Ειδικές προτάσεις

Ειδικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που χρησιμεύουν για να ειδικεύσουν το γενικό και αόριστο νόημα ενός ρήματος ή μιας δεικτικής αντωνυμίας. Οι ειδικές προτάσεις αποτελούν μια μορφή του πλαγίου λόγου κρίσης.

Εισάγονται: κυρίως με τους ειδικούς συνδέσμους ὅτι και ὡς.

Ο σύνδεσμος ὅτι χρησιμοποιείται όταν το περιεχόμενο της ειδικής πρότασης είναι αντικειμενικό, πραγματικό.

• Οἱ Ἀσσύριοι ἴσασιν ὅτι ἱππικόν στράτευμα ἐν νυκτὶ ταραχῶδές ἐστι καὶ δύσχρηστον.
  (= Οι Ασσύριοι γνωρίζουν ότι το ιππικό κατά τη διάρκεια της νύκτας είναι ταραχώδες και δύσχρηστο.)

Ο σύνδεσμος ὡς χρησιμοποιείται όταν το περιεχόμενο της ειδικής πρότασης είναι υποκειμενικό ή ψευδές.

• Πειρῶνται πείθειν ὑμᾶς ὡς δυνατός εἰμι.
  (= Προσπαθούν να σας πείσουν ότι τάχα είμαι ικανός.)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης.

Δέχονται άρνηση οὐ

Εξαρτώνται από ρήματα:

λεκτικά: φημί, λέγω, ἀναγγέλλω, ἀπαγγέλλω, ἀποκρίνομαι, διδάσκω, βοῶ, διηγοῦμαι, κηρύττω, δηλῶ,

γνωστικά: γιγνώσκω, οἶδα, ἀναμιμνήσκομαι, μανθάνω, ἐπίσταμαι, λογίζομαι, ἐνθυμοῦμαι,

αισθητικά: αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω,

δεικτικά: δείκνυμι, ἀποδείκνυμι, ἐπιδείκνυμι

Χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, αντικείμενο, επεξήγηση αντωνυμίας.

• Οὐ γὰρ ἠγγέλθη αὐτοῖς ὅτι τεθνηκότες εἶεν. > υποκείμενο
  (= Γιατί δεν ανακοινώθηκε σ' αυτούς ότι είχαν φονευτεί.)
  
  
• Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν. > αντικείμενο
  (= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει.)
  
  
• Ταῦτα λέγω, ὡς τὸ παράπαν οὐ νομίζεις θεούς. > επεξήγηση στην αντωνυμία ταῦτα
  (= Αυτά ισχυρίζομαι, ότι δηλαδή δεν παραδέχεσαι εντελώς τους θεούς.

Εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν κάτι πραγματικό:

• Λέγει Πτολεμαῖος ὅτι Περδίκας πρῶτος ἐνέβαλεν ἐς τῶν Θηβαίων τὴν προφυλακήν.

δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το δυνατό στο παρελθόν ή κάτι μη πραγματικό:

• Δῆλον ἦν ὅτι ῥᾳδίως ἂν ἐδύναντο πολεμεῖν αὐτοῖς.

δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον:

• Οἶδα ὅτι πάντες ἂν ὁμολογήσαιτε.

ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη:

• Ἔλεγον ὅτι βασιλεὺς σφίσι φίλος ἔσοιτο.

Σημείωση: Οι εκφράσεις οἶδα ὅτι, εὖ οἶδα ὅτι απέκτησαν σταδιακά επιρρηματική σημασία· το οἶδα ὅτι = είμαι βέβαιος, το εὖ οἶδα ὅτι = είμαι εντελώς βέβαιος. Παρομοίως και το δῆλον ὅτι (χωρίς το ρήμα ἐστί) απέκτησε τη σημασία του βεβαίως.
Μία άσκηση θα βοηθήσει (συντακτικός ρόλος) ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

Να αναγνωριστούν οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις και να επισημανθεί ο συντακτικός τους ρόλος.

Ἔγνωσαν ὅτι κενὸς ὁ φόβος εἴη.

Εὖ ἴσθι τοῦτο, ὅτι οὐχ ἑκών ἐξαμαρτάνω.

Ὁ Πελοπίδας λέγει ὅτι ἡ πόλις πολεμήσει τοῖς Λακεδαιμονίοις.

 Γιγνώσκετε, ω ἄνδρες Ἀθηναῖοι,ὅτι τό ψήφισμα ἐστιν ἰσχυρότατον. 

 Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν.

 Ἠγγέλθη τοῖς τῶν Συρακοσίων στρατηγοῖς ὅτι φεύγοιεν ὑπό τοῦ δήμου

 Ἠγγέλθη ὅτι ἡττημένοι εἶεν οἱ Λακεδαιμόνιοι

Δικτυογραφια:

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/deutereuouses-protaseis.htm