Ενδεικτικά κριτήρια αξιολόγησης για τη Νεοελληνική Γλώσσα και τη Νεοελληνική Λογοτεχνία στο Γυμνάσιο

Ευριπίδη Ελένη, Πάροδος, Κομμός στ. 192 - 288

Ευριπίδη Ελένη, Πάροδος, Κομμός στ. 192 - 288

Πάροδος: το άσμα που τραγουδά ο Χορός κατά την είσοδό του στην ορχήστρα από τη δεξιά πάροδο. Προηγείται ο αυλητής που δίνει το ρυθμό, ακολουθεί η Κορυφαία του Χορού και πίσω οι υπόλοιπες γυναίκες σε δύο γραμμές (ημιχόρια) των επτά ατόμων, κατά ζεύγη(5х3), ή κατά στοίχους (3х5). Κινήσεις απόλυτα συγχρονισμένες, παρουσία υποβλητική, ατμόσφαιρα πένθιμη που επιβάλλεται όχι μόνο από τις θρησκευτικές καταβολές της τραγωδίας, αλλά και από το θρήνο της Ελένης για το χαμό των αγαπημένων προσώπων. Εξάλλου η Αθήνα του 412 π.Χ θρηνεί για το χαμό της αθηναϊκής νεολαίας στη Σικελία.

 

Δομή – πλαγιότιτλοι

• Προωδός: Η Ελένη ξεσπά σε θρήνο

• Κομμός, α΄στρ. : Η Ελένη προσκαλεί τις Σειρήνες- Περσεφόνη να συνοδέψουν το θρήνο της

• α΄ αντιστρ. : Οι γυναίκες του Χορού δικαιολογούν τον ερχομό τους

•  β΄στρ.: Η Ελένη μεταφέρει τα δυσάρεστα νέα στις γυναίκες

• β΄αντιστρ.: Οι γυναίκες του Χορού συμπονούν την Ελένη

•  Επωδός: Η Ελένη υπενθυμίζει τους υπεύθυνους για τα δεινά της

XOΡΟΣ:

Ο χορός είναι μια ομάδα ανθρώπων, σύνολο 15 μαζί με τον κορυφαίο, που κάνει την πρώτη του εμφάνιση με την πάροδο και συνήθως παραμένει στην ορχήστρα σε όλη τη διάρκεια του έργου, τραγουδώντας και χορεύοντας στα λυρικά μέρη της τραγωδίας.

Η είσοδος του χορού γινόταν από τη δεξιά ή την αριστερή πάροδo( στην Ελένη η είσοδος του χορού γίνεται από την αριστερή πάροδο αφού οι γυναίκες έρχονται από τους αγρούς και την ακροθαλασσιά όπου άπλωναν τα ρούχα).

Ο χορός έμπαινε στην ορχήστρα σε διάφορους σχηματισμούς

α) συντεταγμένος σε τετράγωνο

β) συντεταγμένος σε τριάδες

και συνήθως γ) συντεταγμένος κατά πεντάδες.

Στεκόταν με την πλάτη γυρισμένη στους θεατές και στρεφόταν σε αυτούς μόνο όταν τραγουδούσε τα χορικά .

Ο ρόλος του χορού είναι να συνομιλεί μέσω του κορυφαίου με τους υποκριτές, συμπάσχει με αυτούς, ωστόσο δεν παρεμβαίνει στη δράση, παρά μόνο τη στηρίζει και την ερμηνεύει σχολιάζοντας το νόημα των γεγονότων, τις ευθύνες των ηρώων, τα σφάλματα τους, τη θεϊκή δικαιοσύνη.

Στον Ευριπίδη, ο χορός δεν έχει ουσιαστική συμμετοχή στη δράση. Είναι πιο ανθρώπινος, έχει πραγματικά αισθήματα και εκφράζει τις σκέψεις του για την ευτυχία, την τύχη.

Η ταυτότητα του Χορού: γυναίκες, Ελληνίδες, αιχμάλωτες. 

 α) οι γυναίκες διαθέτουν ευαισθησία και μοιράζονται το θρήνο της τραγικής ηρωίδας 

β) είναι και αυτές αιχμάλωτες και εξόριστες μακριά από τα αγαπημένα τους πρόσωπα και 

γ) είναι και αυτές Ελληνίδες.

Κατανοούν τα πάθη της, τη νοσταλγία για την πατρίδα και τον πόθο της ελευθερίας, βιώνουν και εκδηλώνουν εντονότερα με θρήνους τα συναισθήματα του πόνου, από πατριωτική αλληλεγγύη θα συναινέσουν αργότερα στη εξαπάτηση του Αιγύπτιου βασιλιά. 

 

Ο κομμός στην Ελένη είναι ένας θρηνητικός διάλογος Ελένης και χορού. Ο Ευριπίδης προτάσσει αυτόν τον θρήνο για να κάνει ακόμη πιο δραματική τη θέση της Ελένης. 

Θρηνητικός χαρακτήρας του τραγουδιού: 

α) επανάληψη και ομοιομορφία του ύφους( ίσος αριθμών στίχων στις στροφές και τις αντιστροφές)

 β) επίκληση στις θεότητες του κάτω κόσμου.

γ)εκφραστικά μέσα

δ. περιεχόμενο

 

Οι επαναλήψεις και ο ρόλος τους

Στην α΄ενότητα της Παρόδου, αλλά και στη β΄αντιστροφή επαναλαμβάνονται από το Χορό όσα ακούσαμε στον Πρόλογο. Δεν πρόκειται για τεχνική αδυναμία αλλά με την επανάληψη και την προβολή του πάνω στο Χορό, ένα συλλογικό όργανο, το δράμα της ηρωίδας:

• Επαληθεύεται αντικειμενικά, επιβεβαιώνεται, δικαιώνεται.

• Ανακυκλώνεται, εντείνεται και διαστέλλεται αγγίζοντας και τον πιο  δύσπιστο θεατή απέναντι στην «καινή Ελένη» 

•  Φτάνει στα έσχατα όρια του πόνου και της απελπισίας διεγείροντας το «φόβο» και τον «έλεο» στην ψυχή των θεατών που αγωνιούν για την αντίδρασή της.

Η Λέξις

Η πένθιμη ατμόσφαιρα (λυρικό στοιχείο) εκτός από το περιεχόμενο, τη μουσική και τη χορογραφία, εκφράζεται και με τη μορφή- εκφραστικά μέσα:

•  συσσώρευση λέξεων, φράσεων που υποδηλώνουν θρήνο, συμφορές, έντονη συναισθηματική φόρτιση (βαθύ κλάμα, θλίψη τρανή, πόνο μεγάλο κι ασήκωτο, λυπητερούς, μακρόσυρτους σκοπούς, κ.λ.π)

•  επαναλήψεις, αναδιπλώσεις ( πικρό πικρό τραγούδισμα, ήρθε ένας ναύτης Αχαιός, ήρθε και πόνους μου ’φερε)

•  ασύνδετο σχήμα(με θρήνους, με βόγγους, με δάκρυα)

•  ρητορικές ερωτήσεις (Ποια συμφορά σου λείπει τάχα;)

• παρομοιώσεις (καθώς μια νύμφη.....ο Πάνας – παραστατική έκφραση πίεσης από τον Θεοκλύμενο)

•  μεταφορές (ασήκωτο πόνο, τ’ ονομά μου το λερώνει η φήμη, ζυγιάζοντας θρήνους)

•  επιφωνηματικές λέξεις – φράσεις (Αα! Τύχη πολυστέναχτη και πικραμένη μοίρα που έχεις!)

  Η τραγικότητα της ηρωίδας

 

• Νιώθει ενοχές για το χαμό των οικείων της και το θάνατο Ελλήνων και Τρώων.

•  Η ευτυχισμένη ζωή της στη Σπάρτη μεταστράφηκε σε δυστυχία με το ερχομό του Πάρη.

• Υποφέρει αναίτια εξαιτίας της βουλής των θεών.

• Συγκρούεται με την υπέρτερη θέληση του βασιλιά που την κρατάει αιχμάλωτη.

•  Η ομορφιά της από ευλογία κατάντησε κατάρα για την ίδια και τους άλλους.

•  Γύρω από το όνομά της έχει δημιουργηθεί η χειρότερη φήμη, χωρίς η ίδια να φταίει.

 

Η Ελένη: τα χαρακτηριστικά του τραγικού ήρωα

  «Η Ελένη εμφανίζεται πάντα σαν να αισθάνεται πραγματικά ένοχη για όσα της αποδίδουν (στ. 196-199 · πρβ. 363 κ.ε.) […] Βέβαια υπενθυμίζει στον εαυτό της ότι ήταν μόνο το όνομά της, το φάντασμά της, που προκάλεσε τον πόλεμο, ότι η ίδια είναι αθώα· αλλά το γεγονός αυτό, όπως εξηγεί στη ρήσιν που ακολουθεί, κάνει την κακή της φήμη δυσκολότερα υποφερτή, παρά αν στηριζόταν σε αληθινά γεγονότα (270 κ.ε.). Από μια άποψη είναι αθώα μαζί και ένοχη, γιατί η ομορφιά της ήταν που προκάλεσε τον πόλεμο, παρά το γεγονός ότι απέφυγε να ακολουθήσει τον Πάρη. Είναι ένα είδος κενής αθωότητας, εφόσον η Ελένη δεν έκανε τίποτα για να τη διαφυλάξει, εκτός από το ότι απέκρουσε τις απόπειρες του Θεοκλύμενου – στοιχείο που ακόμη δεν έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη δραματική πλοκή. Κι έτσι αισθάνεται ενοχή, την οποία εκφράζει σε τόνους που φέρνουν αμυδρά στο νου μας την Ελένη της Ιλιάδας. Θεωρεί τον εαυτό της υπεύθυνο για το θάνατο της μητέρας της και για την εγκατάλειψη της κόρης της και λέει ότι η ίδια είναι νεκρή στην ουσία, όχι όμως στην πραγματικότητα […]. Δεινός όπως πάντα στην τέχνη της αμφισημίας ο Ευριπίδης πέτυχε να δώσει στην Ελένη του ολόκληρο το βάρος της ένοχης συνείδησής της, ενώ παράλληλα την παρουσιάζει σαν την εικόνα της θηλυκής τελειότητας»

(Whitman 1996: 63-64).

 

ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΣΚΗΝΗ (στ. 289-371), 

ΑΜΟΙΒΑΙΟ (στ. 372-436)

 

Η ρητορική διαμαρτυρία της Ελένης/ η συναισθηματική της κατάσταση

 

Άρτια διάρθρωση: Προοίμιο (στ. 291-303) – Μια ζωή αλλόκοτη!

                           Απόδειξη (στ. 303-331) – Γιατί η ζωή της είναι αλλόκοτη!

                           Επίλογος (στ. 332-345) – Μόνη λύτρωση η αυτοκτονία!

 

Ρητορικές ερωτήσεις: (στ. 291, 332, 334-335)

Αποφθεγματικές φράσεις: (στ. 303-305, 306-309, 313, 335-337, 338, 339, 341, 344-345)

Ο θρήνος που προηγήθηκε μαλάκωσε την ένταση της και τώρα είναι σε θέση να εκλογικεύσει τα αίτια των συμφορών της , αλλά και να ερμηνεύσει τα συναισθήματά της. Με ψυχραιμία ανακοινώνει την απόφασή της να αυτοκτονήσει και με ωμό ρεαλισμό αναζητά το κατάλληλο φονικό μέσο.

Η παρέμβαση – ο ρόλος του Χορού (στ.346-371)

Λειτουργεί ως υποκριτής: παρεμβαίνει ως ψύχραιμος παρατηρητής βάζοντας φραγμό στα απαισιόδοξα συναισθήματα της Ελένης. Αμφισβητεί τη γνώση που προέρχεται από λόγια και φήμες, δείχνει ένα δρόμο εξόδου από το αδιέξοδο, προωθεί τη δράση και συμμετέχει σ’ αυτή.

 

Η μετάσταση του χορού / ο ρόλος της

Με την πρόφαση της γυναικείας αλληλεγγύης – ηθικής συμπαράστασης, οι γυναίκες του χορού αποχωρούν μαζί με την Ελένη από την ορχήστρα, κάτι που σπάνια συμβαίνει στα σωζόμενα έργα. Για λόγους δραματικής οικονομίας ο Χορός αφήνει κενό το σκηνικό χώρο για να να μην πληροφορηθεί έτσι την ταυτότητα του Μενέλαου που θα εισέλθει σε λίγο. Η σκηνή της αναγνώρισης των δύο συζύγων, κεντρικό θέμα της τραγωδίας θα έχανε έτσι το νόημά της.

Το αμοιβαίο/ η συναισθηματική κατάσταση της Ελένης

Στ. 372-389 – οι νέοι φόβοι της Ελένης

Στ. 390-404 – ο όρκος

Στ. 405-421 – θρήνος για τους νεκρούς, θύματα της ολέθριας ομορφιάς της

Στ. 422-435 – βίοι παράλληλοι!

Η Ελένη διστάζει να προσφύγει στη Θεονόη, αγωνιά και φοβάται μήπως επιβεβαιώσει το θάνατο του Μενέλαου και ξεσπά σε νέο θρήνο επιβραδύνοντας την εξέλιξη του μύθου, αλλά και ταυτόχρονα επαναφέροντας το θεατή στην πένθιμη ατμόσφαιρα του κομμού, στο «φόβο» για την απάντηση της μάντισσας και στον «έλεο» για την τραγική μοίρα της ηρωίδας (το αφύσικο της ύπαρξής της, η καταστροφική ομορφιά της, θεωρείται νεκρή, ενώ δεν είναι).

 

 

Το παθητικό στοιχείο στο έργο του Ευριπίδη

• Κομμός της ηρωίδας (προωδός – α΄στροφή – επωδός )

• Η επιθυμία της να χανόταν η ομορφιά της και να γινόταν άσχημη.

• Η απόφασή της να ξεφύγει από το αδιέξοδο αυτοκτονώντας, ο όρκος να αυτοκτονήσει, αν επαληθευθούν οι πληροφορίες του Τεύκρου.

• Ο θρήνος για τις συμφορές που προκάλεσε η ολέθρια ομορφιά της.

• Οι ήρωες του Ευριπίδη, σε αντίθεση με το προγενέστερο θέατρο, βιώνουν νέα συναισθήματα που κινούνται από την επιθυμία απόδρασης ως την ηδονή των δακρύων. Τάσεις φυγής από τη ζοφερή πραγματικότητα, επιθυμία να ξαναφτιάξουν αυτό τον κόσμο, να τον ονειρευτούν διαφορετικό.

• Οι αποφθεγματικές εκφράσεις στο έργο του Ευριπίδη

•   Ο θάνατος προτιμότερος από την ατίμωση.

•  Η σκλαβιά δυστυχία για τον άνθρωπο.

• Είναι βαρύ να ενοχοποιείται κάποιος αθώος, να κηλιδώνεται άδικα η τιμή και η υπόληψή του.

• Η γυναίκα πρέπει να υπερασπίζεται την αξιοπρέπειά – αυτοσεβασμό της επιλέγοντας σύζυγο με κριτήριο όχι ωφελιμιστικό, αλλά την αγάπη.

• Οι άνθρωποι πρέπει να υπομένουν τις συμφορές με υπομονή και πραότητα.  

  
  

  Ερωτήσεις

  1. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους τονίζονται τα συναισθήματα της ηρωίδας και ποια αίτια τα προκαλούν;
• 2. Από πού φαίνεται ότι ο Χορός τηρεί στάση συμπάθειας απέναντι στην ηρωίδα;
  3. Ποιο στοιχείο θλίβει περισσότερο την Ελένη; Ποιο γνώρισμα του ήθους της προβάλλει αυτό;
  4. Ποιος λόγος προκάλεσε την εμφάνιση του Χορού;
  5. Ποιες πληροφορίες παίρνουμε για το Χορό;
   6. Να επισημάνετε στην επωδό τους στίχους στους οποίους εκφράζεται η αντίθεση     ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι.

• Δικτυογραφία:https://taenoikwkaiendimw.blogspot.com/2012/07/192-436.html

Η χρήση του τελικού –ν στη γλώσσα μας

Σύμφωνα με τη  Νεοελληνική Γραμματική, το τελικό –ν (ως κατάλοιπο της καθαρεύουσας και των αρχαίων ελληνικών) άλλοτε διατηρείται κι άλλοτε χάνεται

• Στο οριστικό άρθρο «το(ν)»,» τη(ν)» (αιτιατική ενικού αρσενικού και θηλυκού)
• στο αριθμητικό και αόριστο άρθρο «έναν» (αιτιατική ενικού αρσενικού) 
• στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου «αυτήν» και στον αδύνατο τύπο της «την»
•  στα άκλιτα «δεν»[1], «μην»[2]

Διατηρείται το τελικό ν, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει:

• από φωνήεν 
• από στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ)
• από διπλό (ξ, ψ ).

Αντίθετα, δε  διατηρείται  όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ ).

Το τελικό – ν διατηρείται πάντα στο άρθρο «των»,  στην προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου  «αυτόν, τον[3]» και στο τροπικό επίρρημα  «σαν».[4]

 [1] Το αρνητικό επίρρημα «δεν» πρέπει να διατηρεί το –ν σε περιπτώσεις που η έλλειψή του ενδέχεται να δημιουργήσει σύγχυση με το σύνδεσμο «δε».

[2] Διατηρεί ή αποβάλλει το τελικό –ν όταν ακολουθεί ρήμα ή αντωνυμία. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ο τύπος είναι πάντα «μη». 

[3] Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού  της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ.»

[4] Σύμφωνα με τους Α. Τσοπανάκη, Χ. Κλαίρη και Γ. Μπαμπινιώτη πρέπει να γράφεται πάντοτε με -ν : 1) το αρσενικό άρθρο «τον», ώστε να ξεχωρίζει από το ουδέτερο «το», όπως συμβαίνει με την προσωπική αντωνυμία «τον» που γράφεται πάντοτε με ν για να διακρίνεται από το ουδέτερο «το» χωρίς το ν. 2) το θηλυκό άρθρο «την»

Βιβλιογραφία:Νεοελληνική Γραμματική, Αναπροσαρμογή της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 1985 (σελ. 38, 39 § 47, 48).
 Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α’, Β’, Γ’ Γυμνασίου
Χρ. Κλαίρης & Γ. Μπαμπινιώτης, Γραμματική τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2005: Ελληνικά Γράμματα.
Αγ. Τσοπανάκης, Προβλήματα της Δημοτικής — Το τελικό -ν, Θεσσαλονίκη 1987

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:© schooltime.gr

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

*Δείτε περισσότερα στην ενότητα: Γραμματική-Συντακτικό της Νεοελληνικής Γλώσσας

Αρχαία Ελληνικά Ενότητα 2 ''Θυσία για την πατρίδα' '

Αρχαία Ελληνικά Ενότητα 2 ''Θυσία για την πατρίδα''

2.Α ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ.

Λυσίας

•   Η σπουδαιότητα που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες στην αυτοθυσία για χάρη της πατρίδας,

•   Παράλληλες περιπτώσεις θυσίας για την πατρίδα από τη σύγχρονη πραγματικότητα, όχι μόνο από τον ελληνικό, αλλά και από τον διεθνή χώρο,

•    Ποια είναι η σύγχρονη αντίληψη περί θυσίας για την πατρίδα και κατά πόσο διαμορφώνονται στις μέρες μας ανάλογες καταστάσεις.

            Οι επιτάφιοι είναι επικήδειοι λόγοι που εκφωνούνταν από επιφανή άνδρα και είχαν σκοπό να τιμήσουν τους νεκρούς του πολέμου. Σύμφωνα με τον Δημοσθένη (20.141), οι επιτάφιοι λόγοι ήταν ίδιον της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει «πάτριον νόμον» την οργάνωση της επικήδειας τελετής στον Κεραμεικό και υπάρχει η άποψη ότι η θεσμοθέτηση αυτής της τελετής έγινε από τον Σόλωνα.

Με αυτόν το επιτάφιο λόγο ο ομιλητής θέλει να τιμήσει τους νεκρούς του Κορινθιακού πολέμου. Στους στόχους του, όμως, συγκαταλέγεται και η μείωση του πόνου των συγγενών τους. Υπηρετώντας, λοιπόν, αυτόν το στόχο προσπαθεί να αναδείξει το συγκεκριμένο τρόπο θανάτου ως τον καλύτερο.

Ισχυρίζεται ότι οι τιμώμενοι νεκροί αξίζει να θεωρηθούν ευτυχισμένοι, γιατί έτυχαν του καλύτερου θανάτου. Πέθαναν πολεμώντας για τη διαφύλαξη υψηλών ιδανικών αφήνοντας στη μνήμη όλων την εικόνα γενναίων και ρωμαλέων πολεμιστών. Δεν περίμεναν το φυσικό θάνατο κι έτσι δεν υπέστησαν τη φθορά, που επιφέρει η φύση. Αποδείχθηκαν κύριοι του εαυτού τους, αφού επέλεξαν ακόμη και τον τρόπο θανάτου τους. Αυτός ο ίδιος ο θάνατος είναι που τους καθιστά στην ουσία αθάνατους, γιατί πάντα θα δοξάζονται και θα μνημονεύονται. Έτσι θα παραμένουν ζωντανοί, όσο ζουν στη μνήμη μας. Για το λόγο αυτόν αξίζει να τιμηθούν ως αθάνατοι με την πρέπουσα τελετή. Ο θάνατός τους θεωρείται από τον ομιλητή αξιοζήλευτος.

Περισσότερα θα βρείτε ΕΔΩ

Ο Κροίσος και ο Σόλων: Η διδακτική ιστορία για την ευτυχία

Ο Ηρόδοτος μας διηγείται τον περίφημο διάλογο του Σόλωνα με τον Κροίσο για τον ‘ολβιώτατο’ των ανθρώπων.

Ο βασιλιάς της Λυδίας Κροίσος ήταν ξακουστός σε όλο τον αρχαίο κόσμο για τα αμύθητα πλούτη του. Από τους φόρους που του έδιναν οι ελληνικές αποικίες της Μικράς Ασίας και από τα χρυσωρυχεία του Πακτωλού ποταμού γινόταν όλο και πιο πλούσιος και πιο περήφανος για τα πλούτη του.

Πίστευε μάλιστα ότι δεν υπήρχε πιο ευτυχισμένος άνθρωπος από αυτόν στον κόσμο.Κάποτε τον επισκέφτηκε ο Σόλων, ένας από τους σοφούς της αρχαιότητας, τον οποίο δέχτηκε πολύ φιλόξενα. Την τρίτη ή την τέταρτη ημέρα με διαταγή του Κροίσου οι υπηρέτες γύρισαν το Σόλωνα στους θησαυρούς και του τα έδειχναν όλα, που ήταν μεγαλόπρεπα και ακριβά. Αφού τα κοίταξε όλα και τα παρατήρησε με την ησυχία του, τον ρώτησε ο Κροίσος «Ξένε Αθηναίε, έφτασε σ’ εμάς μεγάλη φήμη για τη σοφία σου και τα ταξίδια σου, ότι από φιλομάθεια έχεις επισκεφτεί πολλές χώρες, για να γνωρίσεις τον κόσμο. Τώρα λοιπόν μου γεννήθηκε η επιθυμία να σε ρωτήσω αν είδες κανένα που να είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος».!

Ο Σόλων αποφεύγοντας να κολακεύσει το βασιλιά αποκρίθηκε: «Ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος που γνώρισα ποτέ ήταν ένας Αθηναίος βασιλιάς που λεγόταν Τέλλος.» Ο βασιλιάς απόρησε με την απάντηση και τον ρώτησε γιατί κρίνει αυτόν ως τον πιο ευτυχισμένο.«Για δυο λόγους», είπε ο Σόλων. ««ο Τέλλος από τη μια είχε πατρίδα που ευτυχούσε και μέσα σ’ αυτήν απόχτησε γιους καλούς κι ενάρετους και είδε να κάνουν όλοι παιδιά και να ζουν όλα κι από την άλλη ενώ η ζωή του ήταν ευτυχισμένη, με τα ανθρώπινα μέτρα, τη σφράγισε ένας ένδοξος θάνατος σε μια μάχη δηλαδή των Αθηναίων στην Ελευσίνα με τους γείτονές τους πήρε μέρος κι εκείνος κι αφού έτρεψε σε φυγή τους εχθρούς, σκοτώθηκε ηρωικά οι Αθηναίοι τον έθαψαν με δημόσια δαπάνη στον τόπο που έπεσε και του έκαναν μεγάλες τιμές» .

Ο Κροίσος τότε τον ρώτησε ποιον γνωρίζει δεύτερο πιο ευτυχισμένο άνθρωπο, όντας σίγουρος ότι θα έπαιρνε τουλάχιστον τη δεύτερη θέση.Ο Σόλων, όμως, ανέφερε τότε δύο νέους: « δυο αδέρφια από το Άργος, τον Κλεόβη και τον Βίτωνα. Είχαν περιουσία όση τους χρειαζόταν και για τη σωματική τους δύναμη λάβε υπόψη ότι κι οι δύο ήταν πρωταθλητές στους αγώνες. Γι’ αυτούς διηγούνται το εξής σε μια εορτή της Ήρας στο Αργος έπρεπε οπωσδήποτε να μεταφερθεί η μητέρα τους με άμαξα στο ναό και τα βόδια δεν έφταναν στην ώρα τους από το χωράφι. Καθώς η ώρα δεν τους άφηνε περιθώρια, μπαίνουν τα παλικάρια τα ίδια στο ζυγό και σέρνουν την άμαξα κι επάνω στην άμαξα πήγαινε η μητέρα τους. Κι αφού την πήγαν έτσι σαράντα πέντε ολόκληρα στάδια, έφτασαν στο ναό. Έπειτα από αυτό που έκαναν κι αφού τους είδε όλο το συγκεντρωμένο πλήθος, τους βρίσκει ένας εξαίρετος θάνατος και μ’ αυτούς έδειξε ο θεός στους ανθρώπους ότι είναι καλύτερο να πεθάνει κανένας παρά να ζει. Τους είχαν περιστοιχίσει οι Αργείοι και θαύμαζαν τη δύναμη των νέων κι οι Αργείοι καλοτύχιζαν τη μάνα τους για τα παιδιά που είχε κάνει. Τρισευτυχισμένη η μητέρα τους για την πράξη των παιδιών τους και για τους επαίνους, στάθηκε μπροστά στο άγαλμα και προσευχήθηκε για τον Κλέοβη και το Βίτωνα, τους γιους της, που της είχαν κάνει τέτοια τιμή, να τους δώσει η θεά ό,τι καλύτερο είναι για τον άνθρωπο. Έπειτα από την προσευχή αυτή θυσίασαν και κάθισαν στο τραπέζι. τέλος έπεσαν και κοιμήθηκαν μέσα στον ίδιο το ναό χωρίς όμως να σηκωθούν πια, αλλά αυτό ήταν το τέλος τους. Οι Αργείοι κατασκεύασαν τα αγάλματά τους και τ’ αφιέρωσαν στους Δελφούς, επειδή αποδείχτηκαν άντρες εξαιρετικοί».

Ακούγοντας την ιστορία ο Κροίσος θύμωσε με τη δεύτερη απάντηση του Σόλωνα και προτού τον διώξει ξέσπασε: «Ωραία όλα αυτά Αθηναίε φίλε μου, αλλά τι έχεις να πεις για τη δική μου ευτυχία;»Τότε ο σοφός Αθηναίος του αποκρίθηκε με μια φράση που έμεινε στην ιστορία: «Μηδένα προ του τέλους μακάριζε». Τα μεγάλα πλούτη δεν κάνουν τον άνθρωπο περισσότερο ευτυχισμένο απ’ ότι μια μέτρια περιουσία. Μη θεωρήσεις κανέναν ευτυχή, πριν γνωρίσεις το τέλος του.

Αυτά τα λόγια δεν έδωσαν καθόλου χαρά στον Κροίσο και αποχαιρέτησε τον Σόλωνα περιφρονώντας τον.

Σύντομα, όμως, μετά την αναχώρηση του Σόλωνα πλήθος συμφορών βρήκαν τον Κροίσο. Ο γιος του ο Άτης σκοτώθηκε στο κυνήγι και ο ίδιος αργότερα νικήθηκε από το βασιλιά των Περσών Κύρο και αιχμαλωτίστηκε. Την ώρα που τον είχαν ανεβασμένο στην πυρά για να τον κάψουν, ο Κροίσος θυμήθηκε τα λόγια του Σόλωνα και φώναξε μετανιωμένος τρεις φορές «Σόλων! Σόλων! Σόλων!». Ο Κύρος που τον άκουσε, ζήτησε να μάθει τι σήμαινε η επίκληση αυτή. Ακούγοντας την ιστορία, χάρισε στον Κροίσο τη ζωή και μάλιστα τον κράτησε κοντά του ως έμπιστο φίλο και σύμβουλό του
Συντακτική ανάλυση

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι: Κύρια πρόταση

προσήκει: Ρήμα (απρόσωπο). ἡγεῖσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται το ἡμᾶς (ετεροπροσωπία). τούτους: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. εὐδαιμονεστάτους: Κατηγορούμενο στο τούτους. 

οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν, οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδ’ ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον, ἀλλ’ ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο τούτους (εναλλακτικά: αναφορική αιτιολογική πρόταση)

ἐτελεύτησαν: Ρήμα. οἵτινες: Υποκείμενο. τὸν βίον: Αντικείμενο του ρήματος. κινδυνεύσαντες: Χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της υπεράσπισης. οὕτω: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου. ἐπιτρέψαντες - ἀναμείναντες - ἐκλεξάμενοι: Τροπικές μετοχές συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος. τῇ τύχῃ: Αντικείμενο της μετοχής ἐπιτρέψαντες. περὶ αὑτῶν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς. θάνατον: Αντικείμενο στη μετοχή ἀναμείναντες. τὸν αὐτόματον: Επιθετικός προσδιορισμός στο θάνατον. τὸν κάλλιστον: Αντικείμενο στη μετοχή ἐκλεξάμενοι. 

Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι, ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί: Κύρια πρόταση

Ως ρήμα εννοείται το εἰσί ή το ἔσονται. αἱ μνῆμαι / αἱ τιμαί: Υποκείμενα του ρήματος. ἀγήρατοι: Κατηγορούμενο στο αἱ μνῆμαι. ζηλωταὶ: Κατηγορούμενο στο αἱ τιμαί. αὐτῶν: Γενική αντικειμενική στο αἱ μνῆμαι. ὑπὸ ἀνθρώπων: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου. πάντων: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στοἀνθρώπων. 

οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί: Κύρια πρόταση

πενθοῦνται: Ρήμα. οἳ: Υποκείμενο. θνητοί: Κατηγορούμενο. διὰ τὴν φύσιν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας.
ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν: Κύρια πρόταση

ὑμνοῦνται: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το οἳ. ἀθάνατοι: Κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρήματος. διὰ τὴν ἀρετήν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. 

Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ: Κύρια πρόταση

θάπτονται: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το οὗτοι. δημοσίᾳ: Δοτική του τρόπου. 

καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπ’ αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου, ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι: Κύρια πρόταση

τίθενται: Ρήμα. ἀγῶνες: Υποκείμενο. ἐπ’ αὐτοῖς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της τιμής. ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου: Γενικές αντικειμενικές από το ἀγῶνες. ὡς ὄντας: Αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας. τοὺς τετελευτηκότας: Επιθετική μετοχή ως υποκείμενο της μετοχής ὄντας. τοὺς ἀθανάτους: Υποκείμενο στη μετοχή ὄντας. ἀξίους: Κατηγορούμενο στα υποκείμενα της μετοχής ὄντας. τιμᾶσθαι: Απαρέμφατο της αναφοράς μέσω του επιθέτου ἀξίους. Ως υποκείμενα του απαρεμφάτου τίθενται τα τοὺς τετελευτηκότας - τοὺς ἀθανάτους. τιμαῖς: Δοτική του μέσου. ταῖς αὐταῖς: Επιθετικός προσδιορισμός στο τιμαῖς. τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ: Επιθετικός προσδιορισμός στο τετελευτηκότας. ἐν τῷ πολέμῳ: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου (χρονική διάρκεια). 

Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου: Κύρια πρόταση

μακαρίζω: Ρήμα. Ἐγὼ: Υποκείμενο. αὐτοὺς: Αντικείμενο. τοῦ θανάτου: Γενική της αιτίας. 

καὶ ζηλῶ: Κύρια πρόταση

ζηλῶ: Ρήμα. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το Ἐγὼ και ως αντικείμενο το αὐτοὺς. 

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι: Κύρια πρόταση

οἶμαι: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το ἐγώ. κρεῖττον εἶναι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο ρήματος (πρόκειται για απρόσωπη έκφραση). γενέσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης. τούτοις: Δοτική προσωπική στην απρόσωπη έκφραση. μόνοις: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τούτοις. ἀνθρώπων: Γενική διαιρετική. 

οἵτινες ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο μόνοις τούτοις

κατέλιπον: Ρήμα. οἵτινες: Υποκείμενο ρήματος. μνήμην: Αντικείμενο ρήματος. ἀθάνατον: Επιθετικός προσδιορισμός στο μνήμην. διὰ τὴν ἀρετὴν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. αὑτῶν: Γενική κτητική. 

ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον: Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση

ἔτυχον: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το οὗτοι. σωμάτων: Αντικείμενο ρήματος. θνητῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο σωμάτων.

Β Ερωτήσεις

1. Ποιοι αξίζουν, σύμφωνα με το κείμενο, να θεωρούνται πραγματικά ευδαίμονες και γιατί;

Ο Λυσίας θεωρεί πραγματικά ευδαίμονες εκείνους οι οποίοι έφτασαν στο τέλος της ζωής τους δίνοντας αγώνες για τα σπουδαιότερα και τα ωραιότερα ιδανικά· εκείνους οι οποίοι δεν παρέμειναν αμέτοχοι περιμένοντας το φυσικό θάνατο· εκείνους που δεν άφησαν την πορεία της ζωής τους να κριθεί από κάποιο τυχαίο γεγονός. Πρόκειται για τους ανθρώπους που προτίμησαν να πολεμήσουν για το καλό της πατρίδας τους και πέθαναν τελικά στο πεδίο της μάχης προσφέροντας τη ζωή τους ως ύψιστη θυσία στην πατρίδα και στους συμπολίτες τους. Οι άνθρωποι αυτοί πεθαίνουν γνωρίζοντας μια διαρκή και ακατάλυτη δόξα, καθώς αντί να σκεφτούν τον εαυτό τους και να αποφύγουν το χρέος τους απέναντι στην πατρίδα, επέλεξαν να πολεμήσουν μέχρι τέλους για τα ιδανικά τους, για το μεγαλείο και την τιμή της πατρίδας. 

2. Για ποιους λόγους οι νεκροί πολεμιστές της πόλης θεωρούνται άξιοι ιδιαίτερων τιμών;

Ο Λυσίας τονίζει εμφατικά πως οι νεκροί πολεμιστές της πόλης κατόρθωσαν κάτι το ιδιαίτερα ξεχωριστό, καθώς αν και ήταν θνητοί άνθρωποι, κατάφεραν με τη γενναιότητά τους να κληροδοτήσουν στις επόμενες γενιές ένα παράδειγμα ήθους και αρετής που θα παραμείνει αθάνατο. Οι πολεμιστές αυτοί ξεπερνώντας όλους τους περιορισμούς που τους έθετε η θνητή τους φύση, ξεπερνώντας το φόβο και την έμφυτη αγάπη για τη ζωή επέλεξαν αυτοβούλως να θυσιαστούν υπερασπιζόμενοι την τιμή της πατρίδας τους. Έτσι, η γενναιότητα, η διάθεση αυτοθυσίας και η φιλοπατρία τους συνιστούν στοιχεία που τους καθιστούν άξιους ιδιαίτερων τιμών από τους συμπολίτες τους. 

3. οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν: Να σχολιάσετε τη χρήση του σχήματος της αντίθεσης στο απόσπασμα.

Στη φράση αυτή παρατηρούμε μια αξιοθαύμαστη σύνδεση αντίθετων εννοιών, η οποία μάλιστα αποτελεί και την ουσία ολόκληρου του αποσπάσματος. Από τη μία αναφέρεται η φύσις, που με τους αδήριτους νόμους της είναι κοινή για όλους, και από την άλλη η ἀρετή, που διαφοροποιεί τους ανθρώπους. Η ἀρετή είναι ακριβώς αυτή που αναιρεί τη φυσική αντίθεση θνητός - ἀθάνατος και μετατρέπει το πένθος σε ύμνο. Πρόκειται, λοιπόν, για τριπλή αντίθεση, της οποίας οι όροι συμπλέκονται σε ένα αδιάσπαστο σύνολο. 

4. Σε ποιες περιπτώσεις και με ποιες εκδηλώσεις τιμώνται στις μέρες μας όσοι θυσιάζονται για την πατρίδα; Ποιες ομοιότητες και διαφορές διακρίνετε σε σχέση με όσα αναφέρονται στο κείμενο;Για όσους θυσίασαν τη ζωή τους ή έχουν προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα, η ταφή «δημοσία δαπάνη» και οι πάνδημες τελετές, καθώς και ο χαρακτηρισμός «αθάνατος», είναι τιμές που αποδίδονται και σήμερα. Στις μέρες μας είναι σύνηθες να τελούνται εορταστικές εκδηλώσεις που συνοδεύονται από κατάθεση στεφάνων, καθώς και από στρατιωτικές και μαθητικές παρελάσεις κατά τις εθνικές επετείους. Δεν έχουμε, ωστόσο, διατηρήσει τη συνήθεια των αρχαίων Ελλήνων να τιμούνται οι ένδοξοι νεκροί με τη διοργάνωση αθλητικών και μουσικών αγώνων. 

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:

Read more: http://latistor.blogspot.com/2015/07/2.html#ixzz4R5jPRBdB

 iPaideia.gr