαθμό που μπορούμε. Η διαφύλαξη δηλαδή της ατομικότητάς μας είναι μια δύσκολη διαδικασία, καθώς είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι στην καθημερινή επαφή με ανθρώπους, τους οποίους συχνά δεν έχουμε επιλέξει εμείς. Επομένως, η προσπάθειά μας είναι απαιτητική και χρειάζεται μεγάλη αποφασιστικότητα για να επιτευχθεί.
  
  Καταγράψτε τις μετοχές και εξηγήστε τη γραμματική και σημασιολογική λειτουργία τους.Οι μετοχές του ποιήματος είναι οι εξής: πηαίνοντας, γυρίζοντας και εκθέτοντας. Οι μετοχές αυτές είναι τροπικές και αποκαλύπτουν ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο θέτουμε σε κίνδυνο την ατομικότητα και την αξιοπρέπειά μας. Με το να πηγαίνουμε δηλαδή σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, με το να γυρίζουμε διαρκώς από μέρος σε μέρος και με το να εκθέτουμε τον εαυτό μας στην ανοησία που συνοδεύει η καθημερινή συνύπαρξη με ανθρώπους που δεν έχουν να μας προσφέρουν κάτι το ουσιώδες.
  
  Ποιόν κίνδυνο επισημαίνει ο ποιητής στον τελευταίο στίχο; Με ποιόν τρόπο πιστεύετε ότι ο κίνδυνος αυτός μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά;Ο κίνδυνος που ενυπάρχει στη διαρκή έκθεση του ατόμου στις ανούσιες συναναστροφές είναι η αλλοτρίωσή του. Ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στο σημείο να αποξενωθεί από τον εαυτό του και να αισθάνεται πλέον πως η ίδια του η ζωή είναι κουραστική και καταπιεστική. Η αλλοτρίωση ουσιαστικά σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει χάσει την ατομικότητά του, την ιδιαίτερη προσωπικότητά του, σε σημείο που έχει γίνει πια ίδιος με τη μάζα και δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα ιδιαίτερα στοιχεία του εαυτού του. Αν, δηλαδή, αντί να φροντίζουμε για το χτίσιμο της προσωπικότητάς μας, περνάμε το χρόνο μας ανώφελα με άλλους ανθρώπους, κοιτάζοντας πώς θα διασκεδάσουμε, τελικά συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πετύχει λιγότερα απ’ όσα θα θέλαμε κι έχουμε γίνει κατώτεροι από τις προσδοκίες και τις δυνατότητές μας.
  Για να αποφευχθεί επομένως ο κίνδυνος της αλλοτρίωσης, θα πρέπει να φροντίζουμε για την ενδυνάμωση της προσωπικότητάς μας, για τη βελτίωση του εαυτού μας και φυσικά για τη σωστή επιλογή των ανθρώπων με τους οποίους συναναστρεφόμαστε.
  
  Ποιες κοινωνικές εκδηλώσεις μπορούν, σύμφωνα με τον ποιητή, να ευτελίσουν τη ζωή του ατόμου; Γράψτε, αν θέλετε, ένα σύγχρονό σας παράδειγμα.Το ζήτημα που επιχειρεί να αναδείξει ο ποιητής είναι ότι πέρα από το είδος των εκδηλώσεων, τελικά η καθημερινή σπατάλη του χρόνου μας με φίλους και γνωστούς, δεν μπορεί παρά να έχει αρνητικές συνέπειες, καθώς όσο περισσότερο προσπαθούμε να ενταχθούμε σε μια παρέα και όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε στους άλλους, τόσο περισσότερο χάνουμε τον εαυτό μας. Βέβαια, ο κίνδυνος είναι ακόμη πιο ορατός όταν αφιερώνουμε το χρόνο μας σε εκδηλώσεις όπου οι άνθρωποι λειτουργούν σαν μια μάζα, σαν όχλος και αφήνουν κατά μέρους τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Εκείνο δηλαδή που είναι περισσότερο επίφοβο είναι η ένταξη του ατόμου σε ομάδες που λειτουργούν διαβρωτικά ως προς την ατομικότητα και κινούνται κυρίως προς την εξομοίωση όλων των μελών τους.
• ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ I Ποίημα: Όσο μπορείς, Κ. Π. Καβάφη
•   ΟΜΑΔΑ Α
• 
  
•  1. Με το περιεχόμενο ποιας έννοιας ασχολείται ο ποιητής; …………………… 
• 2. Ποια στάση ζωής προβάλλεται μέσα από το ποίημα; …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 
• 3.Ποια φράση εισάγεται με αρνητικό μόριο και τι εκφράζει μ’ αυτήν ο ποιητής; …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………
•  4. Ποιες κοινωνικές εκδηλώσεις μπορούν να εξευτελίσουν τη ζωή του ατόμου; 
• 
  
•  5.Να γράψετε ένα δικό σας κείμενο / ποίημα για το πραγματικό νόημα της ζωής. …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 
• 
  
• ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ I Ποίημα: Όσο μπορείς, Κ. Π. Καβάφη
•   ΟΜΑΔΑ  Β
• 1.Ποιο το νόημα της φράσης όσο μπορείς; …………………………………………………………………………………… ΜΕΡΟΣ Β´ 7. πηαίνοντάς την, 2.γυρίζοντας συχνά, εκθέτοντάς την: 
• Ποιο είναι το υποκείμενο και ποιο το αντικείμενο των μετοχών; ...…………………………………………………………………………………………… 
• 3.Τι πετυχαίνει με τη χρήση των μετοχών αυτών ο ποιητής όσον αφορά 
• α) το περιεχόμενο και β) το ύφος του ποιήματος; ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 
• 4. Να σχολιάσετε τον τελευταίο στίχο: ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική. ...…………………………………………………………………………………………… 
•  5.Να γράψετε ένα δικό σας κείμενο / ποίημα για το πραγματικό νόημα της ζωής. …………………………………………………………………………………………………………

ΔΑΣΥΝΟΜΕΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

«Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας»

04-02-18 Με αφορμή την «Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας» στις 9 Φεβρουαρίου 2019http://www.minedu.gov.gr/news/39428-04-02-18-me-aformi-tin-pagkosmia-imera-ellinikis-glossas-stis-9-fevrouariou-2019?fbclid=IwAR121n4NUqa8iC

Κλασική Λογοτεχνία, προτάσεις βιβλίων

1. Υπερηφάνεια και Προκατάληψη: Η Jane Austen έγραψε ένα από τα πιο κλασικά βιβλία που έχουν υπάρξει. Η ιστορία μίας κοπέλας και του έρωτα της με τον κύριο Ντάρσι ,ένα πραγματικό αριστούργημα απόλυτα διαχρονικό.

2. Ανεμοδαρμένα Ύψη: Η Έμιλι Μπροντέ κατάφερε και έφτιαξε μία μοντέρνα αρχαία τραγωδία. Ένας παθιασμένος έρωτας και το απόμακρο αγγλικό τοπίο συνθέτουν ένα βιβλίο που δεν πρέπει να αφήσεις έξω από τη συλλογή σου!

3. Δον Κιχώτης: Ένα βιβλίο που άλλαξε την Ισπανική λογοτεχνία. Ένας αγρότης που έχει διαβάσει πολλά βιβλία για τον ιπποτισμό και πιστεύει ότι είναι ιππότης, παίρνοντας το όνομα Δον Κιχώτης. Θα σε ταξιδέψει και θα σε μαγέψει! Ένα βιβλίο που κάθε βιβλιοφάγος πρέπει να έχει διαβάσει!

4. Μεγάλες Προσδοκίες:Το αριστούργημα του Τσαρλς Ντίκενς που μέσα από τις περιπέτειες του μικρού Πιπ μιλάει για τη πρώτη βιομηχανική εποχή του Λονδίνου και τη σκληρότητά της. Η γραφή του Ντίκες πάντα γλαφυρή σε πάει πίσω σε εκείνα τα χρόνια!

5. Μήδεια: Μία αρχαία τραγωδία από τον Ευριπίδη και ένα αριστουργηματικό βιβλίο.

6.Έγκλημα και Τιμωρία,  Αδελφοί Καραμαζόφ, 

Ο Ηλίθιος του Φ.Ντοστογέφσκυ

7.Πόλεμος και Ειρήνη

 ή/και Άννα Καρένινα).Λ Τολστόι

Λατινικές φράσεις που χρησιμοποιούμε

• ad calendas Graecas/ στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ
• ad hoc/ γι' αυτόν το σκοπό
• alter ego/ το άλλο εγώ, ο σωσίας
• anno Domini (a.D.)/ έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
• ante Cristum (a.C.)/ προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
• ante meridiem (a.m.)/ πριν το μεσημέρι
• ante portas/ προ των πυλών
• a posteriori/ εκ των υστέρων
• a priori/ εκ των προτέρων
• ave, Caesar, morituri te salutant/ χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
• Ave, Maria/ χαίρε, Μαρία
• carpe diem/ άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
• casus beli/ αιτία πολέμου
• citius, altius, fortius/ ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
• cogito ergo sum/ σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
• corpus/ συλλογή έργων
• curriculum/ πρόγραμμα σπουδών
• curriculum vitae (c.v.)/ βιογραφικό σημείωμα
• de facto/ έμπρακτα
• de iure/ με νόμο
• de profundis/ εκ βαθέων
• directiva/ διάταξη, κανονιστική οδηγία
• dum spiro spero/ όσο ζω ελπίζω
• dura lex sed lex/ σκληρός νόμος αλλά νόμος
• errare humanum estτο/ να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
• errata/ σφάλματα· παροράματα
• et cetera (etc.)/ και λοιπά
• ex libris/ 1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.
2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ' ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.
3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
• ex officio/ από θέσεως
• exampli gratia (e.g.)/ για παράδειγμα
• fama volat/ η φήμη πετά
• gratis/ δωρεάν
• grosso modo/ με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
• habeas corpus/ 1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β'.
2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
• homo homini lupus / ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
• homo sapiens/ σοφός άνθρωπος
• id est (i.e.)/ δηλαδή
• imperium/ ηγεμονία· κοσμοκρατορία
• incognito/ κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
• in memoriam/ εις μνήμην
• in situ/ επί τόπου, στην αρχική θέση· στη φυσική του θέση, στο φυσικό του χώρο
• in vitro/ κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
• in vino veritas/ στο κρασί η αλήθεια
• in vivo/ σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
• ipso facto/ με αυτό καθαυτό το γεγονός
• libido/ επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
• mare nostrum/ η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
• mea culpa/ δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
• memorandum/ υπόμνημα
• modus vivendi/ τρόπος ζωής· συμβιβασμός
• moratorium/ αναστολή εχθροπραξιών
• mutatis mutandis/ τηρουμένων των αναλογιών
• nexus/ σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
• nota/ σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
• occasione data/ ευκαιρίας δοθείσης
• o tempora  o mores!/ ω καιροί! ω ήθη!
• pax/ ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
• per se/ καθ' εαυτόν
• persona/ πρόσωπο· προσωπείο
• persona non grata/ ανεπιθύμητο πρόσωπο
• post scriptum (p.s.)/ υστερόγραφο
• primus inter pares/ πρώτος μεταξύ ίσων
• post meridiem (p.m.)/ μετά το μεσημέρι
• quo vadis/ που πηγαίνεις
• ratio/ λόγος· αιτία
• requiem/ νεκρώσιμη ακολουθία
• res/ πράγμα· αντικείμενο
• scripta manent, verba volant/ τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
• sic/ έτσι
• sic et non/ ναι και όχι
• sine qua non/ εκ των ων ουκ άνευ
• status quo/ παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
• sui generis/ ιδιόρρυθμος
• tabula rasa/ άγραφη πλάκα
• terra incognita/ άγνωστη γη
• terminus ante quem/ χρονολογικό όριο (όχι πριν απ' αυτό)
• terminus post puem/ χρονολογικό όριο (όχι μετά απ' αυτό)
• time hominem unius libri/ να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
• urbi et orbi/ στην πόλη και στην οικουμένη· παντού
• vae victis/ ουαί τοις ηττημένοις
• veni, vidi, vici/ ήλθα, είδα, νίκησα
• veto/ βέτο· προβάλω ένσταση
• vice versa/ και αντίθετα· και αντίστροφα
• viva voce/ δια ζώσης· προφορικά
• Vulgata/ η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά
  
*Πηγές:
Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της 
Νέας Ελληνικής, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).
Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)