Αναφορικές ονοματικές προτάσεις

Αναφορικές ονοματικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που αναφέρονται σε όρο άλλης πρότασης ο οποίος είτε υπάρχει είτε εννοείται. Χρησιμοποιούνται στο λόγο ως ονόματα ουσιαστικά ή επίθετα, γι' αυτό και λέγονται ουσιαστικές, όταν αντικαθιστούν ουσιαστικά ή επιθετικές, όταν αντικαθιστούν επίθετα.

Εισάγονται: με αναφορικές αντωνυμίες:

ὅς, ἥ, ὅ (ο οποίος, που)

ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (ο οποίος ακριβώς)

ὅστις, ἥτις, ὅτι (όποιος, ο οποίος)

ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (όποιος από τους δύο)

ὅσος, ὅση, ὅσον (όσος)

οἷος, οἷα, οἷον (τέτοιος που)

ὁποῖος, ὁποῖα, ὁποῖον (όποιας λογής)

ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (όσο μεγάλος)

ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (όσο μεγάλος)

ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπόν (από τον τόπο που)

•  Οὐκοῦν ᾤχετο μὲν παρὰ τὸν νόμον, ὃς θάνατον κελεύει τούτων τὴν ζημίαν εἶναι.
  (= Λοιπόν αναχώρησε παρά το νόμο, ο οποίος ορίζει ως ποινή για την πράξη αυτή το θάνατο.)
  
  
• Οἱ δ’ ἐξ ἀρχῆς ἔταξαν (μουσικήν) ἐν παιδείᾳ διὰ τὸ τὴν φύσιν αὐτὴν ζητεῖν, ὅπερ πολλάκις εἴρηται...
  (= Οι δε παλαιοί είχον τάξει (τη μουσική) ως στοιχείο παιδείας, καθόσον αυτή η φύσις απαιτεί, το οποίο ακριβώς λέχθηκε πολλές φορές...
  
  
• Οὐδεὶς οὕτως ἠλίθιός ἐστιν ὅστις οὐχὶ κἂν δοίη καὶ πρῶτος εἰσενέγκαι·
  (= Κανείς δε θα ήταν τόσον ηλίθιος, ώστε να μη θέλει να δώσει και να συνεισφέρει πρώτος·)
  
  
• Ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γε λανθάνει αὐτόν, ὅτι δι’ ἀμφοτέρων τῶν ὀνομάτων, ὁποτέρῳ ἂν χρῆσθε, ὑμεῖς ἕξετε τὴν νῆσον.
  (= Και επίσης δεν του διαφεύγει ότι οποιαδήποτε από τις δύο λέξεις και αν μεταχειριστείτε, είτε με τη μία είτε με την άλλη, σεις θα έχετε το νησί.)
  
  
• Ὁ δ’ ἕτερος (νόμος) ἐκώλυε κοινωνεῖν τῆς παρούσης πολιτείας ὅσοι τυγχάνουσιν τὸ ἐν Ἠετιωνείᾳ τεῖχος κατασκάψαντες...
  (= ο δεύτερος (νόμος) αφαίρεσε τα πολιτικά δικαιώματα σε όσους είχαν καταστρέψει το τείχος της Ηετιωνίας...)
  
  
• Ὥς ἄρ’ οὔπω Φίλιππός ἐστιν οἷοί ποτ’ ἦσαν Λακεδαιμόνιοι...
  (= Ὀτι ο Φίλιππος δεν είναι τέτοιοι που ήταν κάποτε οι Λακεδαιμόνιοι... > πως δεν έχει ακόμα ο Φίλιππος τη δύναμη που είχαν κάποτε οι Λακεδαιμόνιοι...)
  
  
• Ἐκείνους τ’ οὐκ εἰδότες ὁποῖοί τινες ἄνδρες ἔσονται γενόμενοι·
  (= Αν και δεν γνώριζαν ποιας λογής άνδρες θα γίνουν αυτοί στο μέλλον·)

Σημείωση: Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ, όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση, έχει δεικτική σημασία και εισάγει κύρια πρόταση. Στην περίπτωση αυτή μεταφράζεται ως δεικτική (αυτός κ.ά.) και με κάποιο παρατακτικό σύνδεσμο (και, αλλά κ.ά.)

• Ἐνίκων οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν. Ὧν ἔστι τεκμήρια ὁρᾶν τὰ τρόπαια.
  Νικούσαν οι πρόγονοί μας στη γη και στη θάλασσα. Και αυτών αποδείξεις μπορεί να δει κανείς τα τρόπαια.

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης ή επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ ή μή.

Χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, παράθεση ή επεξήγηση, επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός, ετερόπτωτος προσδιορισμός.

• Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν... > υποκείμενο στο ἀπαρνησάσθω
  (= Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, να απαρνηθεί τον εαυτό του...)
  
  
• Καὶ φράζουσιν ἅ λέγει. > αντικείμενο του φράζουσιν
  (= Και ανακοινώνουν αυτά που λέει.)
  
  
• Οὗτός ἐστιν ὅς ἀπέκτεινεν τοὺς στρατηγούς. > κατηγορούμενο στο οὗτος
  (= Αυτός είναι που σκότωσε τους στρατηγούς.)
  
  
• Ἠν τις Φιλλίδας, ὅς ἐγραμμάτευε τοῖς πολεμάρχοις. > παράθεση του Φιλλίδας
  (= Ήταν κάποιος Φιλλίδας, ο οποίος ήταν γραμματέας των πολεμάρχων.)
  
  
• Οἶμαι ἂν ἡμᾶς παθεῖν τοιαῦτα, οἷα τοὺς ἐχθροὺς οἱ θεοὶ ποιήσειαν. > επεξήγηση του τοιαῦτα
  (= Νομίζω ότι θα πάθουμε αυτά, τέτοια που οι θεοί έκαναν στους εχθρούς.)
  
  
• Τόδ' ἐστί τὸ στρατόπεδον ὅ κατεκαύθη ὑπὸ τῶν Συρακοσίων. > επιθετικός πρ. στο στρατόπεδο.
  (= Αυτό είναι το στρατόπεδο που κατακάηκε από τους Συρακοσίους.)
  
  
• Οὐ πάνυ γε ῥᾴδιόν ἐστιν εὑρεῖν ἔργον, ἐφ' ᾧ οὐκ ἂν τις αἰτίαν ἔχοι. > κατηγορηματικός πρ. στο ἔργον
  (= Δεν είναι εύκολο να βρεις έργο που να μην μπορεί να το κατηγορήσει κανείς.)
  
  
• Τισσαφέρνης σατράπης κατεπέμφη ὧν αὐτὸς πρόσθεν ἦρχε > ετερόπτωτος πρ., γεν. αντικειμενική στο σατράπης.
  (= Ο Τισσαφέρνης στάλθηκε σατράπης των πόλεων στις οποίες προηγουμένως αυτός ήταν ο κυβερνήτης.)

Εκφέρονται:

α) όταν είναι προτάσεις κρίσης με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου,

β) όταν είναι προτάσεις επιθυμίας με υποτακτική, ευχετική ευκτική, προστακτική· με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου.

Άσκηση για το συντακτικό ρόλο των αναφορικών προτάσεωνhttp://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/anaforikes-onomatikes-1.htm
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:

 http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/deutereuouses-protaseis.htm