Δραστικός ή δραματικός;

Είναι παγκοίνως γνωστό ότι κάθε γλώσσα δανείζεται από άλλες γλώσσες λέξεις που της είναι απαραίτητες, προκειμένου να καταστεί δυνατή η διατύπωση και έκφραση νέων ιδεών και εννοιών σε διάφορες εκφάνσεις του βίου.

Τα γλωσσικά στοιχεία που εισάγονται και ενσωματώνονται στο σύστημα μιας γλώσσας προερχόμενα από άλλες γλώσσες ονομάζονταιδάνεια (δάνειες λέξεις).

Όπως είναι φυσικό, η νέα ελληνική γλώσσα, εκτός από τις λέξεις που δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων από τους ίδιους τους Έλληνες, αλλά και τις λέξεις που δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν αργότερα, σε διάφορα στάδια της πορείας της ελληνικής γλώσσας, περιλαμβάνει και δάνεια, δηλαδή λέξεις που δανείστηκαν οι Έλληνες στο διάβα του χρόνου από ξένες γλώσσες, με τις οποίες επικοινωνούσαν λαοί που ήλθαν σε επαφή μαζί τους.

Πέραν των δανείων, στη σφαίρα της γλωσσολογίας απαντούν και τα αντιδάνεια, γλωσσικά στοιχεία που, αφού εισαχθούν ως δάνεια σε άλλη γλώσσα και προσαρμοστούν φωνολογικά και μορφολογικά στο σύστημά της, επιστρέφουν αλλοιωμένα στη γλώσσα από την οποία έχουν ξεκινήσει.

Η Ελληνική, που έχει δανείσει πληθώρα λέξεων σε άλλες γλώσσες, διαθέτει αρκετά αντιδάνεια, δηλαδή πλασματικά ή φαινομενικά δάνεια από άλλες γλώσσες: αμπάρι, βάρκα, διαμάντι, δράμι, κάμαρα, καναπές, φιστίκι κ.ά.

Δύο τέτοια αντιδάνεια της νέας ελληνικής γλώσσας είναι τα επίθετα δραστικός και δραματικός. Τα επίθετα αυτά, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στο δημοσιογραφικό και πολιτικό λόγο, έχουν επιστρέψει στη γλώσσα μας μέσω της Αγγλικής, ως εκφραστικές λέξεις (λέξεις που παράγουν ένα ιδιαίτερα εκφραστικό ηχητικό και σημασιολογικό αποτέλεσμα) που επιτελούν λειτουργία αντίστοιχη με εκείνη των λέξεων drastic [Greek drastikos, active, from dran, to do, act] και dramatic [Late Latin dramaticus, from Greek dramatikos, from drama].

Οι αγγλόφωνοι μεταχειρίζονται τα προαναφερθέντα επίθετα, για να δηλώσουν, μεταξύ άλλων, κάτι που είναι πολύ μεγάλο, εξόχως αποτελεσματικό, άκρως σημαντικό, καθοριστικό ή καίριο: “drastic cuts in spending”, “the drastic measure of amputating the entire leg”, “dramatic effects on the economy”, “a dramatic change or improvement”.

Στη νέα ελληνική γλώσσα αναφερόμαστε, κατ’ αντιστοιχίαν, σε δραστικά μέτρα για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας, σε δραστική μείωση των κρατικών δαπανών για την υγεία ή σε δραστικές περικοπές των μισθών στον ιδιωτικό τομέα.

Συνηθισμένο σφάλμα αποτελεί η χρήση του επιθέτου δραματικός αντί του επιθέτου δραστικός. Αντιγράφουμε από το διαδίκτυο: «Δραματική μείωση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων», «Δραματική μείωση δαπανών στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός», «Δραματική μείωση των πουλιών στο Δέλτα του Έβρου», «Νέες δραματικές περικοπές στο ΕΣΥ», «Σκληρά μέτρα που οδηγούν σε δραματικές περικοπές των συντάξεων», «Σε κάθε περίπτωση, ο λογαριασμός χωρίς δραματικές περικοπές δεν βγαίνει».

Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νουν είναι ότι το επίθετο δραματικός, πέραν της κυριολεκτικής σημασίας του (π.χ., δραματική ποίηση, δραματική σχολή, δραματική τέχνη), δηλώνει μεταφορικώς είτε αυτόν που προκαλεί έντονη συγκινησιακή φόρτιση (π.χ., δραματική εξομολόγηση, δραματική περιγραφή) είτε αυτόν που προξενεί δυσαρέσκεια, θλίψη ή δυσάρεστα συναισθήματα (π.χ., δραματικές στιγμές, δραματικές εξελίξεις, δραματική κατάσταση, δραματικές εικόνες, δραματικό γεγονός).

Ως εκ τούτου, οι φράσεις που αλιεύσαμε από το διαδίκτυο έπρεπε να είχαν γραφεί ως εξής:

«Δραστική μείωση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων», «Δραστική μείωση δαπανών στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός», «Δραστική μείωση των πουλιών στο Δέλτα του Έβρου», «Νέες δραστικές περικοπές στο ΕΣΥ», «Σκληρά μέτρα που οδηγούν σε δραστικές περικοπές των συντάξεων», «Σε κάθε περίπτωση, ο λογαριασμός χωρίς δραστικές περικοπές δεν βγαίνει».