''Πολιτιστική υιοθεσία''

Το θέατρο της Δωδώνης είναι ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας με χωρητικότητα 15.000-17.000 περίπου θεατών. Οικοδομήθηκε στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., επί βασιλείας Πύρρου (297-272 π.Χ.) και συνδέεται με την τέλεση των Ναίων, γιορτή προς τιμήν του Ναΐου Διός. Τα Νάια τελούνταν πιθανότατα κάθε τέσσερα χρόνια και περιλάμβαναν αγώνες γυμνικούς (αθλητικούς), δραματικούς (παραστάσεις τραγωδίας και κωμωδίας), πιθανότατα μουσικούς και ιππικούς καθώς και αρματοδρομίες.

Το θέατρο είναι χτισμένο σε φυσική κοιλότητα του εδάφους. Το υλικό δόμησης του κοίλου είναι κυρίως ο μικριτικός υπόλευκος ασβεστόλιθος αλλά εντοπίζεται και ο φαιός ασβεστόλιθος στην κατασκευή των παρόδων, της σκηνής και ορισμένων εδωλίων του κοίλου. Για τη δημιουργία μεγαλύτερου κοίλου (135 μ. διάμετρος) κατασκευάστηκε περιμετρικά αναλημματικός τοίχος με πύργους στην πρόσοψη που υπολογίζεται ότι κατά την αρχαιότητα ήταν τουλάχιστον κατά 10 μ. ψηλότεροι. Τέσσερις οριζόντιοι διάδρομοι χωρίζουν το κοίλο σε τρία τμήματα με 55 σειρές καθισμάτων (εδωλίων) συνολικά. Τα δύο κατώτερα τμήματα διαιρούνται με κλίμακες σε 9 κερκίδες και το ανώτερο σε 18. Οι πύργοι στα άκρα του κοίλου έφεραν κλίμακες για την προσέλευση και αποχώρηση των θεατών. Στο κατώτερο διάζωμα υπήρχαν καθίσματα για επίσημα και τιμώμενα πρόσωπα (προεδρία).

Η ορχήστρα, κατασκευασμένη με ένα κέντρο, έχει σχήμα ελλιπούς κύκλου (διαμ. 18,70 μ.). Στην περιφέρειά της υπάρχει οχετός αποχέτευσης ομβρίων υδάτων που οδηγούνται έξω από το θέατρο στο καρστικό υπέδαφος της περιοχής . Στο κέντρο διατηρείται η βάση του βωμού του Διονύσου (θυμέλη).

Η ορθογώνια σκηνή (31,20μ. Χ 9,10μ.) αρχικά είχε δύο τετράγωνα παρασκήνια και τέσσερις πεσσούς ενδιάμεσα για τη στήριξη ξύλινου προσκηνίου. Εκατέρωθεν ήταν οι είσοδοι στην ορχήστρα (πάροδοι). Μετά την καταστροφή των Αιτωλών (219 π.Χ.), η σκηνή αποκτά λίθινο προσκήνιο με 18 ιωνικά ημικιόνια και δύο βοηθητικά προσκτίσματα στα άκρα των παρασκηνίων. Στις παρόδους κατασκευάζονται δύο μνημειακά πρόπυλα με διπλές εισόδους από ιωνικούς ημικίονες. Τμήμα του σκηνικού οικοδομήματος προς τα νότια αποτελεί δωρική στοά με οκτάπλευρους στύλους , η οποία επικοινωνούσε με τη σκηνή με τοξωτή πύλη.

Στα χρόνια του Αυγούστου το θέατρο μετατράπηκε σε αρένα για θηριομαχίες και μονομαχίες. Στο κατώτερο τμήμα του κατασκευάστηκε τοίχος για την προστασία των θεατών, ο οποίος απέκοψε το προσκήνιο και τη σκηνή και δημιούργησε ωοειδή κονίστρα. Τα παρασκήνια μετατράπηκαν σε τριγωνικά δωμάτια φύλαξης ζώων, ενώ στο κέντρο του τοίχου της αρένας κατασκευάστηκε ορθογώνια κόγχη για καταφύγιο των αγωνιζομένων.

Γιώργος Σμύρης
Αρχιτέκτων- Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής Δωδώνης

Ειρήνη-πόλεμος

''Αν θέλεις να κάνεις ειρήνη με τον εχθρό σου, πρέπει να δουλέψεις μαζί του. Και τότε γίνεται σύμμαχός σου''
Ν. Μαντέλα
Δεν υπήρξε ποτέ καλός πόλεμος ή κακή ειρήνη.

Βενιαμίν Φραγκλίνος

Ειρήνη- Πόλεμος

Α. Στις μέρες μας, οι εικόνες των συνεχών πολέμων και το ψυχροπολεμικό κλίμα που επικρατεί μας κάνουν να αναλογιστούμε την στάση μας απέναντι στις συνέπειες αυτών των επιχειρήσεων και στα οφέλη της ειρήνης. Σιγά-σιγά όλοι αντιλαμβανόμαστε πως αποτελεί επιτακτική ανάγκη να ξεφύγουμε από τους πολέμους και να στραφούμε προς τον διάλογο και την ειρήνη. Έτσι, η αξία της ειρήνης αναδεικνύεται μεγάλη και μας δημιουργεί το αίσθημα για μια οριστική απαλλαγή από τους πολέμους.

Β. Αρχικά, η ειρήνη δημιουργεί ένα πρόσφορο έδαφος για την τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο και εξέλιξη, η οποία οδηγεί στην καλυτέρευση των όρων διαβίωσης. Αντίθετα με την εποχή των πολέμων, η τεχνολογία βοηθά τον άνθρωπο στα καθημερινά του προβλήματα και δεν αναλώνεται σε κατασκευές νέων όπλων και συστημάτων που είναι ικανά να καταστρέψουν ολόκληρα κράτη μέσα σε λίγα λεπτά. Επιπροσθέτως, με την ειρήνη οι άνθρωποι και οι λαοί ζουν αρμονικά, εκπληρώνοντας όλους τους στόχους και τις επιδιώξεις τους. Επίσης, επικρατεί η έννομη τάξη, η ηρεμία και η γαλήνη σ’ όλους τους τομείς της ζωής, με αποτέλεσμα τα άτομα να αισθάνονται σιγουριά και ασφάλεια για τη ζωή τους, για το μέλλον τους και να επιδίδονται απρόσκοπτα στη δημιουργική τους προσπάθεια για πρόοδο και εξέλιξη.

Γ. Επιπλέον, τα οφέλη της ειρήνης φαίνονται και στον τομέα της οικονομίας του κάθε κράτους, αφού οι κυβερνήσεις δαπανούν ποσά για τομείς, όπως είναι η παιδεία, η υγεία, η ασφάλιση συντελώντας μ’ αυτόν τρόπο, στην κοινωνική πρόοδο και στην ανέλιξη του κράτους. Αντίθετα, τα τεράστια χρηματικά ποσά που δαπανώνται σε περιόδους πολέμων ή σε περιόδους προετοιμασίας και ετοιμότητας για έναν πόλεμο, δαπανώνται σε άλλους τομείς, ζωτικούς για την εξελικτική πορεία ενός κράτους. Έτσι, με την αύξηση των κοινωνικών παροχών βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής του λαού και γίνονται έργα κοινής ωφέλειας.

Δ. Η σημαντικότερη προϋπόθεση είναι ο αφοπλισμός των κρατών, με τον οποίο οι εξοπλισμοί μειώνονται ή καταργούνται συμβάλλοντας έτσι στην διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και στην επίτευξη του τελικού στόχου του ανθρώπου. Παράλληλα, η παροχή ανθρωπιστικής παιδείας θεωρείται αναγκαία για τη δημιουργία ολοκληρωμένων και υπεύθυνων προσωπικοτήτων που θεωρούν την ειρήνη ως ύψιστο αγαθό και αγωνίζονται για την εδραίωσή της. Ακόμη, αναγκαία είναι η εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων αλλά και κάθε είδους ανισοτήτων και αδικιών, για να εξασφαλιστεί ένα ήρεμο κλίμα συμβίωσης των ανθρώπων και εξάλειψης της πιθανότητας πολεμικής αναμέτρησης.

Ε. Συμπερασματικά, η ειρήνη αποτελεί τον μοναδικό δρόμο για την αρμονική και φιλική συμβίωση όλων των χωρών και οφείλουν οι κυβερνήσεις των κρατών να δημιουργήσουν κατάλληλο έδαφος για την εκπλήρωση των προϋποθέσεων επικράτησής της.

Ηρακλής Λαμπαδαρίου, Εφημερίδα Καβάλας «Χρονόμετρο», 26-11-2005 (διασκευή)

Παρατηρήσεις

Α.1. Ποια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της ειρήνης, σύμφωνα με το κείμενο;

Α.2. Στο κείμενο αναφέρονται τα θετικά της ειρήνης και τα αρνητικά χαρακτηριστικά του πολέμου. Να τα καταγράψετε στον πίνακα που ακολουθεί.

Ειρήνη	Πόλεμος

Α.3. Να γράψετε μια συνώνυμη λέξη για τις λέξεις του κειμένου που σας δίνονται:

Λέξεις του κειμένου	Συνώνυμη
αναλογιστούμε
καλυτέρευση
αρμονικά
δαπανώνται
εξάλειψη

B.1. Να κάνετε προτάσεις με τις παρακάτω συνεκδοχές: ψυχροπολεμικό κλίμα, επιτακτική ανάγκη, επιστημονική εξέλιξη, έννομη τάξη, κοινωνική πρόοδο.

Β.2. Να διακρίνετε τις παρακάτω προτάσεις σε τελικές ή αιτιολογικές και να ορίσετε το συντακτικό τους ρόλο.

Α) Ο λόγος που ήρθε στη δουλειά ήταν για να κερδίζει περισσότερα χρήματα.

Β) Σε πήρα στο τηλέφωνο γιατί ήθελα να μιλήσουμε σοβαρά.

Γ) Δεν έγραψα καλά επειδή δεν είχα χρόνο να ολοκληρώσω όλες τις ερωτήσεις.Δ) Για να τελειώνουμε σύντομα, θα πρέπει να είσαι προσηλωμένος.

Ε) Δεν είχα καμιά αμφιβολία για σένα, διότι είχα τις καλύτερες συστάσεις.

Β. 3. Να συνεχίσετε τις παρακάτω προτάσεις, δημιουργώντας μια αιτιολογική και μια τελική πρόταση.

Α) Θέλω να μάθω τη γλώσσα …………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………….

Β) Θα σε εμπιστευτώ …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………..

Γ) Όταν τελειώσεις τη δουλειά σου, πάρε με τηλέφωνο …………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Δ) Ήθελα να σε γνωρίσω από κοντά …………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Ε) Έχω υψηλούς στόχους και επιθυμίες …………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Γ. Παραγωγή λόγου

Σε μια επιστολή προς τον Υπουργό Άμυνας της χώρας, να αναφέρετε τις βασικές αιτίες δημιουργίας πολέμων και τους τρόπους ειρηνικής συμβίωσης των λαών.

 Ερωτήσεις Κατανόησης 
[Κείμενο 1] 
1. Γιατί η ειρήνη δεν είναι φυσική κατάσταση; 
Η ειρήνη δεν είναι φυσική κατάσταση, γιατί βασίζεται στην τήρηση κάποιων κανόνων, τους οποίους μαθαίνουμε σταδιακά. Οι κανόνες αυτοί μας κάνουν να σεβόμαστε τους άλλους, να συζητάμε τις απόψεις και τις διαφορές μας, να αντιδρούμε με βάση τη λογική κ.λπ. Αν δε γνωρίζαμε αυτούς τους κανόνες, θα οδηγούμαστε από τη φύση μας σε εχθρικές συμπεριφορές και σε καταστάσεις πολέμου. Προσπαθούμε, όμως, να διατηρήσουμε την ειρήνη, γιατί γνωρίζουμε από την ιστορία ή από προσωπική εμπειρία τις τραγικές συνέπειες του πολέμου. 
2. Ο συγγραφέας του άρθρου παραθέτει μερικές καθημερινές συμπεριφορές που θεωρεί ότι οικοδομούν την ειρήνη. Εσείς μπορείτε να σκεφτείτε άλλες συμπεριφορές από την καθημερινή ζωή που μπορεί να προετοιμάζουν τον πόλεμο; 
Τον πόλεμο προετοιμάζουν:
 • η μισαλλοδοξία και ο δογματισμός που καταργούν το διάλογο και τη συνεργασία • ο θρησκευτικός φανατισμός και ο εθνικισμός • οι διακρίσεις και ο ρατσισμός • η βία και η επιθετικότητα • το κυνήγι του χρήματος και της δόξας ως μοναδική επιδίωξη • ο διαλυτικός ανταγωνισμός μεταξύ των ανθρώπων • ο εγωισμός και η αδιαφορία απέναντι στους συνανθρώπους μας • η ανοχή μας απέναντι στην αδικία • η εκμετάλλευση των αδυνάτων. 
[Κείμενο 2] 
1. Ποια γνωστά σύμβολα αναγνωρίζετε στο σκίτσο; 
-Το περιστέρι με το κλαδί της ελιάς συμβολίζει την ειρήνη. -Οι πετρελαιοπηγές συμβολίζουν τον υλικό πλούτο. -Η θάλασσα συμβολίζει τη φύση. 
2. Γιατί στο σκίτσο αυτό παρουσιάζονται αλλοιωμένα;
 Όλα έχουν «λερωθεί» από το πετρέλαιο. Η θάλασσα έχει γίνει μαύρη, όπως έχει μαυρίσει και γενικότερα η φύση. Το λευκό περιστέρι, που θα έφερνε την ειρήνη με το κλαδί ελιάς, έχει «λερωθεί» και αυτό. Στέκεται μόνο του και φαίνεται κουρασμένο και απογοητευμένο. Ο άνθρωπος κυνηγά τον πλούτο και δεν ενδιαφέρεται για τους άλλους. Το περιστέρι δεν πρόκειται να φέρει την ειρήνη, γιατί η ψυχή του ανθρώπου και ολόκληρη η φύση έχουν λερωθεί από το «μαύρο χρυσό». Το πετρέλαιο κυβερνά τον κόσμο, τον λερώνει, τον μαυρίζει, προκαλεί πολέμους... 
[Κείμενο 3] 
1. Συνοψίστε σε δύο περιόδους λόγου τη μεταβολή των αριθμών και των μεγεθών που αφορούν τον πόλεμο από το Μεσαίωνα ως τις μέρες μας (πρώτη παράγραφος του κειμένου). 
• Στη διάρκεια του Μεσαίωνα κατά μέσο όρο το 2% των εμπολέμων έχαναν τη ζωή τους, ενώ στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο το ποσοστό των απωλειών πολέμου αυξήθηκε κατακόρυφα, φτάνοντας το 40%. • Στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο το ποσοστό άμαχου πληθυσμού που πέθανε ήταν το1/4 του συνολικού αριθμού των νεκρών, στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο αυξήθηκε στο1/2, και στους πολέμους της Ινδοκίνας έφτασε τα ¾.
2. Εκτός από την εξέλιξη της τεχνολογίας των όπλων, τι άλλο νομίζετε ότι συνέβαλε στην αύξηση της αγριότητας του πολέμου; 
Η σύγχρονη πολεμική ρητορική καλλιεργεί ρατσιστικές ιδέες, ενώ ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι πολλαπλές αναπαραστάσεις σκηνών βίας έχουν κάνει τους ανθρώπους αδιάφορους και απαθείς για τα προβλήματα των συνανθρώπων τους. Έχουν χάσει το συναισθηματισμό και την ευαισθησία τους και έχουν παραδοθεί σ’ έναν άγριο κόσμο πολεμικών πρακτικών. 
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σ. 91) 
Ερώτηση Κατανόησης [Κείμενο 1] 
Ποια φθορά προκαλεί ο πόλεμος, κατά το Θουκυδίδη, στο ήθος και το λόγο των ανθρώπων; 
Η αγριότητα του πολέμου και ο δύσκολος αγώνας για την επιβίωση κάνει τους ανθρώπους σκληρούς και απάνθρωπους. Προσπαθούν με κάθε τρόπο να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον και, όταν αποτυγχάνουν, γίνονται ακόμη πιο άγριοι. Για να δικαιολογήσουν και να εκλογικεύσουν αυτή τη συμπεριφορά τους παραποιούν το νόημα των λέξεων. Αποκαλούν δειλία τη λογική μετριοπάθεια και παλικαριά την αστόχαστη παλικαριά. Θεωρούν εξυπνάδα τις ραδιουργίες και υποψιάζονται ως εχθρό όποιον προσπαθεί να είναι αντικειμενικός.
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:https://filologika.gr/gimnasio/g-gymnasiou/neoelliniki-glossa/kritirio-axiologisis-enotita-5/

Θυσία για την πατρίδα

Ο επιτάφιος λόγος του Περικλή
 34. Τον ίδιο χειµώνα οι Αθηναίοι, ακολουθώντας την πατροπαράδοτη συνήθεια, τέλεσαν δηµόσια την ταφή εκείνων που πρώτοι σκοτώθηκαν σε αυτόν τον πόλεµο. Η ταφή γίνεται µε τον ακόλουθο τρόπο. Φτιάχνουν µια σκηνή κι εκθέτουν τα οστά των νεκρών για δυο µέρες, κι ο καθένας φέρνει στον δικό του κάτι, αν θέλει. Κι όταν έρθει η ώρα της εκφοράς, αµάξια µεταφέρουν κυπαρισσένια φέρετρα, ένα για κάθε φυλή. τα οστά του καθενός είναι µέσα στο φέρετρο της φυλής του. Ένα όµως φέρετρο άδειο, στρωµένο, το µεταφέρουν στα χέρια. είναι των αφανών, εκείνων που τα σώµατα δε βρέθηκαν να τα σηκώσουν. Την εκφορά παρακολουθεί όποιος θέλει, πολίτης και ξένος. στον τάφο βρίσκονται και περιµένουν και γυναίκες από το συγγενολόι που στήνουν θρήνο. Τους αποθέτουν λοιπόν στο δηµόσιο νεκροταφείο, που βρίσκεται στο πιο ωραίο προάστιο της πόλης και σ’αυτό κάθε φορά θάβουν τους νεκρούς του πολέµου, εκτός από εκείνους που έπεσαν στο Μαραθώνα. εκείνων την παλικαριά την έκριναν ξεχωριστή και τους έκαµαν τον τάφο στον τόπο της µάχης. Κι όταν τους σκεπάσουν µε το χώµα, ένας άντρας ορισµένος από την πολιτεία, που και για πολύ συνετό τον ξέρουν κι επιβάλλεται µε το κύρος του, λέει γι’αυτούς τον επαινετικό λόγο που ταιριάζει. ύστερα φεύγουν. Έτσι γίνεται η ταφή. κι όσο κρατούσε ο πόλεµος, όσες φορές τους τύχαινε να’χουν νεκρούς, ακολουθούσαν τη συνήθεια. Γι’αυτούς λοιπόν τους πρώτους νεκρούς ορίστηκε να µιλήσει ο Περικλής του Ξανθίππου. Κι όταν ήρθε η ώρα, προχώρησε από τον τάφο σ’ένα βήµα καµωµένο ψηλό, για ν’ακούγεται όσο γινόταν πιο µακριά στο συγκεντρωµένο πλήθος, κι έλεγε στην ουσία τ’ακόλουθα. 
 35. «Οι περισσότεροι απ’αυτούς που έχουν µιλήσει εδώ ως τώρα επαινούν κείνον που πρόστεσε στην καθιερωµένη τελετή το λόγον τούτον, γιατί νοµίζουν πως είναι ωραίο να εκφωνείται για να τιµηθούνε στην ταφή τους οι νεκροί των πολέµων. Εγώ θα είχα τη γνώµη πως σε ανθρώπους που δείχτηκαν γενναίοι µε έργα, θα’ταν αρκετό µε έργα να δειχτούν κι οι τιµές, όπως αυτά που και τώρα βλέπετε ότι ετοιµάστηκαν µε τη φροντίδα της πολιτείας γύρω από τούτη την ταφή, και να µην κινδυνεύουν αν γίνουν πιστευτές οι παλικαριές πολλών από ένα µονάχα άντρα, αν µιλήσει καλά ή άσχηµα. Γιατί είναι δύσκολο να µιλήσει κανείς µε το σωστό µέτρο σε θέµα στο οποίο µε πολύ κόπο γίνεται πιστευτό ότι λέει την αλήθεια. Γιατί όποιος ξέρει καλά τα γεγονότα κι είναι ευνοϊκός ακροατής, θα θεωρήσει ίσως ότι λέγονται αυτά κάπως κατώτερα απ’όσα ξέρει και θέλει ν’ακούσει, κι όποιος πάλι δεν τα γνωρίζει, θα νοµίσει, από φθόνο, ότι µερικά είναι υπερβολές, αν τύχει κι ακούσει κάτι που ξεπερνά τη δύναµή του. Γιατί οι έπαινοι, όταν λέγονται για άλλους, είναι ανεχτοί µονάχα ως εκεί που καθένας νοµίζει ότι κι ο ίδιος είναι ικανός να κάµει κάτι απ’όσα άκουσε. για τα παραπάνω απ’τη δύναµή του, επειδή αµέσως τον πιάνει η ζήλια, δε δίνει πίστη. Αφού όµως οι πρόγονοι έκριναν πως έτσι αυτά είναι καλά, πρέπει κι εγώ, ακολουθώντας τη συνήθεια, να προσπαθήσω να ικανοποιήσω όσο µπορώ πιο πολύ, του καθενός σας την επιθυµία και τη γνώµη. 

ναῦς < νέω (κολυμβώ), χείρ-χειρός(χέρι)

 Μεταπλαστά ουσιαστικά

ναῦς < νέω (κολυμβώ) < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *néh₂us(θ. ναυ-, νη-, νε-)·

Ομόρριζες λέξεις: ναύλος <αρχ. ὁ ναῦλος ναύλωμα <ναυλώνω ναυλώνω <μτγν. ναυλόω-ῶ < ναῦλος ναύλωση <ναυλώνω ναυλωτήριο <ναυλώνω ναυλωτής <ναυλώνω ναύτης <αρχ. ναύτης < ναῦς ναυτόπουλο υποκορ. του ουσ. ναύτης ναυτάκι υποκορ. του ουσ. ναύτης ναυτία <αρχ. ναυτία < ναῦς ναυτίαση <ναυτιώ ναυτικός <αρχ. ναυτικός < ναύτης ναυτιλία <αρχ. ουσ. ναυτίλος ναυτιλιακός <ναυτιλία ναυτίλος <αρχ. ναυτίλος < ναύτης ναυτοσύνη <ναύτης ναυτώνας <ναύτης

ναυαγός < ναῦς + ἄγνυμι "συντρίβω"

ναυαγῶ < ναυαγός

ναυάγιον < ναυαγία

ναύαρχος < ναῦς + ἄρχω

ναυαρχῶ < ναύαρχος

ναυαρχία < ναύαρχος

ναυαρχίς < ναύαρχος

ναύκληρος < ναύκραρος

ναυκληρία < ναύκληρος ἐπίνειον < ἐπί + ναῦς-νεώς=Με τον όρο επίνειο χαρακτηρίζεται παράλια πόλη ή οικισμός με λιμάνι ή όρμο που εξυπηρετεί την εγγύτερη ηπειρωτική, συνήθως μεγαλύτερη, πόλη. Για παράδειγμα επίνειο της Αθήνας είναι ο Πειραιάς. νεώσοικος < ναῦς + οἶκος νεωλκός νεώριον νεωρός νεώσοικος νηοφόρος νηοψία

νηολόγιο νηοπομπή Η χείρ Ομόρριζα: χειρουργός, χειριστής,  χειραφέτηση, χειρονομία, χειροδικώ χερούλι χειραφέτηση  απλόχερα χειραψία χειροπιαστό χειροκρότημα χειρίζομαι χειροποίητο χειρολαβή χειριστής χειροτεχνία χειρομάντιλο χειρόγραφο χειροτονία εγχείρηση χειροβομβίδα χειρουργείο αντίχειρας χειροκίνητη χειρωνακτική πρόχειρο διαχειριστής αριστερόχειρας χεροπόδαρα-χειροπόδαρα, ἐκεχειρία=σύνθετη λέξη από το ρήμα ἔχω και το ουσιαστικό χείρ, χειρός(=χέρι). Ἡ ἐκεχειρία προκύπτει από την ἐχε – χειρία, με ανομοίωση του πρώτου δασέος συμφώνου που γίνεται χ, γιατί δεν μπορούν δύο δασέα να συνυπάρξουν. Στην πραγματικότητα, το ουσιαστικό που εξετάζουμε προκύπτει από τη συγχώνευση σε μια λέξη δύο διαφορετικών,  του απαρεμφάτου ἔχειν και του χείρ, στην αιτιατική πληθυντικού χεῖρας. Συνεπώς ἐκεχειρία είναι το ἔχειν τὰς χεῖρας, το να συγκρατεί κανείς τα χέρια του, να σταματά, δηλαδή, να μετέχει σε εχθροπραξίες.

1.Βρείτε τις σύνθετες λέξεις των οποίων η σημασία σάς δίνεται. (Όλες οι λέξεις έχουν α΄ συνθετικό τη λέξη «ναυς»).

1. λιμάνι ή όρμος όπου επισκευάζονται πολεμικά πλοία: ναύσταθμος

2. κατασκευάζω σκάφος: ναυπηγώ

3. μάχη ανάμεσα σε δύο στόλους: ναυμαχία

4. λοστρόμος: ναύκληρος

5. ο ανώτατος βαθμός στην ιεραρχία του πολεμικού ναυτικού: ναύαρχος

6. επίσημο βιβλίο όπου εγγράφονται τα εμπορικά πλοία: νηολόγιο

7. ομάδα εμπορικών πλοίων που πλέουν μαζί: νηοπομπή

8. έρευνα που γίνεται σε εμπορικό πλοίο σε καιρό πολέμου: νηοψία

9. βύθιση ή προσάραξη και συντριβή ενός πλοίου: ναυάγιο

10. πλοίο που είναι επικεφαλής του πολεμικού στόλου: ναυαρχίδα

2. ναῦς, χείρ :Ποιες παράγωγες και σύνθετες λέξεις των παραπάνω ουσιαστικών γνωρίζετε;

3. Σχηματίστε προτάσεις με τις παρακάτω περιφράσεις: 

 τείνω χείρα βοηθείας ………………………………………………………………………………..

 δια χειρός  …………………………………………………………………………..

  συν Αθηνά και χείρα κίνει…………………………………………………………………………

Πώς να διαβάσω ένα κείμενο για να το καταλάβω;

Tα παιδιά πολύ συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν ένα κείμενο κι εμείς οφείλουμε, αντί να τους πυρπολούμε με το «τι» να τους μάθουμε το «πώς». 
Έχουμε, λοιπόν, ένα συνεχές κείμενο μπροστά μας. Ξεκινάμε να το διαβάζουμε. Κάποιες συμβουλές-τεχνικές ανάγνωσης που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι οι ακόλουθες:

1. Να εστιάζω στη θεματική πρόταση κάθε παραγράφου. Μία καλά δομημένα παράγραφος θα πρέπει να έχει μια θεματική πρόταση που θα μου υποδείξει για ποιο θέμα θα γίνει λόγος στις λεπτομέρειες/σχόλια.
2. Να σχηματίζω εικόνες στο μυαλό μου καθώς διαβάζω. Να στήνω φανταστικό θεατρικό σκηνικό στο νου μου και να θέτω τον εαυτό μου ως πρωταγωνιστή ή και σιωπηλό παρατηρητή.
3. Να ρωτώ το κείμενο, να συμφωνώ ή να διαφωνώ μαζί του. Αν ρωτώ το κείμενο «τι λες σε αυτό το σημείο;», θα έχω εστιάσει την προσοχή μου σε ένα στοιχείο και θα περιμένω μια απάντηση του κειμένου στη συνέχεια. Αν διαφωνώ με το κείμενο και του λέω «Μα τι άποψη είναι αυτή; Πόσο παρωχημένη!», θα έχω εστιάσει στην ύπαρξη μιας άποψης, έστω και αν την αρνούμαι θα έχω καταλάβει τι λέει.
4. Να φαντάζομαι τι μπορεί να αναφέρει η περίοδος που έπεται αυτής που διαβάζω. Αν αφιερώνω κάποια δευτερόλεπτα να αναρωτηθώ «Λες μετά από αυτό να μου πει ότι…», σημαίνει ότι κάνω μια υπόθεση. Στη συνέχεια θα δω αν η υπόθεσή μου έχει διαψευσθεί ή όχι. Όπως και να ΄χει, θα έχω εστιάσει στο θέμα πάνω στο οποίο έκανα την υπόθεσή μου και άρα θα το έχω καταλάβει.
5. Υπογραμμίζω λέξεις-κλειδιά. Κλασική παλιά καλή τεχνική.
6. Να κυκλώνω (ή να υπογραμμίζω με χρωματιστούς υπογραμμιστήρες) συνδετικές λέξεις για να καταλαβαίνω τη νοηματική σχέση που συνδέει τις περιόδους ή τις παραγράφους. Αν κυκλώσω ένα «επίσης», σημαίνει ότι το κείμενο μου είπε κάτι για ένα θέμα και τώρα θα μου πει άλλο ένα παρόμοιο, άρα έχω δύο στοιχεία σχετικά με αυτό το θέμα (π.χ. μου ανέφερε ένα αρνητικό του καταναλωτισμού και τώρα θα μου αναφέρει ένα δεύτερο). Αν έχω ένα «όμως», πρέπει να καταλάβω ότι το κείμενο μου είπε κάτι και τώρα θα παρουσιάσει κάποια αντίθεση. Αν έχω ένα «λοιπόν», έχω ένα συμπέρασμα σχετικά με κάτι που ειπώθηκε πριν κ.ό.κ.

7. Βγάζω πλαγιότιτλους από κάθε παράγραφο ή νοηματική ενότητα.
8. Προσπαθώ να κάνω σχεδιάγραμμα (με βελάκια, παυλίτσες κ.ά.). Σχεδιαγραμματοποιώντας τη γνώση έχω ευκολότερη πρόσβαση σε αυτή. Μαθαίνετε στα παιδιά να κάνουν σχεδιαγράμματα και να τα αξιοποιούν σε κάθε μάθημα που θα τα βοηθήσει, όχι μόνο στο καθαρά γλωσσικό.

Αυτές είναι κάποιες από τις τεχνικές που μπορεί να αξιοποιήσει οποιοσδήποτε για να κατανοεί ένα κείμενο. Φυσικά, μπορεί κάποιος να επιλέξει ορισμένες μόνο ή να τις συνδυάσει και με άλλες που έχει στο νου του. Το να διατυπώνουμε ρητά το πώς αξιοποιείται μια στρατηγική μάθησης είναι εξαιρετικά ευεργετικό για τους μαθητές (του σχολείου) και για καθέναν που είναι μαθητής σε κάτι.